زنان و بورس
همه ما لغاتى چون بورس، سهام و اوراق مشارکت را شنیدهایم و نمودارهاى ارزش سهام شرکتهاى مختلف را در رسانههاى مختلف دیدهایم، اما آیا واقعاً در این زمینه اطلاعات کافى داریم؟ یا اینکه آیا ما هم مىتوانیم به این میدان وارد شویم؟ پاسخ به این سؤالات انگیزهاى بود براى گفتگویى صمیمانه با خانم سایه موسوى، فوق لیسانس اقتصاد از دانشگاه تهران، کارشناس بانک مرکزى و عضو هیئت تعاونى خدمات مشاوره خانه سهامدار.
- خانم موسوى با سلام و تشکر از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید، لطفاً براى آشنایى بیشتر خوانندگان در مورد بورس صحبت کنید.
بورس به معناى بازار است. هر فضا یا مکانى که براى خرید و فروش کالا باشد بورس نامیده مىشود.
در فرهنگ محاورهاى ما، چنانچه واژه بورس به تنهایى به کار رود، منظور بورس اوراق بهادار است. بورس سهام یا اوراق بهادار، بازارى است که در آن سهام و دیگر اوراق بهادار شرکتها خرید و فروش مىشود. شرکتهایى که در این بازار معامله مىشوند، طبق ضوابط سازمان بورس و اوراق بهادار باید داراى حداقل معیار و استانداردهاى سودآورى و... باشند که امکان معامله آنها در این بازار فراهم شود. معامله در این بازار بر خلاف بسیارى از بازارها از طریق واسطه یا همان شرکتهاى کارگزارى انجام مىشود و خریدار و فروشنده، مستقیماً به معامله نمىپردازند.
خرید سهام یک شرکت به معناى سرمایهگذارى است، بنابراین بازار سهام (بورس اوراق بهادار) نقش مهمى را در هدایت پساندازهاى اقشار مختلف جامعه به سوى سرمایهگذارى شرکتها و تأمین منابع مالى مورد نیاز آنها براى تولید ایفا مىکند.
- تاریخچه ایجاد بورس در ایران چه سالى بوده است؟
در ایران تاریخچه ایجاد بورس اوراق بهادار به سال 1346 برمىگردد. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روى سهام بانک توسعه صنعتى و معدنى آغاز کرد و به تدریج بر تعداد شرکتهاى قابل معامله در بورس افزوده شد. بورس ایران طى این دوران فراز و نشیبهاى زیادى را پشت سر گذاشت. سالهاى 67 - 57 از جمله دورانى بود که بورس ایران یک دوره خاموشى را سپرى کرد. پس از آن از سال 1368، در چهارچوب برنامه پنج ساله اول، تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار به عنوان زمینهاى براى اجراى سیاست خصوصىسازى مورد توجه قرار گرفت. بازار سهام در ایران هنوز هم یک بازار نوظهور است به طورى که در حال حاضر کمتر از 5/0 درصد مردم ایران سهامدار هستند در حالى که این نسبت در امریکا به 40% و در انگلستان به 50% مىرسد.
- سرمایهگذارى در بازار سهام نسبت به سرمایهگذارهاى دیگر چه مزایایى دارد و به طور کلى ویژگىهاى بازار سهام چیست؟
خرید سهام این بازار علاوه بر آنکه امکان سرمایهگذارى را در بخشهاى اقتصادى فراهم مىآورد امکان نقد کردن سرمایهگذارى انجام شده را نیز به راحتى میسر مىسازد. به عبارتى بازار این امکان را براى سهامدار فراهم مىکند که هر زمان به سرمایه نقدى خود نیاز داشته باشد، از طریق این بازار، سهام را فروخته و در ظرف مدتى که بستگى به نقدینگى بازار و هم چنین نقدینگى آن سهام خاص دارد، پول نقد را دریافت کند. اما باید توجه داشت در شرایطى که با بحرانهاى سیاسى - اقتصادى مواجه باشیم، قدرت نقدینگى بازار کاهش مىیابد و انتظار مىرود فرآیند درخواست فروش آن به زمان بیشترى نیاز داشته باشد.
افزایش ارزش سهام بیش از قیمت خریدارى شده آنکه به عایدات سرمایهاى موسوم است، سود دیگرى است که سهامدار مىتواند از آن بهرهمند شود. در کنار این افزایش قیمت، کاهش قیمت سهام نیز پدیدهاى است که در بازار سهام رخ مىدهد و بدین ترتیب سهامدار متضرر مىشود و این همان ریسک سرمایهگذارى در بازار سهام است. طبیعتاً هر چه بازدهى و سود سرمایهگذارى بیشتر باشد، ریسک سرمایهگذارى نیز بیشتر خواهد بود.
