بعد از سالها اولین همایش مهاجرت، نظم و امنیت برای بررسی مشکلات مرزبانی و عبور غیرقانونی مهاجران از کشورهای همسایه به داخل ایران برگزار شد. سه کشور همسایه ما، افغانستان، پاکستان و عراق دچار بحران‌های داخلی‌اند و زندگی عادی در این کشورها برای بسیاری از شهروندان آنها همراه با مشکلات گوناگون است. برخورداری از حداقل امنیت در این سه کشور و مشکلات اقتصادی اتباع آنها را واداشته است تا از طریق مرزهای جمهوری اسلامی ایران وارد خاک کشور گردند و با پرداخت هزینه‌های به‌طور غیرقانونی در ایران ماندگار و زندگی را برای خود فراهم آورند. سالهاست که چشم اغماض بر این رویه از سوی مسئولین بسته مانده، اگرچه هرچند یکبار در مطبوعات مشکلات اجتماعی و اقتصادی و امنیتی اینگونه مهاجرت‌های غیرقانونی نقد می‌گردد. در اولین همایش مهاجرت، نظم و امنیت، مشاور عالی فرمانده کل قوا، سرلشکر رحیم صفوی، وجود مشکل در 320 کیلومتر از مرزهای کشور را باز کرد و خواستار تجهیز و تقویت فرماندهی مرزبانی کشور از سوی دولت شد. سرلشکر رحیم صفوی، پدیده مهاجرت‌های غیرقانونی را دردسر بزرگی برای دولت‌ها و نهادهای امنیتی، اقتصادی و حتی فرهنگی خواند و خواستار سامان‌ دادن به آن شد. اشاره به موقعیت کنونی که با اشغال نظامی و جنگ در دو کشور همسایه ما افغانستان و عراق بوجود آمده است و سبب مهاجرت مردم این کشورها به ایران شده است بخش دیگر از سخنان مشاور عالی فرمانده کل قوا بود که گفت: “متأسفانه هزینه‌های کنترل مرز دولت‌های افغانستان و پاکستان را ایران می‌پردازد.”
سرلشکر رحیم صفوی گفت: “ لزوم پایبندی دولت‌های افغانستان و پاکستان به تعهدات و پروتکل‌های مرزی و ممانعت آنها از مهاجرت و تبادلات اقتصادی غیرقانونی ضروری و لازم است. باید از ظرفیت‌های دیپلماسی کشورمان برای کاهش مهاجرت‌های غیرقانونی استفاده کرد. وزارت کشور و وزارت خارجه ما باید از یک دیپلماسی فعالی در این زمینه برخوردار باشند. مشارکت با کشورهای همجوار در طرح مبارزه با مهاجران غیرقانونی و گسترش همکاری مرزبانی با این کشورها و گسترش همکاری یا تعهدات و نوشتن پروتکل‌های بین ناجا و پلیس سه کشوری که بیشترین مهاجر را به ایران دارند، می‌تواند در زمینه کاهش مهاجرت‌های غیرقانونی به کشور مؤثر واقع شود.”
