در میان کشورهای شرق آسیا، که در این رشتـــــه مقالات موردبررسی اجمالی قرار می گیرند، شاید کره جنوبی را از جهات اقتصادی بتوان منحصر به فرد وحتی پیشتاز به شمار آورد: این کشور با جمعیتی بیش از 48 میلیون نفر و سرزمینی بسیار کوچک، مدت کوتاهی پس از جنگ کره، اصلاحات خود را آغاز کرد. این راه با سرعت و جدیت تمام دنبال شد به طوری که پس از دو دهه رشد شتابان آن زبانزد کشورهای دیگر شد و یک دهه بعد محصولات صنعتی آن از کیفیت مناسب برای حضور در بازارهای بین المللی و رقابت با بزرگان صنعتی برخوردار شدند. رشد صنعتی کره جنوبی 6/5 درصد است، صنعت بیش از 41 تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می دهد درحالی که 21 درصد نیروی کار را جذب کرده است. درآمد سرانه آن اندکی کمتر از 20 هزار دلار است، و تراز تجاری آن مثبت است یعنی در برابر 162/6 میلیارد دلار صادرات، 148/4 میلیارد دلار واردات دارد.

تعریف بنگاههای کوچک و متوسط
در کره جنــوبی از معیار تعداد کارکنان تمام وقت شاغل در بنگاهها برای شناسایی و طبقه بندی بنگاهها برای شناسایی و طبقه بندی بنگاهها استفاده می شود. براساس این معیار در بنگاههای تولیدی چنانچه تعداد کارکنان کمتر از 300 نفر باشد آن بنگاه کوچک و متوسط به حساب می آید. این معیاربرای بنگاههای کوچک و متوسط خدماتی، تعداد کارکنان کمتر از 20 نفر است.

در برخی موارد، از معیار دیگری نیز استفاده می شود، این معیار میزان مجموع دارائیهای بنگاههاست که براساس آن بنگاههای کوچک و متوسط آن دسته از بنگاههایی هستند که میزان مجموع دارائیهای آنها کمتر از 80 میلیارد ون (واحد پول کره جنوبی) باشد.

جایگاه بنگاهها
بنگاههای کوچک و متوسط نقش بسیار مهمی در نظام اقتصادی - اجتماعی کره جنوبی ایفا می کنند و این بنگاهها یکی از مهمترین عوامل در رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و صادرات محسوب می شوند.
براساس آمارهای رسمی در حدود 2640000 بنگاه کوچک و متوسط در کره جنوبی وجود دارد که سهمی برابر با 99/5 درصد از کل بنگاههای فعال در این کشور است.
این بنگاهها نقش بسیار مهمی نیز در اشتغال زایــــــی و ایجاد ارزش افزوده ایفا می کنند. براساس آمارها در حدود 9100000 نفر در بنگاههای کوچک و متوسط فعالیت دارند که 78/5 درصد از کل شاغلان این کشور است. ازطرف دیگر، بیش از 96 هزار واحد تولیدی صنعتی درکره جنوبی وجود دارد که هریک بین 5 تا 300 نفر را در استخدام خود دارند. این واحدها سهمی برابر با 99/1 درصد از کل واحدهای تولیدی این کشور را دارند و با حدود 2 میلیون نفر پرسنل سهمی برابر با 69/2 درصد از کل شاغلان بخش تولید صنعتی را به خود اختصاص می دهند.
ارزش تولیدات این واحدها در سال حدود 187/92 تریلیون ون و ارزش افزوده ناشی از فعالیت آنها 82/28 تریلیون ون است. این ارقام به ترتیب 46/8 و 47/2 درصد از کل ارزش تولید و ارزش افزوده بخش تولید صنعتی در کره جنوبی است.
در حدود 91/6 درصد از کل شرکتهای تولید صنعتی در کره جنوبی واحدهایی هستند که بین 5 تا 49 نفر را در استخدام خود دارند و به ترتیب 58/6 و 45 و 46/4 درصد از شاغلان، ارزش تولید و ارزش افزوده تولید صنعتی را به خود اختصاص می دهند. کسب وکارهای کوچکی که در 7 بخش ماشین آلات و تجهیزات، تولید محصولات فلزی، نساجی، چرم و محصولات چوبی، غذا و آشامیدنیها و محصولات لاستیکی و پلاستیکی فعال هستند، 55/2 درصد از کل بنگاههای تولید صنعتی درکره جنوبی را تشکیل می دهند. این بنگاهها 41/8 درصد از کل صادرات کره جنوبی را دراختیـــــار دارند. سهم هریک از گروه کسب و کارهای کوچک و متوسط در این میزان صادرات در جدول شماره یک منعکس شده است.

