بحث را با تعریف آغاز می‌کنیم. چند نمونه نشانی اینترنتی را در نظر می‌گیریم:
Mail.nic.ir
maryam@alborz.palangestan.com
www.cars.mitsui-corporation.jp
sadaf.islab.org

بخشی که پس از علامت @ ظاهر می‌شود و در بالا زیر آن خط کشیده شده است دامنه (domain) اینترنتی نام دارد. از دامنه به عنوان نشانی اینترنتی سیستم‌های متصل به شبکة اینترنت استفاده می‌شود. در واقع سخت‌افزارهای متصل به شبکه اینترنت دارای نشانی عددی متشکل از چهار بخش، مانند 194.225.70.81 موسوم به عدد IP هستند که هر یک از چهار جزء عددی بین 0 و 255 است، ولی از آنجا که به خاطر سپردن این نشانی‌های عددی ساده نیست، معمولاً از یک جایگزین گویاتر، که همان دامنه باشد، استفاده می‌شود. جزء منتهی‌الیه سمت راست هر دامنه (در بالا، به ترتیب ir، com، jp و org) دامنة بالاترین مرتبه (top level domain، به اختصار TLD ) نامیده می‌ِشود. بحث حاضر به تمامی در مورد TLDهاست.
TLDها به دو دسته تقسیم می‌ِشوند: دامنة بالاترین مرتبة نوعی (generic top level domain، یا به اختصار gTLD )، و دامنة بالاترین مرتبة کد کشوری (country code top level domain، یا به اختصار ccTLD). مقصود از کد کشوری اختصار دو حرفی نام کشورها و نواحی دیگر است که در فهرست سازمان استاندارد جهانی، ISO 3166-1 درج شده‌آند مانند: uy, tv, jp, ir، که به ترتیب کد اختصاری ایران، ژاپن، جزیره تووالو (در اقیانوس آرام) و اوروگوئه هستند. فهرست ISO 3166-1 شامل 243 کد اختصاری است. علاوه بر این فهرست، اخیراً کد eu (معرف اتحادیة اروپا) نیز به فهرست ccTLDها افزوده شده است. بحث ما در اینجا عمدتاً پیرامون ccTLD و مسایل مدیریتی آن در سطوح ملی، ناحیه‌ای و جهانی است ولی بخشی از این گفتگو مورد gTLDها را نیز فرا خواهد گرفت.

مقررات دامنه
به طور کلی، مقررات حاکم بر نظام اینترنت عموماً به طور تدریجی، از پایین به بالا، و در طی بحث‌های طولانی کارشناسانه شکل می‌گیرد. شرکت در اکثر این بحث‌ها برای عموم آزاد است، مدرک تحصیلی و ملیت خاصی مورد‌نیاز نیست، و تنها لازمة ورود به این مذاکرات دسترسی به اینترنت است. وقتی بحث در مورد یک موضوع به اجماع نظر می‌رسد، حاصل بحث به صورت سندی به نام (Request RFC for Comment) توسط سازمان IETF ( Internet Engineering Task Force) شماره‌گذاری و ثبت می‌شود. RFCها عملاً نقش قوانین و مقررات حاکم بر مراودة اینترنتی را دارند و دست‌اندرکاران اینترنت تا زمانی که یک RFC رسماً جای خود را به RFC جدیدتری در همان نداده باشد خود را ملزم به رعایت آن می‌دانند. امور فنی ثبت دامنه در چند RFC که در دوران اولیه اینترنت نوشته شد مشخص شده‌اند و تغییر چندانی تاکنون در آنها صورت نگرفته است. مقررات عمومی و مدیریتی حاکم بر نظام ثبت دامنه در RFC 1591 که در ماه مارس 1994 منتشر شد جمع‌آوری شده‌اند. این RFC که توسط جاناتان پوستل (Jonathan Postel) (1998-1943) جمع‌بندی و به تحریر در آمد حاوی توصیه‌ها و اصولی است که دست آورد تجربة دست‌اندرکاران اینترنت از زمان ابداع نظام دامنه تا سال 1994 بود. پوستل که خود نقش مهمی در این دوره از