هم سیستم صنعتی و هم سیستم فناوری کشور باید چنان باز ‌آفریده شوند که جواب‌گوی نیازهای متنوع و پیچیده شرکت‌ها و موسسات داخلی در قرن بیست‌ویکم باشند. آن‌چه به ویژه اهمیت دارد، و تاکنون از دید این سیستم‌ها پنهان مانده است، ایجاد یک زیرسیستم توانمند برای معرفی، اشاعه و تسهیل مبادلات فناوری بین شرکت‌ها و موسسات داخلی از یک‌سو، و بین آن‌ها و شرکت‌های خارجی از سوی دیگر است. فن‌بازارها یکی از عناصر حیاتی این زیرسیستم محسوب می‌شوند. باید اشاره شود که فن‌بازارها با نمایشگاه‌های تخصصی صنعتی، که به تعداد فراوان در کشور ما برپا می‌شوند، تفاوت‌های فاحش دارند.

انتقال فناوری به شرطی موفق است که متضمن انتقال "فناوری مناسب" (1) در زمان مناسب، با قیمت مناسب و از منبع مناسب باشد. رعایت و تضمین این تناسب‌ها، که نمایان‌گر شایستگی در انتقال فناوری است، در وهله اول نیازمند "شناخت" کیفیت و عملکرد انواع فناوری‌های قابل دسترسی است که در گستره‌ی نیازهای فناورانه‌ی شرکت‌ها و سازمان‌ها قرار می‌گیرند. گروه‌هایی که تجربه‌ای در انتقال فناوری دارند و کارایی هزینه‌ای را مهم می‌دانند، درک می‌کنند که اشراف بر قیمت‌ها چه نقش تعیین‌کننده‌ای در صرفه‌جویی هزینه‌های انتقال فناوری دارد. شناخت دقیق منبع انتقال فناوری، که اصطلاحا "فرستنده" نامیده می‌شود، نیز اهمیتی در خور توجه دارد. در بسیاری از موارد، شرکت‌های خارجی از روزنه "شهرت" خود، که بیشتر مبتنی بر تبلیغات غیرواقعی است ، وارد بازارهای انتقال فناوری می‌شوند و فناوری‌های نامناسب ـ و اغلب فرسوده ـ را به گروه‌های کم‌شناخت در کشورهای در حال توسعه منتقل می‌کنند.
بعضی دولت‌ها، هم‌چون کره‌جنوبی، در سال‌های اخیر سازوکار نوآورانه‌ای را برای بهبود کارایی انتقال فناوری ابداع کرده‌اند که به "فن‌بازار" موسوم شده است. در کره‌جنوبی، فن‌بازارها به منزله‌ی رویدادهایی پنج‌روزه شناخته می‌شوند که در آن‌ها سه فعالیت کلیدی انجام می‌گردد:
• برپایی همایش‌هایی در زمینه فناوری (که جنبه بحث و آگاهی‌رسانی دارد)؛
• معرفی و نمایش کیفیت و عملکرد فناوری‌ها؛ و
• مذاکرات تجاری رودررو بین متقاضیان و دارندگان فناوری (که به عقد موافقت‌نامه‌های همکاری یا قراردادهای انتقال فناوری منتهی می‌شود).
به گزارش مطبوعات کره در سال 1995، شرکت‌های کره‌ای به قصد کسب فناوری از شرکت‌های خارجی، در هشت فن‌بازار شرکت نموده‌اند. بزرگترین فن‌بازاری که تاکنون در کره برپا شده است، مربوط به مارس 1995 در شهرک تحقیقاتی دایدوک به میزبانی مشترک وزارت تجارت، صنعت و انرژی کره و موسسه اطلاعات صنعتی و فنی کره برای آپک (2) بوده است. بیش از 100 شرکت در این فن‌بازار شرکت داشتند که دست‌کم 50 شرکت، خارجی بودند، هم‌چنین مطبوعات گزارش داده‌اند که موسسات ذیربط کره در حال مطالعه برای تاسیس یک فن‌بازار دائمی در کره هستند که هدف آن ایجاد یک نظام پرکیفیت و روزآمد اطلاع‌رسانی جهت انتقال فناوری است.