سیستم حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط
کره جنوبی باتوجه به نقش و تاثیر بنگاههای کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی این کشور مسئولیت حمایت و گسترش بنگاههای کوچک و متوسط را به وزارت صنعت و تجارت واگذار کرده است. در درون این وزارتخانه تشکیلات ویژه ای ایجاد شده است که مسئولیت اصلی را درمورد برنامه های مختلف حمایتی و سیاستهای اجرایی دولت درمورد بنگاههای کوچک و متوسط برعهده دارد. این تشکیلات که به اختصار SMBA خوانده می شود، سیاستهای اجرایی را با نظر و مشارکت کمیسیون ویژه ریاست جمهوری در امور بنگاههای کوچک و متوسط تدوین و به اجرا می گذارد.
اهداف اصلی سازمان SMBA عبارتند از:
- بهبود ساختار و جایگاه رقابتی بنگاههای کوچک و متوسط کره جنوبی؛
- کمک به ایجاد ثبات اقتصادی؛
- کمک به تاسیس بنگاههای کوچک و متوسط جدید و حمایت از کارآفرینان؛
- حمایت از نوآوریهای تکنولوژیکی؛
- حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط برای ورود به بازارهای جهانی.
در ادامه برنامه ها و رویکردهایی که سازمان SMBA برای دستیابی به هریک از اهداف شش گــانه بالا دنبال می کند معرفی می شوند:

1 - بهبود ساختار و جایگاه رقابتی بنگاههای کوچک و متوسط
برای دستیابی به هدف بالا&، رویکردهای سازمان SMBA معطوف به موارد زیر است:

الف - اصلاح ساختار بنگاههای کوچک و متوسط: برای تامین مالی هزینه های مربوط به نوسازی و بازسازی و همچنین هزینه های مربوط به اصلاح ساختار بنگاههای کوچک و متوسط و تامین مخارج مربوط به دستیابی به فناوریهای پیشرفته برای ورود این بنگاهها به بازارهای جهانی&، رویکرد سازمان SMBA انتشار اوراق قرضــــه عمومی برای تامین هزینه های سرمایه گذاری و سرمایه در گردش شرکتهای باتوان رشد بالاست. این تجربه ابتدا در بخش تولید به کار گرفته شد و پس از مشخص شدن آثار مثبت آن هم اکنون به بخش خدمات نیز درحال گسترش است.

ب - حمایت از کاربرد فناوری اطلاعات: سازمان SMBA با اعتقاد به نقش موثر فناوری اطلاعات در جهانی شدن بنگاههای کوچک و متوسط، سیاست حمایت از این بنگاهها برای استفاده بیشتر از فناوری اطلاعات را در پیش گرفتــــه و تلاش می کند با استفاده از آن شبکه های ارتباطی بین بنگاهها با یکدیگر وبا سازمانها و نهادهای حمایت کننده ازآنها و سایر عناصر حاضر در اقتصاد این کشور و سایر کشورها را توسعه دهد.
اعطای وامهای لازم برای خرید و نصب سخت افزارها و تجهیزات موردنیاز و ایجاد شبکه ارتباطی بین بنگاههای کوچک و متوسط با یکدیگر و با سازمانهای حامی آنها ازطریق فناوریهای اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری از برنامه های این سازمان است که به تازگی به بهره برداری رسیده است.

