بودجه فرهنگی تنها مشکل عرصه فرهنگ نیست. هرچند مسأله مهمی شمرده می شود، اما برنامه ریزی و چگونگی هزینه کرد این بودجه، اهمیت بیشتری دارد.
سال گذشته حاشیه های زیادی در خصوص بودجه فرهنگی ایجاد شد که این بخش را با چالشهای جدی مواجه کرد. هرچند دغدغه نمایندگان کمیسیون فرهنگی در خصوص صرف هزینه های فرهنگی در مصارف مجهول الحال کاملاً منطقی به نظر می رسد، میزان منابع و نحوه هزینه بودجه فرهنگی در لوایح سالانه بودجه شفاف نیست و این امر باعث ناکارآمدی این منابع در بخش فرهنگ شده است. شاهد این ادعا افزایش یک هزار و 500 میلیارد تومانی بودجه فرهنگی طی سال گذشته است که با وجود این افزایش قابل توجه، تحرک چندانی در بخش فرهنگی ایجاد نشده است.

رفع نقیصه تفکیک بودجه در استانها
یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه بر هزینه کرد بودجه فرهنگی سال گذشته ایرادهایی وارد است، می گوید: آخرین گزارشی که از چگونگی هزینه کرد بودجه فرهنگی سال 89 رسیده، نشان می دهد از هزار و 500 میلیارد تومان بودجه ای که برای ارتقای شاخصهای فرهنگی استانها داشتیم، تنها 20 درصد آن به استانها اختصاص پیدا کرده و این حاکی از آن است که بودجه تخصیص یافته، روندی شفاف و عادلانه نداشته است، اما در بودجه سال 90 رفع نقیصه مذکور در نظر گرفته شد و مقرر گردید بودجه فرهنگی، مناسب با نیازهای هر منطقه به آن تعلق گیرد تا همه مناطق کشور با توجه به بضاعت و نیازهایی که دارند، از بودجه فرهنگی بهره مند شوند. هدایتخواه درخصوص رفع نقیصه هزینه کرد بودجه فرهنگی اظهار می دارد: در گذشته کارگروه های فرهنگی استانها پیشنهادهایی را مطرح می کردند و پس از ارسال به تهران در کمیسیون فرهنگی مجلس تصویب می شد که این روند طولانی پس از تصویب در کمیسیون فرهنگی دولت و ایجاد تغییرات لازم، به استانها ابلاغ می شد که در برخی مواقع تخصیص بودجه با اولویتهایی که استانها تشخیص می دادند متفاوت بود و این روند پیچیده مشکلاتی را در تقسیم بودجه به وجود می آورد.
وی همچنین می افزاید: طی سالهای گذشته، 20 درصد از بودجه فرهنگی استانها از طریق برخی از تشکلهای وابسته به بعضی از مسؤولان هزینه می شد که بر این هزینه کرد نیز اشکالهایی وارد بود و تقریباً همه نهادهای فرهنگی ذی ربط از این مسأله نگران بودند. هدایتخواه با بیان اینکه بودجه فرهنگی سال جاری از افزایش 30 درصدی در بخش عمرانی برخوردار بوده است، می گوید: در بخش جاری نیز شاهد افزایش 15 درصدی بودجه فرهنگی بوده ایم. وی از تصمیم گیریهای مجلس شورای اسلامی در خصوص فعالیتهای قرآنی، ورزش و خرید آثار هنری طی سال جاری خبر می دهد و اظهار می دارد: امید می رود این مصوبات در عرصه اجرا نیز به نحو مطلوب و اثربخش انجام شوند. هدایتخواه با بیان اینکه برای افزایش فعالیتهای مساجد و توجه به این مراکز برنامه هایی در نظر گرفته شده است، می گوید: بودجه فرهنگی مساجد طی سال جاری به 200 میلیارد تومان رسیده که نسبت به سال گذشته از رشد 5 درصدی برخوردار است. وی یادآور می شود: بودجه فرهنگی باید بر اساس اولویتها و نیازها هزینه شود تا از موازی کاری و تداخل امور با هم پیشگیری گردد و به پیشبرد کارهای فرهنگی لطمه ای نزند. البته به نظر می رسد بخشی از مشکلات مرتبط با حوزه فرهنگ نیز ناشی از عملکرد مجلس شورای اسلامی بوده که ساز و کار نظارتی دقیقی در حوزه فرهنگ نداشته است. البته دیوان محاسبات مجلس ابزار نظارتی قویی ای محسوب می شود، اما متأسفانه در حوزه فرهنگ چندان ورود پیدا نکرده است. یکی دیگر از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس نیز با اشاره به اینکه بودجه فرهنگی طی سالهای اخیر از رشد 100 درصدی برخوردار بوده است، می گوید: همه افرادی که در عرصه های فرهنگی فعالیت دارند، مسأله مذکور را اذعان می دارند، اما متأسفانه 50 درصد آن که به اجرای برنامه ها و تخصیص منابع مربوط می شود، به خوبی انجام نگرفته و همواره مورد انتقاد اعضای کمیسیون فرهنگی است. حسینی با انتقاد از اینکه طی سالهای گذشته بودجه فرهنگی به خوبی تخصیص پیدا نمی کرد و منفی کاریهای فراوانی داشت، اظهار می دارد: گرچه همه آنچه تصویب می شود تخصیص نمی یابد، اما اجرای برنامه ها نیز رضایت بخش نبوده است. وی ادامه می دهد: در سال 89، هزار و 500 میلیارد تومان بودجه برای ارتقای شاخصهای فرهنگی استانها پیش بینی شده بود که تنها 25 درصد آن در استانها تخصیص یافت و 75 درصد آن منفی کاری شد. وی تطابق نداشتن برنامه های اجرایی فرهنگی با یکدیگر را از دیگر نواقص بودجه مذکور عنوان می کند و می افزاید: اگر استراتژیها و برنامه های فرهنگی در یک راستا حرکت کنند، می توانیم به هدف نهایی که همان چشم انداز کشور است، دست یابیم. وی تصریح می کند: بودجه های فرهنگی به نحو احسن هزینه نمی شوند و به برخی برنامه ها تنها در قالب برگزاری چند همایش پرداخته می شود که اثربخشی قابل قبولی ندارد و هدر رفت هزینه محسوب می شود.

