از همان ابتدای بحث ها و بررسی ها درباره هدفمندی یارانه ها تا زمان تبدیل این طرح به قانون و آغاز اجرا و حتی پس از آن یکی از اصلی ترین دغدغه ها در مسیر کاهش تبعات منفی آن مدیریت نقدینگی بود.
با اعلام دولت برای اختصاص بخش عمده ای از درآمد اصلاح قیمت حامل های انرژی و نان به مردم و تاکید آن در قانون مصوب مجلس این بحث مطرح بود که طبق قاعده معمول اقتصاد که در اقتصاد ایران به صورت پررنگ تر از گذشته تاکنون مشاهده شده و در تحقیقات اقتصادی نیز مورد اشاره قرار گرفته است، افزایش نقدینگی با افزایش تورم رابطه ای مستقیم دارد. لذا علاوه بر افزایش هزینه های تولید، تورم انتظاری که ارتباط مستقیمی با افزایش نقدینگی دارد، یکی از چالش های اصلی هدفمندی یارانه ها عنوان می شد. در این بین نکته مثبت عملکرد دولت که مورد اقرار دوست و دشمن دولت بود کنترل تورم انتظاری بود به گونه ای که خلاف اکثر پیش بینی ها بود.
ولی از ابتدای سال به تدریج و با توجه به کاهش نرخ سود سپرده های بانکی که انگیزه برای سپرده گذاری در بانک ها را کاهش می دهد، موج نقدینگی سرگردان بازار طلا و سپس ارز را هدف قرار داد و کار به جایی رسید که بانک مرکزی تصمیم به افزایش نرخ سود سپرده ها گرفت که با رای منفی شورای پول و اعتبار مواجه شد. در این بین مروری بر وعده های مسئولان اقتصادی و بانکی کشور برای مهار نقدینگی پس از هدفمندی یارانه ها و جلوگیری از ورود همه جانبه یارانه نقدی به بازار کالاهای مصرفی ضروری به نظر می رسد.
۱ - از جمله وعده هایی که مسئولان بانکی برای جلوگیری از ورود یارانه نقدی به بازار کالاهای مصرفی اعلام کرده بودند، اجرای طرح تامین با هدف خرید لوازم خانگی داخلی به صورت قسطی از محل یارانه نقدی بود که تاکنون آماری از میزان مراجعه مردم به این طرح اعلام نشده و معلوم نیست چه میزان از یارانه نقدی جذب این طرح شده است.
۲ - وعده دیگر در این زمینه تشکیل حساب هایی با سودهای ویژه برای نگهداری یارانه نقدی در حساب های بانکی بود که به جز یک بانک کشور که طرح نصفه نیمه ای تحت عنوان عدالت کارت اجرا و سپس اجرای آن را منتفی اعلام کرد طرح خاص دیگری از سوی بانک ها برای تشویق مردم به نگهداری یارانه در حساب های بانکی اجرا نشد. آن هم در شرایطی که بانک های کشور باانتقاد از بسته سیاسی بانک مرکزی کاهش سود سپرده ها و تسهیلات را باعث خروج منابع از بانک ها می دانند ولی در عمل مسئولان نظام بانکی از شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی گرفته تا بانک های دولتی و خصوصی طرحی برای استفاده از منابع در خور یارانه نقدی که هرماه حجم قابل توجهی به گردش مالی بانک ها اضافه می کند، تدوین نکرده اند.
۳ - امکان خرید سکه طلا و سرمایه گذاری در بورس نیز از دیگر وعده های مسئولان اقتصادی بود که حتی به اندازه ۲طرح پیشین اجرایی نشد و فقط روی کاغذ باقی ماند. این درحالی است که به ویژه سرمایه گذاری در بورس و خرید سهام از طریق یارانه نقدی علاوه بر مدیریت نقدینگی سرگردان در جامعه از یک سو به فرهنگ سازی مردم در جهت اختصاص بخشی از ثروت خود برای سرمایه گذاری به جای مصرف کمک می کند و از سوی دیگر زمینه تامین مالی بیشتر شرکت های تولیدی و بخش واقعی اقتصاد که با کمبود سرمایه و خطر جذب نقدینگی به بازارهای دلالی مواجه هستند، را فراهم می کند.
در نهایت با توجه به مخالفت شورای پول و اعتبار با افزایش سود سپرده ها به منظور کنترل جریان نقدینگی در جامعه، به نظر می رسد ضرورت بازنگری و بررسی طرح های مدیریت یارانه نقدی برای مهار نقدینگی جامعه ضروری است و هرچه سریع تر باید برنامه مسئولان اقتصادی برای جلوگیری از جولان نقدینگی در بازارهای دلالی و سوق دادن آن به سمت اقتصاد مولد مشخص و نهایی شود.

منبع: / روزنامه / خراسان ۱۳۹۰/۳/۱۷
نویسنده : مهدی حسن زاده