موضوع مهاجرت‌های غیرقانونی از کشورهای افغانستان، عراق و پاکستان در ایران صرفاً یک بحث امنیتی نیست. این پدیده امروز در ایران موجب مشکلات اقتصادی، بخصوص در بازار کار همچنین موجب کنش‌های منفی فرهنگی و بنابر گزارش‌های مشکلات جاسوسی و امنیتی شده است. در اغلب کشورهای جهان و بسیاری از دولت‌ها موضوع مهاجرت آنهم استقرار در کشور را بسیار حائز اهمیت می‌دانند و برای آن دارای طرح و برنامه‌اند. کنترل آن را به لحاظ تأثیرهای اقتصادی، فرهنگی و امنیتی همواره در نظر دارند و نبض اداره و مدیریت آن را در اختیار گرفته‌اند. در ایران در حالیکه اولین همایش بعد از سالها برای بررسی این پدیده تشکیل شد اما هنوز نه مجلس و نه دولت برنامه روشنی برای مدیریت آن ارائه نداده‌اند. چندی پیش برای محاکمه چند افغانی که به‌صورت غیرقانونی در ایران زندگی می‌کردند و جرائم خاصی را مرتکب شده بودند جنجالی سیاسی در افغانستان به راه افتاد آنهم تنها با اعلام خبر محاکمه آنها در ایران. اگر صفحه حوادث روزنامه‌ها را مطالعه کرده باشید اخبار ناگوار از این سیاق را مکرر دیده‌اید. حضور شهروندان افغانی یا عراقی و پاکستانی در ایران تا آنجا که به‌صورت قانونی و با رعایت ضوابط باشد، مورد نقد و یا طرد نیست. ایرانیان به میهمان‌نوازی مشهورند و این افراد در شرایط سخت امروزی در کشورشان به ایران پناه آورده‌اند. بحث درباره نبود کنترل لازم در مرزهای کشور درباره افرادی است که به‌صورت غیرقانونی وارد ایران می‌شوند. همچنین، قاچاق انواع و اقسام کالاها و تا این اواخر قاچاق بنزین و گازوئیل و نفت است که امروز هم میزان عبور قاچاق یا واردات قاچاق همچنان خبرساز است.
بحث درباره فرار برخی از مجرمان از مرزهای کشورهای همسایه و حضور آنها در اغلب شهرها و بخصوص در تهران است که با اندک تماس‌های حرفه‌ای دست به انواع و اقسام خلافکاری‌ها و حتی جنایت می‌زنند. آمار تعداد افرادی که به‌طور غیرقانونی در ایران هستند اگرچه به‌طور رسمی و دقیق اعلام نگردیده است اما آمارهای غیررسمی تا چندین میلیون را گفته‌اند و نوشته‌اند. این جمعیت انبوه که خود را موظف به رعایت قانون در داخل ایران نمی‌بینند و به هرجایی سرک می‌کشند تا زندگی خود را اداره کنند، آیا بالقوه خطر امنیتی برای کشور و مردم نیستند؟ چندی پیش اخبار درباره مشکلات ازدواج مهاجران غیرقانونی از کشورهای افغانستان، عراق و پاکستان در ایران موضوع روز شکایت‌‌ها در قوه قضائیه شده بود و هنوز هم معلوم نیست کدام ارگان یا نهاد دولتی مسئولیت کنترل این مشکل را به عهده دارد که هزینه پرداز آن خانواده‌های ایرانند.
در بازار خرید و فروش، از مهاجرانی از عراق یا افغانستان نام می‌برند که بدون پرداخت کمترین هزینه و یا مالیات درآمدی، تنها با در دست داشتن یک گوشی تلفن همراه و با چرخیدن در بازار دلالی و ثروت اندوزی می‌کنند و کمترین پاسخگویی یا مسئولیت‌پذیری را در بازار تجارت ایران بخود نمی‌بینند و در هرج‌و‌مرج حضور غیرقانونی هرگونه که بخواهند سود می‌برند و بهره‌مند می‌شوند. شاید سخنان سرلشکر رحیم صفوی و انجام همایش “ مرزبانی و مشکل مهاجران» آغاز خوبی باشد تا زنگ خطر حضور مهاجران غیرقانونی در کشور و نبود کنترل لازم در مرزهای ما با سه کشور در بحران (افغانستان، عراق و پاکستان)به صدا درآید و دولت و مجلس خطر خسارت‌های اقتصادی، فرهنگی و امنیتی را از ادامه این مشکل برای شهروندان ایرانی جدی بگیرند و برای حل آن چاره‌سازی کنند.

منبع: / روزنامه / اطلاعات ۱۳۸۹/۱۲/۱۶
نویسنده : ابوالقاسم قاسم زاده