سوریه همچنان در التهاب است. این التهاب بخش‌های گوناگون دارد. در درون سوریه و از بیرون نگاه کشورهای منطقه به حاکمیت و آینده این کشور عربی خاورمیانه‌ای و در نهایت سیاست‌های بین‌المللی که بطور عمده از سوی آمریکا و سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در اتحادیه اروپا رقم می‌خورد. هریک از این بخش‌ها را به اختصار نقد و بررسی می‌کنیم.

1ـ در درون سوریه مخالفان بشار اسد شعار می‌دهند که دیگر برای اجرای برنامه‌های اصلاحی دیر شده است و خواهان برکناری دولت بعث سوری به ریاست بشار اسد می‌باشند. تاکنون چهار همایش در ترکیه برگزار کرده‌اند و هربار در صدر اطلاعیه خود خواستار کناره‌گیری بشار اسد از قدرت شده‌اند. براساس گزارش‌های خبری معارضان خارج از سوریه در نشست استانبول شورایی تشکیل داده‌اند که آن را «شورای نجات ملی» خوانده‌اند. قرار است تا کمیته‌ای با یازده عضو برای تشکیل دولت در سایه را انجام دهند. این کمیته برای تدوین قانون اساسی جدید، روش ادامه تظاهرات تا سرنگونی دولت بشار اسد و حتی تغییر پرچم این کشور برای خود برنامه کاری تعریف کرده است. اختلاف در میان مخالفان دولت سوریه اکنون علنی شده است. بخشی از رهبران مخالفان که در داخل سوریه هستند از اینکه یک گروه معدود در خارج از خاک سوریه و در ترکیه دستورالعمل صادر می‌کند تا به‌طور انحصاری جریان اعتراضی در داخل سوریه را هدایت کنند، اعتراض دارند. از سوی دیگر در داخل سوریه همه می‌دانند که بشار اسد هنوز موافقان قابل ملاحظه‌ای در اختیار دارد و تعداد آنها در سوریه چنان است که بشار اسد هر وقت بخواهد از مانور موافقان و جمعیت اکثریتی سوریه که خواهان اصلاحات هستند و نه سرنگونی بهره‌گیری می‌کند.
در راستای اجرای اصلاحات در سوریه، دولت حتی شعار انحلال حزب بعث حاکم را نیز داده است. همایشی دو روزه در دمشق با حضور فاروق‌الشرع معاون بشار اسد برگزار شد و برای اصلاحات در قانون اساسی، قانون انتخابات و قانون تشکیل احزاب، همچنین کمیته‌هایی برای پیگیری اجرایی اصلاحات توافق کرده‌اند. فعلاً تغییر و اصلاح قانون اساسی سوریه، تدوین آیین‌نامه‌ها برای برگزاری انتخابات قانونی و مهمتر از آن عبور از روال تک‌ حزبی به چند حزبی و شرکت همه احزاب در انتخابات و تشکیل دولت آینده در دستور کار فوری در حاکمیت سوریه و از سوی بشار اسد قرار گرفته است.
از این نمایه خبری و گزارش‌ها دو جریان دیده می‌شود. جریانی که به دنبال سرنگونی بشار اسد و گرفتن قدرت از مسیر تظاهرات و تقابل با حاکمیت قرار دارد. دیگری حرکتی که از درون حاکمیت با پذیرش اصلاحات تا تغییر قانون اساسی و تشکیل احزاب مخالفان و موافقان و در مسیر اجرای انتخاباتی آزاد و قانونی می‌خواهد پیش رود. این هر دو در این زمان در حد شعار است ولی صحنه خبری رویدادها در سوریه را پوشش می‌دهد.