ج - همکاری بین بنگاههای کوچک و متوسط: هدف از تشویق همکاری بین بنگاههای کوچک و متوسط ایجاد هم افزایی بین منابع تحت مالکیت و کنترل این بنگاهها و افزایش توان چانه زنی آنها در مناسبات اداری - اقتصادی است. چارچوب قانونی این سیاست در سال 1961 با تصویب «قانون همکاری کسب و کارهای کوچک» (THE SMALL BUSINESS COOPERATIVE ACT) فراهم شده است. اعطای مشوقهای مالیاتی برای ارجاع کار از سوی شرکتهای بزرگ به بنگاههای کوچک و متوسط و توسعه فرهنگ <«پیمانکاری جزء» (SUBCONTRACTING) درچارچوب این قانون دنبال شده است.

د - نظارت بر روابط سالم بین شرکتهای بزرگ و بنگاههای کوچک و متوسط: این نظارت با هدف سالم سازی قراردادهای مربوط به ارجاع کارهای پیمانکاری جزء بین 30 شرکت بزرگ کره جنوبی با پیمانکاران جزء و نیز در قراردادهـــــای بین پیمانکاران جزء اعمال می گردد.

ها - پشتیبانی مالی از بنگاههای کوچک و متوسط: این سیاست با هدف تقویت قدرت رقابتی بنگاههـــای کوچک و متوسط در مناقصه ها و مزایده ها و ازطریق تشکیل صندوق مشترک SMBA با آنها به اجرا درآمده است.

و - حمایت از زنان کارآفرین: درحال حاضر دولت کره جنوبی درحال تدوین پیش نویس قانونی برای اولویت دهی به زنان کارآفرین در برنامه های حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط است. براساس این قانون، برنامه های مختلفی شامل حمایتهای مالی وغیرمالی برای تشویق زنان کارآفرین جهت تاسیس بنگاههای کوچک ومتوسط پیش بینی شده است.

ز - جمع آوری نظرات بنگاههای کوچک و متوسط با هدف اصلاح قوانین: ایجاد این سازوکــــار به دولت اجازه داده است تا با جمع آوری نظرات صاحبان بنگاههای کوچک و متوسط، درک بهتری از مشکلات پیش روی این بنگاهها کسب کند و این دانش را در تدوین قوانین مرتبط با این بنگاهها مورداستفاده قرار دهد.

2 - کمک به ایجاد ثبات اقتصادی
برنامه های SMBA برای کمک به ایجاد ثبات اقتصادی در درون بنگاههای کوچک و متوسط درقالب برنامه های متعددی پیگیری و اجرا می گردد. برخی از مهمترین این برنامه ها عبارتند از:
الف) کمکهای مالی: در درون سازمان SMBA مرکزی به نام مرکز گزارش موانع مالی تاسیس شده است هدف این مرکز بهبود شرایط دستیابی بنگاههای کوچک و متوسط به وامها، منابع مالی و سایر اعتبارات موردنیاز است. این مرکز ازطریق ارائه خدمات مشاوره ای و تشکیل گردهمایی هایی با نهادهای مالی و سایر سازمانهای ذینفع دراین راه تلاش می کند.
حمایتهای مالی ویژه از بنگاههایی که ازروند رو به رشدی برخوردار بوده و به علت ورشکستگی سایر بنگاههای طرف قرارداد در معرض مخاطرات مالی قرار دارند نیز در چارچوب سیاست مساعدت و کمک مالی صورت می گیرد.

ب) تضمین وام و اعتبار: در چارچوب این سیاست دو صندوق برای تضمین وام و اعتبارات ایجاد شده است. این دو صندوق عبارتند از: «صندوق تضمین اعتبارات » (CREDIT GUARANTEE FUND) و صندوق تضمین اعتبارات فناوری»(TECHNOLOGY CREDIT GUARANTEE FUND).
همچنین ایجاد نظام بیمه ای برای حمایت از بنگاهها در مقابل خطرات ناشی از ورشکستگی خریداران و بنگاههایی که کالاهایی را سفارش می دهنـــد&، از دیگر برنامه های اجرایی در این زمینه است.
ج - حمایت از توسعه منابع انسانی در بنگاههای کوچک و متوسط: براساس این سیاست دو نوع نظام آموزشی تدوین شده است:
- نظام آموزش مربیان فنی صنایع سایر کشورها:
در این نظام مربیان فنی از کشورهای درحال توسعه ازسوی کارشناسان کره ای درمورد فناوریهای پیشرفته آموزش می بینند.
- نظام کارکنان ماهر:
در این نظام جوانانی که خدمت وظیفه عمومی خود را به اتمام رسانده اند براساس مهارتهایی که طی دوران خدمت خود در ارتش این کشور فراگرفته اند به بنگاههای کوچک و متوسط معرفی می گردند.