- آیا خانوادهها و بخصوص زنان مىتوانند به طور مستقیم وارد بورس شوند؟
خانوارها به عنوان صاحبان پساندازهاى خرد نقش مهمى را در بازار سهام ایفا مىکنند. طبیعتاً خانواده و زنان با پساندازهاى محدود توانایى راهاندازى یک شرکت و یا یک کارخانه تولیدى و به عبارتى سرمایهگذارى اولیه و مستقیم را ندارند. این امر مستلزم سرمایه کلان، مدیریت، صرف وقت و تخصص لازم، همچنین داشتن اطلاعات کافى از شرایط اقتصادى یا سیاسى در فعالیت تولیدى خاص است. از سوى دیگر هدایت تمامى سرمایه در یک فعالیت خاص مىتواند مخاطرات زیادى را داشته باشد. چه بسا سرمایهگذارى در آن فعالیت سودآورى نداشته باشد و در نتیجه تمامى سرمایه از بین خواهد رفت. اما در بازار سهام تنوع شرکتهاى مختلف امکان انتخاب یک یا چند شرکت را براى سرمایهگذارى میسر مىکند.
طبیعى است بازارهاى مختلفى براى سرمایهگذارى وجود دارد: بازار طلا، ارز، سهام و ملک از جمله این بازارها است که مىتوان گفت آنچه بیشتر به صورت یک عادت فرهنگى از گذشته با زن ایرانى همراه بوده خرید طلا براى پسانداز و پشتوانهاى براى آینده است. در گذشتههاى دور چنین سرمایهگذارى مىتوانست بهترین نوع سرمایهگذارى براى یک زن ایرانى باشد. زیرا اولاً زن ایرانى در اجتماع حضور فعال نداشت، ثانیاً از دانش کافى براى سرمایهگذارى برخوردار نبود و مسئله دیگر اینکه بازارهاى رقیب طلا وجود نداشت یا بىرونق بود.
عدم حضور زن ایرانى در اجتماع گذشته، جسارت و پذیرش خطر را نیز درون او پنهان کرده بود. سرمایهگذارى در سهام اگر چه فعالیتى سودآور مىباشد و لیکن به دلیل ریسک سرمایهگذارى نیازمند جسارت بیشتر و پذیرش خطر در سرمایهگذار است. نوسانات روزانه قیمت سهام در بازار و لزوم آگاهى و بهروز بودن سرمایهگذار از وضع بازار، همگى از جمله عواملى است که علاوه بر ایجاد هیجان در معاملهگر سهام، استرسزا نیز خواهد بود و در مجموع زنان و مردان، کسانى که توانایى بیشترى در قبول ریسک دارند، قدم به این وادى مىگذارند.
از تنشزا بودن و ریسک سرمایهگذارى در بازار سهام که بگذریم، باید گفت، این فعالیت علاوه بر آنکه سودآور است مىتواند بخشى از درآمد خانوار را نیز تأمین کند. از طرفى زنانى که به این بازار وارد مىشوند لاجرم باید دانش خود را نسبت به اقتصاد کشور، وضعیت شرکتها و سیاست داخلى و خارجى اثرگذار در بورس بالا ببرند. این ویژگى بخصوص براى زنان خانهدار به دلیل مشغله کمتر بسیار مناسب است و بدین وسیله امکان دنبال کردن اخبار و وقایع اقتصادى و سیاسى و حتى فرهنگى - اجتماعى تأثیرگذار بر بورس را پیدا مىکنند. خوشبختانه در حال حاضر، بر خلاف سالهاى پیش که صرفاً امکان آگاهى از وضعیت بازار سهام و قیمتها با حضور فیزیکى ممکن بود، اینترنت و روزنامهها و تعدد بورسهاى منطقهاى و کارگزارىها، امکان بهرهمندى از این اطلاعات را در مناطق مختلف و حتى در منزل فراهم کرده است. حتى معامله onlineاز طریق برخى کارگزارىها، دسترسى به بازار و سرمایهگذارى در آن را تسهیل کرده است.
- کسى که مىخواهد براى اولین بار وارد این بازار شود و در بورس سرمایهگذارى کند، در چه مواردى نیاز به اطلاعات دارد و این اطلاعات را از چه طریق باید به دست آورد؟
گرچه سودآورى در این بازار مىتواند قابل توجه باشد، ولیکن تصمیمگیرى در خرید نوع سهام، قیمت خریدارى شده، زمان معامله، مدت نگهدارى از سهام براى کسب بیشترین سود، تعیین استراتژى سرمایهگذارى، خرید و فروش مستمر و یا خرید و نگهدارى براى دوره میانمدت یا بلندمدت، از جمله مواردى است که نیاز به کسب آگاهى و دانش کافى دارد.
