«جهاد» از ارکان اسلام بشمار می رود. حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله فرموده: «بُنی الاسلام علی خمس؛ شهاده ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله و اقامه الصلوه و الزکوه و الحج و الجهاد»
امام على علیه السلام جهاد را ستون دین و راه سعادتمندان معرفی می کند: «الجهادُ عمادُ الدین و منهاج السعداء» و در کلامی دیگر، اصلاح دین و دنیا را منوط به جهاد می دانند: «ان اللّه فرضَ الجهادَ و عظَّمَهُ و جعله نصره و ناصره و الله ما صَلُحت دنیا و لا دین الاّ به»؛ به درستى که خدا جهاد را واجب نمود و آن را بزرگ داشت و مایه پیروزى و یاور خود قرار داد. به خدا قسم دین و دنیا اصلاح نمى‌شود مگر به جهاد.
همچنین امیر مومنان علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرمایند: اِنّ الجَهادَ بابٌ مِن اَبوابِ الجَنّه فَتَحهُ اللََّهُ لِخاصّهِ اَولیائِهِ و هُوَلباسٌ التّقوی‏ََ وَ دِرعُ اللََّهِ الحصینهَ وَ جُنَّتهُ الوَثیِِقهَ. «جهاد دری از درهای بهشت است، که خداوند تنها به روی اولیای‏خاص خود گشوده است و آن لباس تقوا و زره نفوذناپذیر و سپراطمینان‏بخش الهی است».
این تعابیر بلند که فقط اشاراتی از هزاران آیت الهی، حدیث نبوی و روایات ائمه طاهرین علیهم السلام است، به وضوح نشان می دهد که جهاد، نقشی بسیار حیاتی و تعیین کننده در اسلام دارد به گونه ای که چنانچه ترک و رها گردد و به عینیت نرسد یکی از ارکان و ستون های دین از دست می رود و در چنین حالتی است که ساختمان رفیع دین با از دست دادن این ستون و رکن بزرگ فرو می ریزد.
جهاد از ریشهء «جُهد» یا «جَهد» به معنای زحمت، مشقت، توان، طاقت و تلاش بسیار توأم با سختی است. (مفردات راغب اصفهانی) و در اصطلاح عبارت است از: بذل جان، مال و توان در راه‏اعتلای اسلام و بر پا داشتن شعائر ایمان و دین. (جواهر الکلام). جنگ را از آن جهت جهاد گویند که تلاش همراه با رنج‏است، مجاهد یعنی تلاش کننده و جنگ کننده. (قاموس قرآن)
مرحوم علامه طباطبائی ره در تفسیر آیه 78 از سوره حج (جاهدوا فی الله حق جهاده...) می فرماید: کلمه جهاد به معنای بذل جهد و کوشش در دفع دشمن است و بیشتر بر مدافعه به جنگ اطلاق می‏شود و لیکن گاهی به طور مجاز توسعه داده می‏شود به طوری که شامل دفع هر چیزی که ممکن است شری به آدمی برساند می‏شود. مانند شیطان که آدمی را گمراه می‏سازد ونفس اماره که آن نیز آدمی را به بدیها امر می‏کند و امثال اینها. در نتیجه جهاد شامل مخالفت با شیطان در وسوسه‏هایش و مخالفت با نفس در خواسته‏هایش می‏شود که رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) این قسم جهاد را جهاد اکبر نامید و ظاهرا مراد از جهاد در آیه مورد بحث معنای اعم از آن و از این باشد و همه را شامل شود مخصوصا وقتی می‏بینیم که آن را مقید به قید (در راه خدا) کرده به خوبی این عمومیت را می‏فهمیم چون این آیه جهاد را متعلق کرده بر کاری که در راه خدا انجام شود پس جهاد اعم است.
باز مؤید این احتمال آیه والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا است و بنا بر اینکه آن معنای اعم باشد معنای اینکه فرمود: جهاد کنید حق جهاد این می‏شود که جهاد شما در معنای جهاد خالص باشد یعنی فقط جهاد باشد (نه هم جهاد و هم تجارت یا سیاحت یا غیر آن) و نیز خالص برای خدا باشد و غیر خدا در آن شرکت نداشته باشد، نظیر آن آیه که می‏فرماید: اتقوا الله حق تقاته که حق تقوی آن است که فقط پرهیز از خدا باشد نه چیزهای دیگر.
