سازمان کشورهاى صادرکننده نفت، سازمانى دایمى و بین المللى است که پنج کشور ایران، عربستان سعودی، کویت، عراق و ونزئلا، در جریان کنفرانسى در بغداد در سپتامبر 1960 آن را بنا نهادند. این سازمان همچنان یکى از نهادهاى مهم تاثیرگذار بر بازار جهانى نفت به شمار مى رود. کنفرانس، هیات عامل، دبیر خانه و کمیسیون اقتصادى از ارکان اصلى این سازمان به شمار مى روند.

1- کنفرانس
کنفرانس عالى ترین مرجع سازمان است که از نمایندگان کشورهاى عضو که به طور معمول وزیران نفت، منابع و انرژى هستند، تشکیل مى شود. هر سال دست کم دو بار کنفرانس تشکیل می‌شود و تصمیمات آن به اتفاق آرا اتخاذ مى شود. تدوین سیاست هاى کلى سازمان و تعیین شیوه‌ها و ابزارهاى مناسب براى اجراى تصمیم ها از وظایف کنفرانس است. تصمیم‌گیرى درباره درخواست‌هاى عضویت در سازمان، گزارش‌ها و پیشنهادهایى که هیات عامل در خصوص امور سازمان ارائه کرده است نیز، به عهده کنفرانس است.
انتصاب اعضاى هیات عامل از هر یک از کشورهاى عضو و انتخاب رئیس هیات مدیره با تایید کنفرانس انجام شود. افزون بر این، درخواست از هیات عامل براى تشکیل جلسه یا دادن پیشنهادها درباره موضوع‌هاى مورد علاقه سازمان، ملاحظه و تصمیم گیرى در زمینه برنامه بودجه که هیات عامل ارائه مى دهد، از دیگر وظایف کنفرانس است.

2- هیات عامل
اعضاى هیات عامل به پیشنهاد کشورهاى عضو و با تایید کنفرانس به مدت دو سال این سمت را به عهده‌گرفته‌اند. وظایف هیات عامل عبارت است از: اداره امور سازمان، اجراى قطعنامه‌ها و تصمیمات کنفرانس، تنظیم بودجه سالانه سازمان و تقدیم آن به کنفرانس براى تصویب، تصمیم گیرى درباره گزارش‌هاى دبیرکل، تقدیم گزارش‌ها و پیشنهادهاى خود درباره امور سازمان به کنفرانس.

3- دبیرخانه
طبق اساسنامه، انجام وظایف اجرایى سازمان تحت نظارت هیات عامل برعهده دبیرخانه است. دبیرخانه از دبیرکل و کارمندان مورد نیاز تشکیل شده است.

دبیر کل
دبیر کل، نماینده قانونى سازمان و رئیس دبیرخانه است. دبیرکل امور سازمان را بر وفق مراد هیات عامل اداره می‌کند.
کنفرانس دبیرکل را براى یک دوره سه ساله - والبته یک‌بار قابل تمدید به مدت سه سال- منصوب می‌کند. دبیرکل از میان نامزدهایى که کشورهاى عضو معرفى می‌کنند، براساس مقایسه صلاحیت و توانایى آنها را می‌سنجد (براى آگاهى از شرایط لازم، بند 28 اساسنامه اوپک) چنانچه اتفاق آرا وجود نداشته باشد، دبیرکل براساس گردش نوبتی، بى آن که صلاحیت‌هاى لازم نادیده گرفته شود، براى یک دوره دو ساله تعیین مى شود.
دبیر کل در اجراى وظایف خود از خدمات گروه تحقیق، اداره منابع انسانى و مدیریت، اداره اطلاعات و روابط عمومى و دفتر خود بهره‌مند می‌شود. دفتر دبیر کل، اجراى امورى چون برقرارى و حفظ ارتباط با دولت‌ها، سازمان‌ها و نمایندگان آنها، تنظیم تفاهم نامه‌ها، آماده سازى شرایط برگزارى اجلاس‌ها و اجراى دیگر وظایفى را که دبیرکل تعیین مى کند، به عهده دارد. متصدیان حقوقى دفتر، مشاور حقوقى دبیر کل به شمار مى آیند و برامور حقوقى و قراردادهاى دفتر نظارت دارند و براى حل مسائل حقوقى سازمان و کشورهاى عضو، راه‌حل‌ها و اقدام‌هاى مناسبى پیشنهاد می‌کنند.

بخش تحقیقات
گروه تحقیقات براى رفع نیازهاى تحقیقاتى سازمان و کشورهاى عضو موظف است، با تاکید بر مباحث انرژى و موضوع‌هاى مرتبط، برنامه‌هاى تحقیقى مداومى تدارک ببیند. این گروه صنایع انرژى و پتروشیمى را زیر نظر دارد و تحولات آن را پیش بینى و تحلیل مى کند؛ براى ارزیابى انواع هیدروکربورها و فرآورده‌هاى آن و موارد استفاده آنها براى مصارف غیر انرژى به بررسی‌هایى می‌پردازد. همچنین مسائل مالى و اقتصادى را - به‌ویژه آنها که بر صنعت بین المللى نفت تاثیرگذار است- تحلیل و بررسى می‌کند. بخش تحقیقات زیر نظر مدیر تحقیقات اداره می‌شود و از سه اداره: مطالعات انرژی،‌تحلیل بازار نفت و خدمات آمارى تشکیل شده است.