د) حمایتهای مربوط به بازاریابی: تشویق سازمانها و موسسات دولتی و محلی برای خرید از بنگاههای کوچک و متوسط، تشکیل نمایشگاههای دائمی و سالانه از تولیدات و محصولات بنگاههای کوچک و متوسط و نیز تاسیس مرکز عمومی توزیع ساخته ها و تولیدات بنگاههای کوچک و متوسط در چارچوب سیاست حمایت و بازاریابی برای بنگاههای مذکور به اجرا گذاشته شده اند.

ها - بهبود ساختار توزیع
بازسازی و نوسازی مراکز تجاری و بازارها و ایجاد بازارهای جدید درمناطق مسکونی تازه و حمایت مالی از ایجاد ساختمانهای تجاری و مراکز خرید جدید در چارچوب این سیاست پیگیری می شود.
اعطای وام، معافیتهای مالیاتی و سایر تسهیلات اعتباری به سازندگان مراکز تجاری و کمک به تجهیز این مراکز به فناوریهای نوین ارتباطی از دیگر برنامه های دولت کره جنوبی برای بهبــــود ساختار نظام توزیع محسوب می شود.
3) کمک به تاسیس بنگاههای کوچک و متوسط جدید
الف - حمایتهای قانونی از سرمایه گذاری در کسب و کارهای جدید؛ درکره جنوبی یک بازار سرمایه گذاری (ANGEL MARKET) تاسیس شده است که در آن کارآفرینان و سرمایه گذاران امکان تفاهم و مشارکت در پـــروژه های مربوط به ایجاد کسب وکارهای جدید را پیدا می کنند. در کنار تاسیس بازار سرمایه گذاری برای تعمیق این بازار یک «نظام ارزیـــــابی سرمایه گذاری» راه اندازی شده است.

ب - حمایتهــــــــــای مالی از تاسیس کسب و کارهای جدید: اعطای معافیتهای مالیاتی برای سرمایه گــــــــــذاران در کسب و کارهای جدید و درنظر گرفتن وام و معافیتهای مالیات بردرآمد، ثبت و... برای این نوع کسب و کارها ازجمله مساعدتهایی است که در چارچوب سیاست حمایت از تاسیس کسب و کارهای جدید دنبال می گردد.

ج) حمایتهای فیــــــــزیکی از تاسیس کسب و کارهای جدید: تاسیس پارکهای صنعتی و تامین زمین به مساحت 9 تا 12 هزار متر مربع و با شرایط قیمتی مطلوب به صورت خرید یا اجاره به شرط تملیک برای بنگاههای کوچک و متوسط ازجمله این حمایتهاست.

4) حمایت از نوآوریهای تکنولوژیکی
نوآوریهای تکنولوژیکی و استفاده از آنها در بنگاههای کوچک و متوسط در کره جنوبی یک ضرورت محسوب می شود، به همین جهت سازمان SMBA برنامه های مختلفی را درجهت توسعه استفاده از فناوریهای نوین در بنگاههای کوچک و متوسط پیگیری می کند:

الف - مساعدت در توسعه فناوریهای جدید توسط بنگاههای کوچک و متوسط: <دولت در این برنامه سرمایه گذاریهایی را در بنگاههای کوچک و متوسط انجام می دهد تا بتوانند فناوریهای جدید را توسعه دهند. ایجاد صندوقهای مالی - اعتباری جهت حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط برای خرید فناوریهای جدید نیز ازجمله برنامه هایی است که در چارچوب این سیاست پیگیری می شود. علاوه بر آن، ایجاد کنسرسیومی بین صنایع، دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی برای پیشبرد پروژه ای به نام «توسعه فناوری» نیز بخش دیگری از تلاشهای کره جنوبی در این زمینه است.