مقام معظم رهبری راجع به مفهوم جهاد، در دیدار مردم اصفهان در روز عید قربان 89 فرمود: «جهاد فقط تفنگ به دست گرفتن نیست؛ جهاد این است که انسان خود را همیشه در میدان حرکت و مبارزه با مانعها و مانع‌تراشها ببیند، احساس تکلیف کند، احساس تعهد کند؛ این میشود جهاد؛ جهاد اسلامى این است. جهاد گاهى با جان است، گاهى با مال است، گاهى با فکر است، گاهى با دادن شعار است، گاهى با حضور در خیابان است، گاهى با حضور در پاى صندوق رأى است؛ این میشود جهاد فى‌سبیل‌اللَّه؛ و این است که یک ملت را رشد میدهد، طراوت میدهد، تازگى میدهد، امید میدهد و یک ملت پیش میرود».
با توجه به تعریف مذکور، ورود به هر بعدی از ابعاد جامعه اسلامی که نیازمند کوشش و تلاش مجاهدانه است؛ جهاد محسوب می‌شود. لذا حکم به جهاد اقتصادی در سال 90 که بی شک بر اساس مهمترین اولویت ها و ضرورتها صادر شده است، به عنوان یک تکلیف شرعی، دینی و ملی باید مورد توجه آحاد مردم ایران قرار گرفته و در راه تحقق آن که به تجلی و اقتدار همه جانبه ایران اسلامی منجر خواهد شد از هیچ کوشش و مجاهدتی فروگذار نکنند.

اقتصاد
اقتصاد را علم بررسی ماهیت و علل ثروت ملل، بررسی ماهیت ثروت از طریق قوانین تولیدو توزیع، مطالعه بشر در زندگی شغلی و حرفه ای، علم تخصیص منابع محدود برای تامین نیاز ها و خواسته های نا محدود، دانشی که به تخصیص بهینه کالاها و فراورده‌ها می‌پردازد و علمی که رفتار و رابطه انسان را با اشیای مادی مورد نیاز او که به رایگان در طبیعت نمی یابد، مطالعه می کند و... تعریف کرده اند.
علم اقتصاد اما قبل از هر چیز، به تجزیه و تحلیل و توضیح شرایط و روابطی که در قلمرو «رفاه مادی» قرار دارد، می پردازد. این علم به دو بخش اصلی اقتصاد خرد و کلان تقسیم می‌شود.
اقتصاد خرد به بررسی رفتار اقتصادی انسان‌ها و بنگاههای اقتصادی و نحوه توزیع تولیدات و درآمد در بین آنها می‌پردازد. اقتصاد خرد به اشخاص به عنوان کارگران و تولید کنندگان سرمایه، و همچنین مصرف کنندگان نهایی نگاه میکند. فقر و تبعیض به دلیل بررسی در سطح خانوار از مباحث اقتصاد خرد میباشد.
اقتصاد کلان به بررسی مسایل اقتصادی در سطح کلان ملی یک کشور می‌پردازد. حیطه بررسی اقتصاد جهانی را اقتصاد بین‌الملل به عهده دارد. مسایلی از قبیل ثبات اقتصادی، توازن تراز بازرگانی خارجی، رشد اقتصادی، اشتغال، تورم، مخارج و درآمدهای دولت، رکود اقتصادی، بحران اقتصادی، بیکاری، و اقتصاد توسعه در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد.