2ـ در منطقه، کشورهای عربی اگرچه خود را فعال نشان می‌دهند اما در حالت انتظار به‌سر می‌برند و به‌قول معروف شرایط کنونی سوریه را خطرناک ارزیابی می‌کنند و بیشترین سیاست آنها نگاه به زمان‌پذیر بودن و تحولات در بستر زمانی نسبت به سوریه است. دولت ترکیه همسایه سوریه در این میان خود را در میدان عمل فعال کرده است. از یک‌سو خواهان سرعت بخشیدن به اصطلاحات و اقدام در صحنه سیاسی از سوی بشار اسد است و از سوی دیگر به معارضان بشار اسد که خواهان سرنگونی دولت سوریه هستند، امکان حضور در ترکیه، تشکیل همایش‌ها و ایجاد جریان خبری علنی می‌دهد. ترکیه به مخالفان حکومت سوریه برای ورود به این کشور امکانات می‌دهد. برخی از خبرها اطلاع داده‌اند که به‌زودی نخست‌وزیر ترکیه آقای اردوغان برای گفت‌وگوی مستقیم با بشار اسد به سوریه خواهد رفت. برخی از تحلیلگران سیاسی گفته‌اند سیاست دولت ترکیه یکی به نعل، یکی به میخ است. درحالی‌که از معارضان بشاراسد حمایت می‌کند، در اعلام مواضع رسمی سیاسی همچنان با حضور بشاراسد در رأس هرم قدرت حاکمیت در سوریه، شعار اصلاحات و پذیرش درخواست‌های مردم را می‌دهد. از ترکیه که بگذریم، جمهوری اسلامی ایران، عوامل خارجی را در تشدید مخالفت‌ها علیه بشار اسد موثر می‌داند و معتقد است دولت سوریه همچنان دارای اکثریت آراء مردم خود است، اگرچه ایجاد اصلاحات در این کشور را ضروری و لازم می‌شمارد. واقعیتی را بیان می‌کند که سوریه در صف مقدم مبارزه با رژیم صهیونیستی قرار دارد و هرگونه ضربه به آن را تقویت موقعیت این رژیم می‌داند. تلاش غربی‌ها در طرحی که خاورمیانه سال‌های سال در آشوب فراگیر قرار گیرد، محوری است که ایران آن را به سود رژیم صهیونیستی و اهداف آن در طراحی خاورمیانه جدید ارزیابی می‌کند.

3ـ در صحنه بین‌المللی تاکنون نه آمریکا و نه اتحادیه اروپا به‌طور رسمی شعار سرنگونی دولت بشار اسد را نداده‌اند.
وزیر خارجه آمریکا خانم کلینتون در حالیکه در مصاحبه‌های خود از موافقت آمریکا با اصلاحات در سوریه یاد می‌کند اما به تحقق آن خود را امیدوار نشان نمی‌دهد.
دیروز وزیر خارجه آمریکا به خبرنگاران گفت «اتفاقات مبهم و ناگواری در سوریه در حال وقوع است که مایه نگرانی است زیرا بسیاری از ما امید داشتیم اسد اصلاحات لازم را اعمال کند.» آمریکائی‌ها در حالی که خود را خواهان اصلاحات در سوریه معرفی می‌کنند و از کشته شدن شهروندان سوریه در تظاهرات‌های اعتراضی‌ آنها ابراز نگرانی می‌نمایند در عمل به تشویق و ترغیب مخالفان برای مبارزه علیه بشار اسد اقدام و بسترهای لازم را برای تشدید مخالفت فراهم می‌سازند. در اروپا دولت‌‌های انگلیس، فرانسه و آلمان از نزدیک رویدادهای سوریه را رصد می‌کنند و هرگونه تغییر در سوریه را به‌صورت استراتژیکی محاسبه می‌کنند. می‌توان نوشت که هنوز سیاست روشنی از غرب در ادامه دولت بشار اسد همراه اصلاحات لازم و یا سرنگونی آن دیده نمی‌شود.
این مجموعه نشان می‌دهد که سوریه در بستر یک تغییر قرار گرفته و بشدت نیازمند تحول و اصلاحات است. همانگونه که حاکمیت تک‌حزبی بعث عراق به انتها رسید در سوریه نیز دیگر سیاست‌ها و برنامه‌های تک حزب بعث سوری، آنهم با تکیه به قدرت امنیتی دیگر جواب نمی‌دهد. این مسیر زمان‌پذیر به تغییر می‌انجامد چه با بشار اسد و یا بدون او در رأس قدرت حاکم.

منبع: / روزنامه / اطلاعات ۱۳۹۰/۴/۲۷
نویسنده : ابوالقاسم قاسم زاده