ب - همکاری فنی داخلی و بین المللی بین بنگاهها: تشکیل نمایشگاه فناوریهای جدید، دعوت از کارشناسان و خبرگان فنی برای تشکیل سمینارها و کارگاههای آموزشی موجب ایجاد ارتباط و مبادله اطلاعات فنی بین این بنگاهها شده است.

ج - نظام تضمین کیفیت: سازمان SMBA برای تعقیب این سیاست اقدام به اجرای برنامه ای تحت عنوان «نوآوری کیفیت» کرده است. در کنار آن این سازمان خدمات مشاوره ای و برخی مساعدتهای دیگر را برای اخذ استانداردهای ایزو دراختیار بنگاههای کوچک و متوسط قرار می دهد.

د - تحلیل توان رقابتی بنگاههای کوچک و متوسط: تدوین پروژه کلانی برای بررسی و مطالعه جامع نیازهای تکنولوژیکی بنگاهها برای ترسیم سیمای دقیق نیازها و آگاهی از وضعیت و توان رقابتی این نوع بنگاهها در زمینه استفاده از فناوری ازجمله برنامه هایی است که در تعقیب سیاست توسعه استفاده از نوآوریهای تکنولوژیکی اعمال می گردد.
برنامه دیگری نیز به نام «نظام پزشک بنگاهها» (HOME DOCTOR SYSTEM) توسط سازمان SMBA اجرا می گردد. طی این برنامه محققان و کارشناسان خبره از بنگاههای کوچک و متوسط بازدید کرده و توصیه ها و راهنمائیهای فنی به آنها ارائه می دهند.

5) حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط برای ورود به بازارهای جهانی
الف) مساعدت به صادرکنندگان کوچک و متوسط: ازجمله خدماتی که سازمان SMBA دراختیـــاربنگاههای کوچک ومتوسط قرار می دهد می توان به آموزش صادرات&&، مطالعات بازارهای خارجی و مساعدت در طراحی محصولات مناسب بازارهای جهانی نام برد. پشتیبانی از حضور بنگاههای کوچک و متوسط در نمایشگاههای بین المللی و راه اندازی یک سایت ویژه (WWW.SMPIC OR KR) برای معرفی بنگاههای کوچک و متوسط از دیگر فعالیتهای سازمان SMBA در این زمینه است.

ب) مساعدت در جلب سرمایه های خارجی: اعطای معافیتهای مالیاتی، مساعدت مالی و تامین محـــــل برای شرکتهای خارجی سرمایه گذار در کره جنوبی ازجمله این فعالیتهاست. کره جنوبی درحال بازنگری کلی سیاستهای بازدارنده سرمایه گذاری خارجی در این کشور است.
تاسیس مرکزی به نام «سازمان توسعه تجارت و سرمایه گذاری» برای ملاقات و مذاکره صاحبان بنگاههای کوچک و متوسط کره ای با سرمایه گذاران خارجی از دیگر اقدامات سازمان SMBA است. یکی دیگر از اقدامات این سازمان تهیه فهرستی از شرکتهای موفق کره ای و معرفی آنها به سرمایه گذاران خارجی است که درکنار اعزام گروههایی به خارج از کشور برای معرفی این شرکتها به سرمایه گذاران خارجی صورت می گیرد.

ج) همکاری بین المللی: مشارکت مستمر سازمان SMBA در گردهمائیهای جهانی نظیر جلسات نخست وزیران اپک (APEC) درمورد بنگاههای کوچک و متوسط و نیز جلسات گروههای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در خصوص بنگاههای کوچک و متوسط با این دیدگاه صورت می گیرد که همکاری متقابل با سازمانهای بین المللــــی می تواند عملکرد سازمان SMBA و درنهایت کل بنگاههای کوچک و متوسط کره ای را بهبود بخشد.

منبع: / ماهنامه / تدبیر / 1382 / شماره 141، بهمن ۱۳۸۲/۱۱/۱۱