تکامل اینترنت داشت عملاً سازمان IANA (Intenet Assigned Numbers Authority) را که وظیفة تخصیص دامنه‌ها و شماره‌های اینترنتی را به عهده دارد اداره می‌کرد و شخصاً تخصیص بیشتر TLDهای کشوری و نوعی به سازمان‌ها یا اشخاص را تا قبل از مرگش در سال 1998 انجام می‌داد. سند RFC1591 هنوز تنها سند بالامناقشه در مدیریت عمومی نظام TLDها محسوب می‌شود هرچند که چنانکه خواهیم دید بعضی اصول و توصیه‌های آن عملاً منسوخ شده‌اند. در RFC1591 هفت gTLD موجود در آن زمان یعنی:

Com, net, org, edu, gov, mil, int
و نیز استفاده از فهرست ISO 3166 برای دامنه‌های دو حرفی کشوری ذکر و توصیف شده است. لازم به ذکر است که اولین ثبت دامنه تحت دامنه com در سال 1984 صورت گرفت و اولین مجوزهای دامنه کشوری (uk برای بریتانیا و us برای ایالات متحده) در سال 1985 صادر شد.
مقررات و محدودیت‌هایی که همه TLDها یا همة ccTLD ملزم به رعایت آن باشند بسیار اندک است. الزامات فنی محدودیت‌هایی را در شکل دامنه ایجاب می‌کنند، مثلاً فقط می‌توان از حروف الفبای لاتین، ارقام 0 تا 9 و خط تیره در نام دامنه استفاده کرد. اخیراً این محدودیت نیز معمول شده است که نمی‌توان تواماً در مکان‌های سوم و چهارم قطعه‌ای که بلافاصله در سمت چپ TLD قرار دارد از خط تیره استفاده کرد، مثلاً دامنه‌ای به شکل xy--z63.ir ممنوع است. محدودیت اخیر بدین سبب است که حضور خط تیره در مکان‌های سوم و چهارم استفاده از قرارداد یونی‌کد (Unicode) برای دامنه‌های به حروف غیرالفبای لاتین را خبر می‌دهد که مقوله‌ای جدید در مبحث دامنه است.
ذکر چند وظیفه و نقش سازمان IANA به جهت ارجعات بعدی لازم است:
1- توزیع شماره‌های IP که قبلاً به آن اشاره شد یکی از مسئولیت‌های این سازمان است. توزیع کلان این شماره‌ها مدت‌ها قبل صورت گرفت و اکنون این شماره‌ها میان چهار سازمان ثبت اینترنتی منطقه‌ای تقسیم‌ شده‌اند که این چهار سازمان عبارتند از: LACNIC (مسئول آمریکای لاتین و ناحیة دریای کارائیب)، و RIPE (مسئول اروپا، آسیای غربی و مرکزی و شمال آفریقا).
2- هماهنگی ثبت مشخصات به روز سازمان‌های مسئول TLDها در کارگزارهای پایه (Root Servers) که مرجع نهایی مراجعه برای یافتن نشانی‌های اینترنتی است نیز به عهدة IANA است. توضیح اینکه هر TLD (اعم از gTLd یا ccTLD) یک متولی منحصر به فرد دارد. و مشخصات فنی و حقوقی این متولیان در سیزده کارگزار پایه نگاهداری می‌شوند. از این سیزده کارگزار پایه، ده کارگزار در کشور امریکا (شش تا در حوالی شهر واشنگتن و چهار تا در کالیفرنیا) و سه‌تای دیگر در کشورهای ژاپن، سوئد و انگلستان قرار دارد. مجوز دامنة کشوری ir (برای ایران) در فروردین 1373 (اوریل 1994) به پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (در آن زمان مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات) اعطا شد. اعطای مجوز دامنة اینترنتی به کشور ایران در ابتدا با مخالفت یکی از عوامل مؤثر بنیاد ملی علوم آمریکا (NSF) که در آن زمان نظارت عالیه اینترنت را به عهده داشت روبرو شد ولی با حمایت جامة اینترنتی در آمریکا و جهان عملی گردید.