از آنجا که خاستگاه علم اقتصاد، تفکر و فلسفه دوران رنسانس و مبتنی بر اندیشه های مادیگرایانه فلاسفه غرب است لذا پذیرش دستاوردهای آن، همواره با تردید مسلمین مواجه بوده است. به همین دلیل «نظام اقتصاد اسلامی» با استفاده از مجموعه قواعد کلّی ارائه شده در اسلام در زمینه روش تنظیم حیات اقتصادی و حلّ مشکلات اقتصادی در راستای تامین عدالت اجتماعی، شکل گرفت و با توجه به ضرورتها و نیازهای روز در حال گسترش است. البته باید دانست که اقتصاد اسلامی هم دارای مکتب و نظام اقتصادی است و هم از ماهیت علمی برخوردار است و بر اساس این ویژگیها جوامع اسلامی قادرند با تکیه بر معارف غنی اسلام به حل مشکلات امروزی اقتصادی همت گمارند.
محمد عارف، ویراستار علمی مجموعه مذاکرات و مقالات سمینار بین‎المللی اقتصاد پولی و مالی اسلام که به سال 1978 در جده برگزار گردید، در جمع‎بندی خود از این سمینار می‎نویسد: «با توجه به مباحث پیش گفته، می‎توان نتیجه گرفت که اقتصاد اسلامی هیچ مبنایی چه برای رد کامل و چه برای قبول بی‎رویه و عنان گسیخته مفاهیم، ابزارهای تحلیل، و ابزارهای سیاستی اقتصاد غربی ندارد. بنابراین، لاجرم اقتصاد اسلامی باید مهارت خود را در پر کردن شکافها، پیش بردن مرزهای دانش به همان طریقی که در چندین قرن ابتدایی ظهور اسلام ـ با وام گرفتن دانش از یونان، ایران باستان، هند و چین و گسترش بیشتر آن ـ انجام داد، نشان دهد».
اقتصاد اسلامى عبارت است از یک سلسله دستورات و قوانین شرعى که در ارشاد و هدایت مردم در امر تولید و توزیع و خدمات و مصرف صحیح به منظور جلوگیرى از مشکلات مادى و رفع نیازمندى‏ها و از بین بردن فقر و استضعاف و جلوگیرى از تکاثر، براساس حق و عدل به نحوى منسجم تدوین شده‏اند.
اصول روش اسلام در توزیع ثروت، در درجه اول، صیانت از عدالت اجتماعی، حفظ حقوق مردم، تقسیم مالکیت به سه بخش (ملی، خصوصی و دولتی) است. در این راستا، به تحریم راه‌های نامشروع مانند ربا می‌پردازد و حل مشکلات اقتصادی را در چهارچوب قوانینی مانند استفاده از عقود اسلامی می‌داند. برخی از این قوانین در ابواب مضاربه، مزارعه، مساقات، بیع، اجاره، جعاله و امثال آن بیان گردیده است.
بدیهی است که یکی از شرائط حیات ملی، تحقق اقتصاد سالم و مستقل در یک کشور است. وجود ثروت فراوان و اقتصاد قدرتمند می تواند، سرآمدی و اقتدار یک کشور را در جهان امروز به همراه داشته و به وابستگی ها و دخالتهای بیگانگان خاتمه دهد. به همین دلیل و برای حفظ عزت مسلمین و تقویت و رشد جامعه اسلامی، تقویت بنیه اقتصادی در اسلام مورد حمایت همه جانبه قرار گرفته است. اسلام اقتصاد را یک رکن از ارکان حیات‏ اجتماعی می ‏داند.

جهاد اقتصادی
پر واضح است که منظور از اقتصاد در «جهاد اقتصادی»، پرداختن به علم اقتصاد و استغراق در نظریه پردازی ها و سرگرم شدن به مجادلات بیهوده مکاتب اقتصادی نیست. «جهاد اقتصادی» ناظر به این است که «ما باید بتوانیم قدرت نظام اسلامى را در زمینه‌ى حل مشکلات اقتصادى به همه‌ى دنیا نشان دهیم؛ الگو را بر سر دست بگیریم تا ملتها بتوانند ببینند که یک ملت در سایه‌ى اسلام و با تعالیم اسلام چگونه میتواند پیشرفت کند».