نقش‌های گسترده فن‌بازارها
فن‌بازارها که اغلب با مشارکت شهرک‌های تحقیقاتی یا پارک‌های فناوری و به اهتمام سازمان‌های تسهیل‌کننده فناوری (به‌ویژه، سازمان‌های ملی انتقال فناوری) برپا می‌شوند، می‌توانند ایفاگر نقش‌های حساسی در فرایند توسعه فناوری باشند.
این نثش‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
• معرفی، اشاعه، و تسهیل انتقال فناوری‌های "موجود"؛ و
• معرفی فناوری‌های "آینده".
ویژگی مشخص فناوری‌های موجود، این است که قابل ارائه به صورت "دانش فنی" (3) هستند، اما فناوری‌های آینده هنوز آن‌قدر پرورده نشده‌اند که قابل ارائه به این صورت باشند. معرفی فناوری‌های آینده، که به‌خصوص در وزارت دفاع آمریکا یک فعالیت استراتژیک محسوب می‌شود، نیازمند بهره‌گیری از شگردها و ابزارهای خلاقانه، همچون " واقعیات مجازی" (4) و غیره است؛ و از این جهت اهمیت دارد که دیدگاه استراتژیک شرکت‌ها را در قبال فناوری تقویت کرده و آن‌ها را برای پذیرش و سرمایه‌گذاری به‌هنگام در این فناوری‌ها آماده می‌سازد.

انواع فن‌بازارها
فن‌بازارها را می‌توان به شکل‌های مختلفی ترتیب داد. مثلاً بعضی از فن‌بازارها می‌توانند "واقعی" و بعضی دیگر "مجازی" باشند. فن‌بازارهای مجازی، که هزینه ناچیزی دارند، در شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای و از جمله در اینترنت برپا می‌شوند. سازمان گسترش، دفتر همکاری‌های فناوری ریاست جمهوری (که پروژه پارک فناوری پردیس در دست اجرا دارد)، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، و وزارت دفاع هر کدام می‌توانند دست‌کم یک فن‌بازار اینترنتی را سازمان‌دهی کنند. اما از وزارت صنایع و معادن انتظار می‌رود که پیشگام تاسیس یک فن‌بازار فراگیر واقعی در کشور باشد.
از دیدگاه دیگر، فن‌بازارها را می‌توان به صورت بین‌المللی یا ملی، فراگیر یا تخصصی، و حتی در سطح استانی برگزار نمود. استان‌هایی که دغدغه توسعه صنعتی دارند، به‌ویژه می‌توانند از این امکان مناسب در جهت تسریع توسعه صنعتی خود استفاده کنند.

سخن پایانی
سامان‌دهی و برپایی فن‌بازارها، مسائل متعددی دارد که یکی از آن‌ها حفظ حقوق معنوی شرکت‌ها و موسساتی است که فناوری‌های خود را عرضه می‌کنند. شرکت‌ها‌، به‌ویژه شرکت‌های خارجی، به همان سادگی که تجهیزات و ماشین‌آلات ساخته‌شده خود را در نمایشگاه‌های بین‌المللی کشور معرفی می‌کنند، حاضر به ارائه فناوری‌های خود نخواهند بود. مسائل جدی دیگری نیز وجود دارد که بحث آن‌ها از عهده‌ی این نوشتار خارج است، اما هیچ‌یک از این مسائل نمی‌توانند دلیلی بر عدم برپایی انواع فن‌بازارها در کشور باشند.
به هر حال، طولانی‌ترین سفرها نیز یک روز با گامی کوچک آغاز می‌شوند .

پی‌نوشت
1 . Appropriate Technologies
• سازمان همکاری اقتصادی آسیا ـ پاسیفیک
3. Know-How
4. Virtual Reality

منبع: / سایت / آصف ۱۳۸۳/۰۶/۰۸
نویسنده : عقیل ملکی فر