دوران رشد و بحران (1998-1994)
در ابتدا توزیع و تخصیص دامنه‌های اینترنتی موضوع چندان غامضی به نظر نمی‌رسید. پوستل اساساً مدل دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی، ادارات دولتی و سازمانهای غیرانتفاعی و بین‌المللی را مدنظر داشت که همه ساختاری سلسله مراتبی دارند و برای آنها نام دامنه چیزی یک وسیله شناسایی نیست. مثلاً نشانی sina.sharif.ac.ir نمایشگر کارگزاری به نام «سینا» در دانشگاه صنعتی شریف است که یک مؤسسة علمی است (ac:academic) و در ایران قرار دارد. اینگونه مؤسسات معمولاً در مقام رقابت با یکدیگر بر سر نام دامنه نیستند مگر در موارد استثنایی که دو سازمان نام اختصاری مشترک داشته باشند. به علاوه در ابتدا استفادة مالی و تبلیغاتی چندانی نیز در این امر متصور نبود. در مورد سه دامنه نوعی net, com و org، نقش هر یک در RFC 1591 به صراحت مشخص شده است. دامنة com مخفف commercial و صراحتاً برای سازمان‌های تجاری پیش‌بینی شده بود. net صرفاً برای سازمان‌های ارائه‌کنندة خدمات اینترنتی و شبکه منظور شده و در RFC 1591 قید شده بود که این سازمان‌ها نباید برای مشتریان خود تحت آن دامنه تعریف کنند، و org برای آن واحدهایی در نظر گرفته شده بود که خواهان دامنة نوعی باشند و در شش رستة دیگر نوعی نگنجند.
آنچه این نظم ساده را فرو ریخت رشد غیرمنتظرة اینترنت بخصوص در زمینة تجارت الکترونیک بود. رشد تجارت الکترونیک خود با اتکا به وب گرافیکی جامع عمل پوشید. وب در اواخر دهة 80 قرن بیستم در مرکز هسته‌ای اروپا در ژنو (CERN) برای تبادل داده‌های عظیم تحقیقات تجربی ابداع شد و نخست صورت گرافیکی نداشت. در فوریه 1993 اولین واسط گرافیکی به نام MOSAIC عرضه گردید و در سال 1995 صورت متحول‌شده MOSAIC به نام NETSCAPE برای استفادة ساده و مؤثر در اختیار عام قرار گرفت. از آن پس داشتن یک وب گاه با نشانی www. _____.TLD برای یک واحد تجاری تجاری عرصه‌ای برای تبلیغات و حتی فروش به کمک کارت اعتباری را فراهم آورد و رشد انفجارگونه تجارت الکترونیک و تعداد دامنه‌های اینترنتی به وقوع پیوست. همراه پیوست. همراه با این تحول انبوهی از مسایل حقوقی در زمینه ثبت اسامی و علائم و نیز حفاظت از مالکیت معنوی دامنگیر تخصیص دامنه‌های اینترنتی شد. پدیده‌های زیر را می‌توان به عنوان ویژگی‌های برجستة دوره پنج ساله 1998-1994 برشمرد:
1- رشد فوق‌العاده تعداد دامنه‌های نوعی در مقابل رشد کند تعداد دامنه‌های کشوری. از آنجا که مرجعی برای تحقیق احراز شرایط کسب بعضی دامنه‌های نوعی مانند net, com و org وجود نداشت و اساساً شرایط لازم نیز به هر حال بسیار ساده بود، سیل هجوم متقاضیان بخش خصوصی به این دامنه‌ها سرازیر شد. به علاوه ظاهر بین‌المللی این دامنه‌ها و عدم وابستگی ظاهری به کشور خاص نیز جاذبه‌ای برای شرکت‌هایی بود که در عرصه فناوری‌های جدید پا می‌گذاشتند و دعوی بین‌المللی بودن داشتند. در سالهای آخر قرن بیستم داشتن دامنة «دات کام» (.com) برای بعضی مترادف با ورود به اینترنت تلقی می‌شد. در مقابل، مدیریت‌های دامنه‌های کشوری که اکثراً مقررات دقیق‌تر داشتند و برای ثبت یک دامنه مدارک دال بر ارتباط متقاضی با دامنة مورد نظر را می‌طلبیدند در این دوره از قافلة سریع تجارت الکترونیک جاماندند. به علاوه در بسیاری کشورها، به سبب ناروشن بودن برخورد دستگاه حکومتی با پدیدة اینترنت و فقدان سیاست رسمی کشوری، مدیریت‌های ثبت دامنه با احتیاط و محافظه‌کاری در این وادی قدم برمی‌داشتند.
