رشد اقتصادی کشورها مهم ترین نیروی محرک رشد تقاضا برای انرژی است و از آنجا که انرژی نیاز ضروری کشورهاست، همواره کشورها به دنبال مقادیر بیشتری از آن هستند تا نیازهای صنعتی خود را برآورده سازند. افزایش رشد تقاضا در سال های اخیر به افزایش قیمت ها منجر شده است؛ به گونه ای که شاهد سیر صعودی قیمت نفت از سال ۲۰۰۳ بودیم. بیشتر تحلیل گران بر این باورند که با کاهش میزان تقاضا می توان افزایش قیمت نفت را تا حدودی کنترل و حتی در پاره ای موارد این روند صعودی را معکوس کرد، اما در عمل چنین پدیده ای رخ نداده است.
بر اساس گزارش های اخیر اوپک، تقاضای جهانی نفت اوپک با مسیر رو به رشدی روبه رو است؛ به گونه ای که کشورهای در حال توسعه با روند افزایش تقاضا و کشورهای آسیایی دیگر با کاهش تقاضا روبه رو هستند. کشورهای اروپایی نیز با وجود اعمال فشار برای کاهش تقاضا نیز، از افزایش تقاضای نفت بدر امن نماندند.
با این که به پایان نیمه نخست سال 2005 نزدیک می شویم، آمارها نشان دهنده رشد 5/2 درصدی تقاضای جهانی نفت دراین سال هستند که در این مدت متوسط رشد اقتصادی 14/4 درصد بوده است.
برآورد می شود که تقاضای جهانی نفت در سال 2005 به طور متوسط با نرخ 2/2 درصدی روبه رو باشد که افزایش 7/1 میلیون بشکه در روز نسبت به سال 2004 را نشان می دهد.
افزایش تقاضای جهانی نفت در سال 2005 در کشورهای در حال توسعه نسبت به سایر کشورها فراتر رفته، به گونه ای که رشد تقاضا در این کشورها 48 درصد کل رشد تقاضا در دنیا برآورد شده و این در حالی است که رشد تقاضای نفت در کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD) 15 درصد و در دیگر مناطق 37 درصد است.
انتظار می رود که تقاضای نفت در کشورهای OECD به 81/49 میلیون بشکه در روز در سال 2005 برسد. براساس بررسی ها، افزایش تقاضای چین معادل چهار پنجم رشد تقاضای جهان است. رشد اقتصادی سریع و تولید محصولات صنعتی متعدد، این کشور را با رشد 2/8 درصدی تقاضای نفت روبه روکرده است. پیش بینی می شود که رشد تولید ناخالص داخلی چین در سال 2005، 6/8 درصد باشد. با نگاهی دقیق به روند رشد آسیا مشاهده می شود که آسیا به موتور رشد تقاضای جهانی تبدیل شده است.
عرضه کشورهای غیر عضو اوپک در سال 2005 نسبت به سال قبل، تغییرات زیادی نداشته؛ به گونه ای که عرضه این کشورها به طور متوسط 8/49 میلیون بشکه در روز در سال 2004 بوده است. انتظار می رود که عرضه نفت این کشورها در نیمه دوم سال 2005 به 59/50 میلیون بشکه در روز برسد.
عرضه کشورهایOECD، کاهش اندکی نسبت به سال قبل داشته است که انتظار می رود عرضه این کشورها در سال 2005 نسبت به سال 2004، 410 هزاربشکه در روز کاهش داشته باشد. تولیدات نفتی در کشورهای عضو اوپک در ماه می 02/30 میلیون بشکه در روز بوده است. آمارهای سالانه اوپک نشان دهنده افزایش 700 هزار بشکه ای در روز است. در این ماه تولیدات کشورهای کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا نسبت به سال گذشته افزایش وتولیدات کشورهای عراق و امارات متحدعربی کاهش داشته است؛ هر چند که سیاست های اوپک مبنی بر افزایش 500 هزار بشکه ای نفت، قیمت را کاهش نداد بلکه این اقدام نتیجه معکوس نیز به همراه داشت تا جایی که ترس از کمبود نفت که بیشترآژانس بین المللی انرژی آن را مطرح کرد به قیمت ها سیر صعودی بخشید.
بی گمان عرضه جهانی نفت و ظرفیت تولید به توسعه خود ادامه می دهند. با وجود اکتشاف های جدید در حوزه های نفتی، پیشرفت های مهم در نرخ بازیافت سبب تقویت ذخایر موجود نفت می شود.
دورنمای تولید و ذخیره نفت و گاز همچنین قیمت آن که فراتر از پیشامد های جاری است، بی گمان می تواند در نگرانی های درازمدت هم منعکس شود. بسیاری از اینها به واکنش تقاضا به قیمت آن هم در درازمدت بستگی دارد.
آژانس بین المللی انرژی در ماه های اخیر، ضمن فراخواندن کشورهای توسعه یافته برای چاره جویی درباره قیمت نفت از نحوه عملکرد کشورهای شرق آسیا که بیشترین افزایش تقاضای جهانی به آنها مربوط می شود، خواستار از میان برداشتن یارانه های انرژی در این کشورها شد.
افزایش قیمت نفت ناشی از افزایش تقاضا، موجب به وجود آمدن شوک وسیعی در اقتصاد بسیاری ازکشورها شده است، ازجمله آن که در آمریکا جمعی از تحلیل گران شوک وارد به اقتصاد این کشور را به شوک انرژی نسبت می دهند. البته تغییر مقدار و رفتار مصرف انرژی ایالات متحده در درازمدت بر مسیر اقتصاد، تاثیر عمده ای خواهد گذاشت.
جدا از نگرانی هایی که درباره ظرفیت تولید نفت خام وجود دارد، ظرفیت پالایشی جهان هم نگران کننده است. یکی از دغدغه های مهم، افزودن به ظرفیت کک و سولفورزدایی برای تبدیل نفت خام به یک نفت خام شیرین است که بازار به دنبال آن است.
با افزایش قیمت نفت کشورها به دنبال کاهش شدت انرژی هستند؛ به گونه ای که درآمریکا با افزایش قیمت نفت در دهه 70 میلادی، شدت انرژی به نصف کاهش یافت. با افزایش دوباره قیمت انرژی در سال های اخیر،کاهش سریع شدت انرژی دور از انتظار نیست.

منبع: / خبرگزاری / شانا ۱۳۸۴/۰۴/۱۲