تغییر در سوریه حتمی است. هم رئیس‌جمهوری این کشور و هم مخالفان وی معتقدند که سوریه در بحران به سر می‌برد. بشار اسد راه بیرون رفتن از بحران را اصلاحاتی می‌داند که خود آن را برنامه ریزی کرده است، ولی مخالفان هنوز نتوانسته‌اند به سطحی برسند که توافق نظر واحدی درباره راه‌های بیرون رفتن از بحران داشته باشند. برخی از آنان خواهان سرنگونی رژیم‌اند و پاره‌ای به اصلاحات از درون اعتقاد دارند. ‏
مسابقه‌ای در سوریه میان اصلاحات حکومتی و تظاهرات خیابانی جریان دارد. حکومت سوریه چنان سال‌ها به نهادهای امنیتی خود متکی بود که تظاهرات کنونی برایش تازگی دارد و نمی‌داند چگونه باید با آن برخورد کند. پرتاب گاز اشک آور به سوی معترضان چند روزی باب شده است و قبل از آن تیراندازی مستقیم جان تعداد زیادی از مردم را گرفت که همین امر موجب تعمیق بحران شد. منابع مخالفان تعداد کشته شدگان را حدود 1300 نفر در 100 روز گذشته ذکر می‌کنند. ‏دولت سوریه مدعی است که تعدادی از قربانیان به ضرب گلوله افراد مسلحی جان خود را از دست داده‌اند که از خارج تحریک می‌شوند. مخالفان در مقابل می‌پرسند که چرا زمان راه افتادن تظاهرات طرفداران دولت، خبری از افراد مسلح و عناصر خرابکار نیست. با این حال، فیلم‌هایی که در شبکه اینترنت وجود دارد نشان می‌دهد که افراد مسلحی در نزدیکی مناطق مرزی، شعار سقوط حکومت می‌دهند. همچنین اخیرا گزارشی در روزنامه انگلیسی ساندی تایمز منتشر شده که نویسنده آن می‌گوید به چشم خود افراد مسلح را در شهر «جسر الشغور» دیده است. ‏
این شهر در نزدیکی مرز ترکیه قرار دارد و تحولات اخیر، موجب آوارگی تعداد زیادی از ساکنانش شده است. فرار این عده به خاک ترکیه سبب شده که بحران سیاسی و امنیتی سوریه به بحران انسانی هم تبدیل شود. طبق اعلام دولت ترکیه، تعداد پناهندگان سوری به بیش از 12 هزار نفر رسیده است. منابع لبنانی هم می‌گویند که حدود 6000 نفر به خاک این کشور گریخته اند. دولت اردن هم دستور داده که میادین مین در مناطق مرزی پاکسازی شود تا اگر مردم مناطق جنوبی سوریه به خاک این کشور آمدند، قربانی مین نشوند. ‏بیشتر ناآرامی‌ها در مناطق نزدیک به مرز اردن و لبنان و ترکیه رخ می‌دهد و همین امر فرصتی به دولت سوریه می‌دهد که اصل بحران را ناشی از توطئه خارجی بداند، ولی اخیرا تظاهرات در حومه‌های دمشق قوت بیشتری یافته و در شهرهای داخلی «حماه» و «حمص» هم تعداد قربانیان کم نیست. نیروهای امنیتی میدان‌های اصلی شهرهای مهم را در دست دارند تا میدان تحریر جدیدی در این کشور راه نیفتد. ‏رئیس‌جمهوری سوریه تا کنون دوبار فرمان عفو عمومی صادر کرده و وعده داده است که انتخابات چند حزبی را ظرف سه ماه آینده برگزار می‌کند و حتی حاضر است قانون اساسی تغییر کند. قبل از تمامی اینها باید گفتگوی ملی انجام شود و تعدادی از رهبران مخالف و منتقدان با دولت وارد گفت‌وگو شوند. اخیرا نشستی مقدماتی با حضور همین افراد در دمشق برگزار شد. این نشست، خود مایه اختلاف میان مخالفان شده و مخصوصا کسانی که در خارج زندگی می‌کنند آن را به باد انتقاد گرفته اند. دولت سوریه، یکشنبه 10 جولای را زمان آغاز گفت‌وگو با مخالفان خود تعیین کرده است. ‏اگر این نشست‌ها ادامه پیدا کند و راه حلی توافقی برای اجرای اصلاحات پیدا شود، امکان فروکش کردن بحران وجود دارد. با این حال، موانع زیادی وجود دارد مانند اختلاف نظر میان مخالفان، اطمینان نیافتن از برنامه‌های اصلاحی دولت، مداخله دولت‌های خارجی یا مقاومت احتمالی عناصری حکومتی در برابر اصلاحات.

منبع: / روزنامه / اطلاعات ۱۳۹۰/۴/۸
نویسنده : سید محی الدین ساجدی