«قم» میعادگاه عاشقان اهل بیت پیامبر است. این شهر که به فرموده امام کاظم(ع) حریم اهل بیت نامیده شده است، به برکت حضور فاطمه معصومه(س) مرکز تبلیغ دین و نقطه عطفی در گسترش تفکر شیعی شد.
حضرت معصومه که پس از هجرت اجباری امام هشتم(ع) به ایران با رسالتی زینب گونه با کاروانی ازاهل بیت پیامبرعازم ایران شده بود، در راه پس از درگیریهایی که توسط عباسیان برای کاروان همراه آن حضرت به وجود آمد، وارد ساوه شد و به گواهی تاریخ در همان شهر بیماری براو چیره گشت. ایشان پس از آنکه متوجه دگرگونی حالش شد، راه قم را در پیش گرفت و در میان استقبال شیعیان وارد شهر شده و در مکانی که امروزه بیت النور نامیده می شود سکنی گزید. میزبانی قمی ها از زاده موسی بن جعفر(ع) کوتاه بود و آن حضرت در اثر همان بیماری درقم دار فانی را وداع گفت و قبل از زیارت امام و برادر خود راهی دیار باقی شد. معصومه که فاطمه ثانی نیز نامیده می شود، در احادیث و روایاتی که از ائمه معصومین(ع) رسیده به نیکی یاد شده و امامان مطهر ما او را شفیعه روز جزا نامیده اند. بی شک باید علت این تکریم را برای ایشان در شخصیت تاثیر گذارش در تاریخ شیعه جست.
یکی از ویژگیهایی که در اسناد تاریخی برای آن حضرت عنوان شده، روایت حدیث است و از همین روی وی را محدثه نامیده اند. این ویژگی علمی حضرت معصومه خط بطلانی است بر نظریه کسانی که اجازه نقل حدیث را تنها برای مردان دانسته اند. ایشان در میان زنانی که از آنان احادیثی روایت شده جزو برترین ها و مورد وثوق امامان عصر خویش بوده اند. خواهر دردانه علی بن موسی الرضا(ع) در جمع زنانی است که از امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) حدیث روایت کرده و به اشکال گوناگون از علومی که از طریق نقل این احادیث بدست آورده بود، برای هدایت جامعه بهره برداری نمود.
با آنکه آن حضرت راوی تنها پنج حدیث بوده است، اما باید دید علت اینکه با وجود تعداد کمی احادیثی که از فاطمه ثانی به یادگار مانده، تا این اندازه مورد تکریم امامان واقع شده چیست؟ در بررسی میراث مکتوبی که از آن حضرت به جای مانده، ولایت و امامت نقطه عطفی در محور سخنان آن حضرت است. این رویکرد نشان دهنده زمان شناسی ایشان است، زیرا دوران امامت موسی بن جعفر(ع)، دوران شکنجه و زندانهای مخوفی است که میزان خلافت الهی را در برگرفته و پیشوای هفتم شیعیان را از دسترس پیروانش دور نگاه داشته بود.
دوره دیگری که حضرت معصومه از امامان معصوم درک کرده است دوره امامت امام رضا(ع) است که خلیفه عباسی به شکل دیگری تصمیم به حراست از امام شیعه می گیرد و با فراخواندن آن حضرت به مرو و تحمیل ولایتعهدی، به گمان خویش در صدد تخریب چهره امام رضا(ع) در بین شیعیان است. اما گرچه خواست خدا و بینش عمیق امام(ع) چون آبی که آتش زیرکی مامون را خاموش می کند، نقشه های او را نقش برآب کرد اما نباید از اقدامهای محوری حضرت معصومه در تبیین جایگاه امامت در آن دوره حساس غفلت ورزید. در چنین دورانی حضرت معصومه(س) با احادیث ریشه دار و محکم، پایه های امامت شیعه را تقویت و بازسازی کرده و به بیان حدیث منزلت پرداخت، حدیثی که در صحت آن سنی و شیعه تردیدی ندارند. دقت در متن این حدیث که از پیامبر اعظم(ص) نقل شده است این نکته را روشن می سازد که آن حضرت مولی علی(ع) و فرزندان آن حضرت را به عنوان امامان پس از وی یاد می کند دیگر جایی برای اعطا و یا تحمیل ولایتعهدی به امامی که از سوی خدا معرفی شده و پیامبرش نیز او را جانشین به حق خود دانسته باقی نمی ماند، زیرا امام هشتم(ع) خود صاحب امامت و ولایت و جانشینی پیامبر است. همان سخنی را که خود حضرت رضا(ع) به مأمون فرمود: اگر خلافت و امامت حق تواست، حق واگذاری آن را نداری و اگر حق دیگران است (که در حقیقت چنین است و حق ماست) تو چرا خود را خلیفه خوانده و ولی عهد انتخاب می کنی.
حضرت معصومه با این حدیث، مخاطبان خود را متوجه این موضوع کرد که امامان شیعه وصی و جانشین نبی(ص) هستند نه ولیعهد خلیفه ای چون مأمون. روشنگری حضرت معصومه درباره امامت تنها به این جا ختم نمی شود و آن حضرت با روایت حدیث غدیر بار دیگر با ژرف اندیشی تمام جایگاه امامت امام علی(ع) و امامان پس از وی را برای مردم بیان کرد تا مبادا مردم جامعه مسلمین به واسطه گرفتاری در زندگی مادی دنیا از امانتی که رسول خدا برای آنها به یادگار گذاشته بود غفلت کرده و راه سعادت را به گمراهی ابدی وانهند.

منبع: / روزنامه / قدس ۱۳۸۹/۱۲/۲۴
نویسنده : طیبه مروت