بی توجهی به زیرساختهای فرهنگی
حسینی با اشاره به اینکه در کشور ما زیرساختهای فرهنگی مناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی وجود ندارد، می گوید: در بودجه سال جاری به زیرساختهای فرهنگی نظیر مساجد، کتابخانه های عمومی و سینماها توجه ویژه شده است که اگر در مرحله اجرا نیز خوب عمل شود، توفیقات چشمگیری در عرصه فرهنگ حاصل خواهد شد. وی درخصوص نقص های وارده بر بودجه فرهنگی سال 90 معتقد است: نقص چندانی بر بودجه فرهنگی وارد نیست، اما نقدهای جدی بر سازمان بودجه ریزی کشور وجود دارد به طوری که در بودجه های عمرانی توجه کمی به زیرساختهای عمرانی فرهنگی می شود به عنوان نمونه از 508 هزار میلیارد تومان بودجه فرهنگی فقط 35 هزار میلیارد تومان به پروژه های عمرانی و تملک دارایی اختصاص یافته و بخش عظیم آن برای بحث های هزینه ای مثل حقوق، هزینه های مصرفی اداره ها و برنامه هایی نظیر سمینارها و... پیش بینی شده است که این عیب بزرگی است که بر کل نظام بودجه ریزی ایران در قبل و بعد از انقلاب وارد است و باید تدبیری شایسته برای رفع آن اندیشیده شود. وی در بخشی دیگر از سخنانش می گوید: در اصل 44 قانون اساسی واگذاری تصدی ها به بخش غیر دولتی عنوان شده که متأسفانه در حوزه فرهنگ به رغم وجود پتانسیلهای فراوان در بخش غیر دولتی، توجهی به آن نشده است.

جزیره های فرهنگی
حسینی همچنین معتقد است: در سازمانها و وزارتخانه های کشور (که بیش از 100 دستگاه را شامل می شود)، جزیره های فرهنگی مختلفی شکل گرفته که فاقد هم پوشانی است و منجر به صرف بودجه های فرهنگی بدون خروجی قابل قبول می شود، این در حالی است که ما بسته های فرهنگی مناسبی در کشور داریم، اما به دلیل تنوع مدیریتها امکان ایجاد جبهه واحد فرهنگی وجود ندارد. این در حالی است که اگر نظارت جامع و دقیقی بر صرف هزینه های فرهنگی از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی صورت گیرد درصد قابل توجهی از موازی کاریها و حتی منفی کاریهای بودجه فرهنگی رفع می شود و از صرف هزینه های فرهنگی به صورت برنامه هایی در قالب آزمون و خطا پیشگیری خواهد شد. یکی دیگر از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی با تأیید این مطلب می گوید: بودجه فرهنگی کشور از وضعیت رضایت بخشی برخوردار است، اما اجرای آن نیازمند نظارت دقیق می باشد. دستغیب با اشاره به اینکه نظارت بر اجرای برنامه های فرهنگی و صرف هزینه ها در سال جاری از سوی کمیسیون فرهنگی مجلس در حال انجام است، یادآور می شود: دستگاه ها باید مطلع باشند در سال جاری قبل از تصویب بودجه سال 91 ابتدا گزارشی در خصوص نحوه هزینه کرد بودجه فرهنگی سال 90 اخذ می شود سپس در صورت اثربخشی عملکرد آنها بودجه آتی تصویب خواهد شد.

منبع: / روزنامه / قدس ۱۳۹۰/۴/۴
نویسنده : اعظم طیرانی