اداره مطالعات انرژی
این اداره، تحولات دنیاى انرژى را زیر نظر دارد و به تحلیل و پیش بینى کوتاه مدت و بلند مدت مولفه‌هاى انرژى مى پردازد. برخى از موارد عبارتند از: عرضه تحلیل عرضه و تقاضاى انرژی، سیاست‌هاى زیست محیطی، سیاست دولت‌ها درباره صیانت از منابع انرژى و دیگر عوامل مربوط، همچنین توسعه فن‌آوری‌هاى موثر بر هیدروکربورها و فرآورده‌هاى آنها و مواردى که به شکل انرژى مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این اداره پیش‌بینی‌هاى کوتاه مدت و بلند مدتى هم از تقاضاى نفت و گاز اوپک تهیه می‌کند.

اداره تحلیل بازار نفت
این اداره با بررسى بازار درباره شاخص‌هاى کوتاه مدت بازار نفت، توسعه اقتصاد جهان، مولفه‌هاى موثر بر موازنه عرضه و تقاضا، عملکرد بازار نفت خام و فرآورده‌ها، معاملات نفت و فرآورده‌هاى نفتی، ذخیره سازی‌هاى نفت، تغییرات قیمت نفت تک محموله و فعالیت‌هاى پالایشى و آخرین تحولات آن دسته از سیاست‌هاى انرژى که به طور مستقیم بر قیمت نفت و تقاضاى فرآورده‌هاى متنوع نفتى اثر دارند، تحلیل‌هایى به دبیرخانه ارائه می‌دهد.

اداره خدمات آماری
این اداره براى تامین نیاز فعالیت‌هاى تحلیلى دبیرخانه و کمک به کشورهاى عضو، اطلاعات مورد نیاز آنها را جمع‌آورى و پردازش می‌کند. این اداره تازه‌ترین فن‌آوری‌هاى موجود را براى طبقه بندى و پردازش اطلاعات به کار می‌گیرد؛ به گونه‌اى که همواره آماده است تا با دادن پیشنهادهایی، خدماتى کاراتر ارائه دهد. با استفاده از خدمات رایانه‌ای، فعالیت‌هاى تحقیقاتى و سایر فعالیت‌هاى دبیرخانه را آسان تر مى کند. براى این منظور متخصصان رده بالایى را به اشتغال گرفته است تا به کاربرها در انجام وظایف خود کمک کند. با استفاده از توابع آماری، اطلاعات آمارى و خدماتى به کارمندان دبیرخانه و کشورهاى عضو (سازمان) ارائه مى دهد و با به خدمت گرفتن اقتصاددانان، آماردانان و مهندسان رایانه با صلاحیت و کارآزموده، آمارهاى مورد نیاز براى اجلاس‌ها و کنفرانس‌هاى اوپک را تهیه می‌کند. همچنین پیش بینى و برآوردهاى مورد نیاز اوپک را براى تعیین راهبردهاى کوتاه مدت و بلند مدت، ارائه مى کند.

اداره منابع انسانى و امور اداری
این اداره متصدى ارائه خدمات ادارى براى تمام اجلاس‌ها، رفع مشکلات ادارى کارمندان و تهیه برنامه مالى و بودجه سازمان است. این اداره سیاست‌هاى کلى ادارى و شیوه‌هاى روابط صنعتى میان کشورهاى عضو و دیگر کشورها را مطالعه و بررسى می‌کند و براى بهبود بخشیدن به آنها توصیه‌هاى مشورتى ارائه مى دهد. این اداره همواره نسبت به سیاست‌هاى ادارى موجود و تغییراتى که در صنعت نفت در عرصه بین المللى رخ مى دهد و ممکن است بر سازمان تاثیرگذار و یا مورد علاقه اوپک قرار گیرد؛ حساسیت ویژه‌اى دارد و از آن آگاهى مى یابد.

اداره روابط عمومى و اطلاعات
این اداره مسوولیت ارائه صحیح اهداف، تصمیم‌ها و اقدامات اوپک، انتشار اخبار مورد علاقه سازمان و کشورهاى عضو درباره انرژى و موضوع‌هاى مرتبط با آن را به عهده دارد. همچنین برنامه‌هاى اطلاعات مرکزی، ازجمله برقرار نگه داشتن کتابخانه تخصصى انرژى و مشخص کردن حوزه‌هاى کارى مناسب براى ارتقاى تصویر سازمان نزد دیگران را اجرا مى کند. این بخش، آژانس خبرى اوپک (اوپکنا) را نیز اداره مى کند.
اوپکنا یک سرویس خبرى است که از سال 1980 راه اندازى شده است و روزانه دو بولتن منتشر می‌کند که افزون بر سه هزار آژانس خبری، مجله ایستگاه رادیو و تلویزیون و نشریات تخصصى آن را دریافت می‌کنند.

4- کمیسیون اقتصادی
کمیته‌اى تخصصى که درچارچوب وظایف دبیرخانه عمل می‌کند و هدف آن یارى رساندن به سازمان براى تثبیت قیمت‌هاى بین المللى نفت، در سطح متعادل است.کمیسیون از نمایندگان کشورهاى عضو تشکیل مى شود که خود اعضا آنها را معرفى می‌کنند.

منبع: / خبرگزاری / شانا ۱۳۸۲/۰۹/۱۷