2- خصوصی‌سازی تمام شئون اینترنت که از اوایل دهه 1990 شروع شده بود در این دورة پنجساله شدت یافت و در مقوله دامنه‌های اینترنتی نیز اثرگذار شد. اینترنت که زادة فعالیت‌های وزارت دفاع امریکا بود در اوایل دهة 1980 تدریجاً زیرنظر بنیاد ملی علوم آمریکا (NSF) به جامعة آکادمیک آن کشور و از آنجا به مؤسسات علمی سیار نقاط جهان منتقل شد. در اواخر دهة 1980 روشن شده بود که یارانة دولتی کفاف توسعه اینترنت حتی در بخش علمی را نمی‌دهد و تدریجاً NSF به مشارکت با بخش خصوصی در این زمینه پرداخت. ظهور تجارت الکترونیک در نیمة اول دهة 1990 به این امر سرعت بخشید. در سال 1992 NSF تخصیص سه دامنه net, com و org را به بخش خصوصی واگذار کرد و از سال 1995 مجوز دریافت حق‌الزحمه برای ثبت این دامنه‌ها را صادر کرد. همچنان که دیدیم این حرکت موجبات رشد فزاینده ثبت تحت این دامنه‌ها را فراهم کرد.
3- با رشد تعداد دامنه‌ها، تشابه اسمی سازمان‌های مختلف و امکان پیش خرید و بورس بازی بر سر اسامی مطلوب، اینترنت دچار توده‌ای از مسایل حقوقی، مالکیت معنوی، و دعوی‌های ثبتی شد. عده‌ای با خرید امتیاز دامنه‌هایی که نام شرکت‌های بزرگ یا محصولات معروف بود و بازفروشی امتیاز این دامنه‌ها، بازار ثروت‌اندوختن از راه دلالی دامنه را دامن زدند، عده‌ای دیگر با ثبت دامنه‌های مشابه سازمان‌های معروف مشتریان بالقوة آن سازمان‌ها را به سوی وبگاههای خود سوق دادند، و بالاخره امکان انواع مختلف سوء استفادة تجاری در عرصه‌ای که در آن جایگاه نفوذ مقررات ثبتی روشن نبود شکل گرفت. این پدیده یکی از عوامل مهمی بود که منحصر به کوششهایی برای شکل‌دادن نوعی نظام حقوقی و داوری جهانی در مورد دامنه‌های اینترنتی گردید.
4- رشد اینترنت در خارج از ایالات متحده به خصوص در اروپای غربی و کشورهای اقیانوس آرام، ماهیت ذاتاً جهانی اینترنت، و ارتباطات وسیع بین‌المللی دست‌اندرکاران فردی و سازمانی اولیه اینترنت، تدریجاً ایجاب می‌کرد که سرنخ اولیة اینترنت که همچنان در ایالات متحده و نزد بنیاد ملی علوم آمریکا (NSF) بود به سازمان جهانی‌تری واگذار شود. در این زمینه کوششهای بسیاری صورت گرفت و شرایط مناسبی نیز فراهم آمده بود که یک سازمان مستقل از دولت‌ها در جوار سازمان مالکیت معنوی (WIPO) در ژنو به منظور هدایت کلی تخصیص دامنه‌های اینترنتی ایجاد شود ولی اختلافات درونی این برنامه را نقش برآب کرد.
