جورج اورول خالق نامدار آثاری مانند «قلعه حیوانات» و «۱۹۸۴» یکی از ۴۰ هزار رزمنده ای که از ۵۰ کشور جهان به اسپانیا رفتند تا سلاح در دست، از جمهوری نوپای این کشور در برابر کودتای ژنرال فرانکو که به جنگ داخلی منجر شد دفاع کنند، در مقاله ای با عنوان «نگاهی دوباره به جنگ اسپانیا» نوشته بود: “یکی از افرادی که در هنگام حضور من در پادگان به ما پیوست پسر پرجنب و جوشی از کوچه های بارسلونا بود. لباس هایش پاره بود و پاهایش برهنه و خیلی هم تیره بود، «به جرأت خون عربی داشت» و ژست هایی می گرفت که به طور معمول از یک اروپایی نمی بینید.”
آن چه این روزها در اروپا و به ویژه در اسپانیا دیده می شود موج حضور جوانان پرجنب و جوشی است که هر چند از کوچه پس کوچه های مادرید و بارسلون برخاسته اند، اما وضعیت بد معیشتی و سیاست های ریاضت اقتصادی «خوزه لوئیس رودریگرز» نخست وزیر اسپانیا لباس هایشان را پاره و پاهایشان را برهنه ساخته است. از همین روست که می توان مدعی شد ژست هایی هم که گرفته اند خیلی اروپایی نیست، شاید به قول «اورول» خون عربی داشته باشند.
معترضان میدان پوئرتودل سول (دروازه خورشید) در مانیفستی که به نام «مانیفست کمپ خورشید» منتشر کرده اند می نویسند: “ما که هستیم؟ کسانی هستیم که آزادانه و به خواسته خود آمده ایم و بعد از راهپیمایی تصمیم گرفتیم برای پافشاری بر عزت و گسترش آگاهی سیاسی و اجتماعی دور هم جمع شویم. نماینده هیچ حزب و سازمانی نیستیم. خواست تغییر، ما را به هم پیوند می دهد.
چرا این جاییم؟ آمده ایم چون یک جامعه نوین می خواهیم که در آن اولویت با زندگی باشد، نه با منافع اقتصادی و سیاسی. خواهان تغییر جامعه، خواهان تغییر در آگاهی اجتماعی هستیم. حمایت خود را از رفقایی که بعد از راهپیمایی بازداشت شدند اعلام می کنیم و خواهان آزادی آن ها هستیم، بدون آن که مورد پیگرد قضایی قرار بگیرند. همه چیز را می خواهیم و الان می خواهیم. اگر با ما موافقی، به ما بپیوند! خطر کردن و شکست خوردن از شکست خوردن بدون خطر کردن بهتر است.”
مانیفست جوانان متحصن در میدان خورشید نشان می دهد هر چند ماهیت وقایع اسپانیا با آن چه در کشورهای عربی خاورمیانه و شمال آفریقا رخ داد متفاوت است، اما از لحاظ شکلی دارای شباهت های غیرقابل انکاری می باشد.
در تحلیل ریشه های انقلاب های عربی در بهار ۲۰۱۱ از ۳ عامل:
۱ - رکود اقتصادی و اوضاع بد معیشتی
۲ - دیکتاتوری و نظام بسته سیاسی
۳ - اسلام ستیزی و مسئله هویت عربی اسلامی
به عنوان دلایل اصلی قیام مردم یاد می شود. رکود اقتصادی و بیکاری در اسپانیا را شاید بتوان تنها عامل هویتی مشترک در میان این دو پدیده دانست که آن هم به خاطر ساختار اقتصادی متفاوت اسپانیا و کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه قابل انطباق نیست. ساختار سیاسی اسپانیا نیز برخلاف ساختار سیاسی بسته دیکتاتوری های عربی، از یک دموکراسی پارلمانی برخوردار است که احزاب و اندیشه های مختلف در آن قابلیت حضور و رسیدن به قدرت را دارند. به اعتقاد بسیاری از تحلیل گران انعطاف ساختاری سیستم سیاسی اسپانیا خواهد توانست با استفاده از سانسور رسانه ای، هضم اعتراضات در احزاب سیاسی موجود و در صورت نیاز بهره گیری از «قوه قهریه کنترل شده» به این اعتراضات پایان دهد. علاوه بر همه این موارد در طول یک هفته اعتراض پیاپی مردم اسپانیا شعار «سقوط نظام» شعار محوری انقلاب های عربی غایب بوده است و فقط به تحریم انتخابات بسنده شده است.
با این حال شباهت های شکلی و فرمی فراوان میان «میدان خورشید» مادرید و «میدان تحریر» مصر به عنوان نماد قیام های عربی به گونه ای است که نمی توان الهام پذیری جنبش جوانان اسپانیا از موج بیداری عربی را نادیده گرفت.

الف: خودجوش بودن
همان طور که خیزش ملت های عرب توسط هیچ گروه یا سازمانی هدایت نشده بود و حرکتی کاملا خودجوش و مردمی به حساب می آمد. خیابان های اسپانیا نیز از پانزدهم ماه می شاهد خروش مردمی است که نه به حزب دست راستی مردم وابسته است و نه از دولت سوسیالیست رودریگرز حمایت می کند.

ب: جوان محور بودن
همان طور که «بهار عربی» با کشته شدن یک جوان دستفروش تونسی آغاز و باحضور پرشور جوانان مصری و بحرینی و لیبیایی ادامه یافت، بار اصلی خیزش ۷ روزه مادرید نیز بر دوش جوانان است.

ج: تحصن در میادین:
استفاده از تحصن در میدان به عنوان نماد مقاومت مردم از میدان تحریر در مصر آغاز و در میدان لولو بحرین، میدان تغییر یمن، میدان آزادی عراق و میدان سبز طرابلس ادامه یافت، تحصن هایی که به یقین الهام بخش میدان خورشید مادرید بوده اند.

د: نقش اینترنت
مولفه دیگری که می تواند تحولات امروز اسپانیا را با آن چه در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا رخ داد پیوند بزند، استفاده از شبکه های اجتماعی و اینترنت برای اطلاع رسانی و سازماندهی تظاهرات مردمی می باشد.

ه: طلب تغییر:
متحصنان میدان خورشید مادرید همچون ملت های عرب معتقدند احزابی که قدرت سیاسی را در دست دارند نماینده مردمی که قرار است به آن ها رای بدهند نیستند، آن ها خود را متعلق به هیچ سازمان یا حزبی نمی دانند با این حال خواهان تغییر وضع موجود می باشند.

و: پرهیز از خشونت:
پرهیز از خشونت مولفه دیگری است که همچون انقلاب های عربی توانسته کاربرد نیروهای امنیتی و انتظامی اسپانیا و استفاده از قوه قهریه را همچون کشورهای عربی بی تاثیر سازد. با این حال قضاوت نهایی در رابطه با فرجام اعتراضات اخیر در اسپانیا هنوز زود است. هر چند برخی از تحلیل گران غربی تغییر جدی در نتایج انتخابات میان دوره ای روز یک شنبه و احتمال تداوم اعتراضات را در روزهای پس از انتخابات و حتی آغاز یک دومینوی بیداری دیگر در اروپا را پیش بینی کرده اند. اما بایستی منتظر روزهای آینده ماند تا تصویری شفاف تر از ماهیت حرکت مردم به دست آید.

منبع: / روزنامه / خراسان ۱۳۹۰/۳/۱
نویسنده : علیرضا رضا خواه