سرمایهگذار مىتواند این اطلاعات را با استفاده از خدمات مشاوره شرکتها، شرکت در کلاسهاى آموزشى، تجزیه و تحلیل سهام، سرمایهگذارى سهام، مطالعه وضعیت قیمت سهام شرکتها و تجزیه و تحلیل آنها از طریق سایتها و وبلاگهاى موجود و بررسى صورتهاى مالى شرکتها به دست آورد و براى خرید خود از آنها استفاده کند.
توجه به نوع شرکتها براى خرید سهام بسیار مهم است. طبیعتاً در قدمهاى اول براى سرمایهگذارى مطمئنتر توصیه مىشود سهامدار اقدام به خرید سهام شرکتهاى سرمایهگذارى نماید. شرکتهاى سرمایهگذارى واسطههاى مالى هستند که فعالیت اصلى آنها، خرید و فروش و یا نگهدارى سهام دیگر شرکتهاست.
این شرکتها داراى مدیران متخصص در امر تجزیه و تحلیل بازار سهام هستند، لذا ترکیب مناسبى از سهام شرکتها را انتخاب کرده و خریدارى مىکنند. در حال حاضر از مجموعه حدود 317 شرکت موجود در بورس حدود 19 شرکت سرمایهگذارى وجود دارد. در نقطه مقابل آنها شرکتهاى تولیدى هستند که به یک یا چند فعالیت خاص مبادرت مىورزند و اگر چه مىتوانند سودآورى بیشترى را به همراه داشته باشند و لیکن ریسک سرمایهگذارى بیشترى را نیز به همراه دارند.
توجه به وضعیت اقتصادى - سیاسى کشور نیز عنصر مهمى است که باید همواره مورد توجه قرار گیرد. شرایط کشور در زمان تصمیمگیرى براى ورود به بازار و انتظاراتى که در آینده از وضع اقتصادى و سیاسى داریم، باید به عنوان یک عامل مهم و اثرگذار مورد توجه سرمایهگذار باشد. مسئله دیگر اینکه بازار سرمایه ایران بسیار محدود است و در حال حاضر شرکتهاى کمى در بورس پذیرفته شدهاند و از سوى دیگر اوراق بهادار موجود در این بازار نیز بسیار محدود است. اخیراً برخى اوراق مشارکت نیز در بازار قابل معامله شدهاند، و لیکن جاى صندوقهاى سرمایهگذارى و اوراق بهادار صادره توسط آنها، که به اوراق مشاع موسوم است و امکان سرمایهگذارى غیرمستقیم را بدون لزوم به داشتن تبحر خاصى فراهم مىآورد، بسیار خالى است. در کشور امریکا که حدود 40% مردمشان سهامدار هستند، تنها یک درصد آنها مستقیماً به معامله سهام مىپردازند و بقیه آنها از طریق شرکتهاى خدمات مشاوره، صندوقهاى سرمایهگذارى و نظایر آن به سرمایهگذارى در این بازار مىپردازند.
اما در ایران درصد قابل توجهى از سهامداران (حدود 40 هزار نفر) مستقیماً مبادله مىکنند که در بحرانهاى سه ساله اخیر، این تعداد کاهش یافته و این مسئله ریسک سرمایهگذارى را بسیار افزایش مىدهد.
علت این امر را مىتوان فقدان صندوقهاى سرمایهگذارى کمبود شرکتهاى خدمات مشاوره و غنى نبودن فرهنگ سهامدارى و سرمایهگذارى در ایران دانست.
بدیهى است ایجاد صندوقهاى سرمایهگذارى و توسعه بازار سرمایه نیازمند تدوین قوانین و مقررات خاص و شفافیت قوانین موجود مىباشد. خوشبختانه در شرایط حاضر قوانین و مقررات کاملترى تدوین شده و امید مىرود با اجراى صحیح آنها و نظارت بهتر، بازار ضابطهمندتر و شفافتر گردد و بدین طریق تصمیمگیرى در سرمایهگذارى تسهیل شود.
- خانم موسوى ضمن تشکر از شما، امیدواریم این اطلاعات براى خوانندگان مفید و مؤثر باشد.
منبع: / ماهنامه / پیام زن / 1386 / شماره 186، شهریور
گفت و گو کننده : پریسا پورعلمدارى
گفت و گو شونده : سایه موسوى
نظر شما