سرانجام در سال 1998 وزارت بازرگانی ایالت متحده که تولیت اینترنت را از NSF به ارث برده بود پایه‌گذار تأسیس سازمانی به نام ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) به منظور هدایت امور دامنه‌های اینترنتی، شماره‌های اینترنتی و حراست از کارگزارهای پایه گردید و سرپرستی امور IANA را به آن واگذار کرد.ICANN یک مؤسسه غیرانتفاعی خصوصی ثبت شده در ایالت کالیفرنیاست که مرکز آن در ناحیه لس‌آنجلس است. هیأت مدیره مؤسس آن را عمدتاً دست‌اندرکاران قدیمی اینترنت که بسیاری از آنها برخاسته از دانشگاههای جنوب کالیفرنیا بودند منجمله پوستل و وینتون سرف (Vinton Cerf) تشکیل می‌دادند. هرچند ICANN یک مؤسسه خصوصی است ولیکن وجود و ادامة فعالیت آن وابسته به تفاهم‌نامه‌ای با وزارت بازرگانی ایالات متحده است که به تناوبهای گوناگون تمدید می‌شود. در این تفاهم‌نامه رهنمودهای کلی زیر برای عملکرد ICANN ذکر شده است:
- دارا بودن ترکیب و چهره بین‌المللی
- پاسخگویی و احساس مسئولیت نسبت به استفاده‌کنندگان از اینترنت
- کوشش در تأمین و حفظ ثبات نظام فنی اینترنت
- تضمین حقوقی ثبتی و مالکیت معنوی
- سیاست عدم تمرکز و ایجاد جریان تصمیم‌گیری از پایین به بالا همچنان که مشخصة اینترنت بوده است.
تجربه چند ساله نشان داده است که برآورده کردن توأم این اهداف کاری بس دشوار و شاید غیرممکن است هرچند که حرکت محسوس و مستمر در راستای نزیک شدن به تحقق آنها شاید ناممکن نباشد. در بخش بعد به مروری به تجربة ICANN خواهیم پرداخت.

از ICANN به بعد
اولین اقدام مهم ICANN جلب مشارکت سازمان جهانی مالیکت معنوی در تدوین سیاست رفع اختلاف منازعات دامنه‌های اینترنتی بود، مجموعه‌ای که به UDRP (Uniform Dispute Resolution Policy) موسوم است. این مجموعه بلافاصله در مورد دامنه‌های com، net و org به اجرا گذاشته شد و در واقع جزء لاینفک موافقتنامه‌ای است که ثبت‌کننده هر دامنه تحت این TLDها در بدو ثبت دامنه می‌پذیرد. طبق این سیاستنامه و مقررات اجرایی آن، فرد یا سازمانی که مدعی است دامنه‌ای که امتیاز استفاده از آن باید متعلق به او باشد توسط دیگری ثبت شده است، می‌تواند به تعدادی مرجع داوری خارج از دستگاههای حقوقی کشوری مراجعه کند. چنانچه شاکی در اثبات ادعای خود موفق شود، امتیاز دامنة موردنظر به او واگذار خواهد شد. این نظام فاقد امکان تجدید‌نظر‌خواهی است ولی البته حقوق طرفین برای مراجعه به محاکم کشوری همچنان محفوظ است و چه بسا (همچنان که رخ داده است) دادگاه کشوری رأی هیأت داوری را باطل کند. برای موفقیت، شاکی باید سه چیز را ثابت کند: (الف) حق خود نسبت به دامنه موردنظر، (ب) فقدان حق‌دارنده امتیاز نسبت به دامنه، و (ج) اینکه دارنده دامنه به قصد سوء، دامنه را ثبت کرده و یا پس از ثبت از آن سو،استفاده کرده است. تاکنون هزاران مورد شکایت تحت این برنامه به نتیجه رسیده است. طرفداران این نظام به نکات زیر به عنوان جنبه‌های مثبت UDRP اشاره می‌کنند:
1- سرعت عمل نسبت به دادگاههای کشوری،
2- هزینه به نسبت کم (حدود 1500 دلار در هر مورد)،
3- اجتناب از مجازات سنگین برای مدافع خاطی. لازم به ذکر است که بعضی قوانین کشوری مجازاتهای به نسبت سنگین برای سوءاستفاده‌کنندگان از دامنه‌های اینترنتی پیش‌بینی کرده‌اند. مثلاً طبق مواد 69 و 79 طرح تجارت الکترونیک جمهوری اسلامی ایران، چنانچه سوءاستفاده‌دارنده یک دامنة اینترنتی محرز شود، مجازات حداقل یک سال حبس و جریمة نقدی حداقل بیست میلیون ریال پیش‌بینی شده است. در مقابل، منتقدان UDRP به نکات منفی زیر اشاره دارند:
1- حمایت یک جانبه از دارندگان علایم تجاری که معمولاً واحدهای ثروتمند جامعه هستند.