البته لازمه وصول به این اقتدار و الگوسازی، در اختیار داشتن دیدگاهها، راهکارهها و برنامه های فوری و راهگشاست که برای رسیدن به این مقصود باید از مشورت عالمانه مدیران مجرب، کارشناسان خبره، اساتید مبرز و دانشمندان فاضل و دلسوز بهره جست. معارف والای اسلام، مواد اصلی و ارکان این راهبردها را تشکیل خواهد داد، نه نسخه برداری های ناشیانه از اسمیت و ریکاردو و کینز و...
همه باید بدانند که؛ «باید در این میدان، حرکت جهشی و مجاهدانه داشته باشیم». و این حرکت جهشی و مجاهدانه را ساز و کار ویژه ای است. «جهاد» لزوما" جنگ نیست اما خط مقدم دارد. پشتیبان و تدارکات می خواهد. به طراحی و آرایش نیازمند است. خط شکن های آن باید از توانایی و صلاحیت لازم برخوردار باشند تا دچار تردید و اشتباه نشوند. مجاهدانی که در این جهاد شرکت می کنند آحاد امت اسلامی ایرانند. «از ملت عزیزمان انتظار دارم که در عرصه‌ی اقتصادی با حرکتِ جهادگونه کار کنند، مجاهدت کنند».
به نظر میرسد برای آغاز این جهاد، نظام بانکی، تجارت و صنعت کشور باید در معرض تحول اساسی و بنیادین قرار گیرند تا موانع و شکاف های موجود برای حرکت جهشی و جهاد گونه فراهم آید:
1- انقلاب در نظام بانکداری به معنی حذف واقعی و کامل سیستم ربوی و جایگزینی مدل های بومی و اسلامی با استفاده از فن آوری های روزآمد.
پول به عنوان خون جاری در رگهای اقتصاد باید به درستی و از راههای مشروع و عادلانه در شریان های اقتصادی کشور تزریق شود. بانکها باید از حالت بنگاههای اقتصادی و کاسبکارانه که برای افزایش درآمد خود، بدترین فشارها را بر فضای اقتصادی کشور تحمیل می کنند، خارج شده و نقش راستین خود را در مدیریت منابع مالی ایفا کنند. بانک مرکزی باید زمینه را برای انقلاب بانکی فراهم کند. جای تعجب است که چرا بانک مرکزی تاکنون به بانکهای در شرف تاسیس به عنوان یک پیش شرط اعلام نکرد که باید حذف کامل بهره را مد نظر قرار دهند و....
2- انقلاب صنعتی با تغییر شیوه نامه های حاکم بر نظامات تولیدی و رفع معایب و کاستی های موجود در عرصه صنایع و تلاش در جهت بهره وری هر چه بیشتر.
3- انقلاب تجاری در جهت متجول ساختن سیاستهای توزیعی، واردات و صادرات، بازار، گمرگ و...
علاوه بر سه انقلاب مذکور که به معنی دگرگونی همه جانبه در حوزه های برشمرده شده و چابک سازی زیر مجموعه های آنهاست، می بایست برای همه مسائل خرد و کلان اقتصادی که در کشور وجود دارد، برنامه مدون وجود داشته باشد تا در پایان سال «جهاد اقتصادی» نتایج آنها قابل اندازه گیری و مشاهده باشد.
مقام معظم رهبری، در طول سالهای گذشته با ابلاغ سیاستهای اصل 44 قانون اساسی و اعلام سالهای «اصلاح الگوی مصرف» و «کار مضاعف و همت مضاعف» در دو سال گذشته پیش زمینه جهاد اقتصادی را تدارک نموده و با تحلیل جامعی از بایسته های ایران اسلامی، حکم جهاد را در عرصه اقتصادی صادر فرمودند. بسترهایی که در طول این سالها فراهم شد، همه چیز را برای حرکت جهشی و جهادی آماده ساخته است. بنابراین امید می رود مسئولان ارجمند با استفاده از همه ظرفیت ها و امکانات وارد میدان شوند و شرائط کار و تلاش را برای همگان مهیا سازند.

منبع: / سایت / باشگاه اندیشه ۱۳۹۰/۰۲/۰۶به نقل از: otb.blogfa.comصفحه اینترنتی مرتبطhttp://otb.blogfa.com/post-550.aspx
نویسنده : ابراهیم صفری