2- اعطای قدرت نامتناسب به دادگاههای ایالات متحده امریکا. از آنجا که تولیت هر سه دامنه net, com و org در اختیار سازمانهای امریکایی است، در مواردی یکی از طرفین موفق شده است با ارجاع نهایی مورد به دادگاه امریکایی رأی را به نفع خود بازگرداند.
علیرغم این اختلاف نظرها، کارایی عملی UDRP موجب شده است که مؤسسات متولی دامنه‌های کشوری نیز با توسل به نوعی سیاست رفع اختلاف از محدودیت‌های آغازین ثبت دامنه بکاهند و اختلافات احتمالی را به داوریی‌هایی که خود در آن سهیم نیستند واگذار کنند. ثبت دامنه‌های کشوری در جاهایی که این سیاست اتخاذ شده است جهش چشمگیری داشته است. اخیراً واحد مسئول ثبت دامنه ir باهمکاری سازمان جهانی مالکیت معنوی تنظیم سیاست‌نامه و آیین‌نامه اجرایی رفع اختلاف دامنه‌های ir را به انجام رسانده و در آینده نزدیک این سیاست به اجرا گذاشته خواهد شد. در این رابطه می‌توان به این نکات در مورد ارجحیت ثبت دامنة کشوری در مقابل ثبت دامنة نوعی نام برد:
1- ثبت هویت ملی
2- خارج‌نشدن ارز از کشور. در این زمینه لازم به ذکر است که سازمان‌های متولی دامنه‌های نوعی به غیر از یک مورد، info، از دامنه‌های نوعی جدید، که در جمهوری ایرلند است، بقیه در ایالات متحده می‌باشند. ثبت دامنه نوعی نزد این سازمان‌ها هیچگونه مزیت فنی بر ثبت داخلی، مثلاً تحت ir، ندارد که به مثابه خروج ارز برای خرید کالای برتر خارجی محسوب شود.
3- امنیت حقوقی. همانطور که ذکر شد، سازمان‌های متولی هر gTLD، علیرغم ظاهر بین‌المللی این پسوندها، نهایتاً ملزم به اجرای احکام دادگاههای کشور متبوع خود هستند. در چند مورد اخیر شرکت امریکایی Verisign که متولی com و net است مجبور شد به دستور دادگاه آمریکایی خلاف رأی هیأت داوری بین‌المللی عمل کند. این موارد و نیز احتمال گسترش دامنة تحریم اقتصادی و تجاری، که بعضاً در مورد دامنه‌های ثبت‌شده توسط ایرانیان به اجرا درآمده است، از جاذبة ثبت دامنه‌های نوعی کاسته است. در این زمینه لازم به ذکر است که طبق سیاست رفع اختلاف تنظیم‌شده برای دامنه ir، تنها دادگاههای جمهوری اسلامی ایران صلاحیت تجدید نظر در مورد رأی هیات‌های داوری بین‌المللی در مورد دامنة ir را دارند.
دلایلی که در فوق ذکر شد و آزادتر شدن ثبت دامنه‌های کشوری در سایة سیاست‌های عملی و قابل اجرای رفع اختلاف، موجب شده‌اند که در پنج سال اخیر سرعت گسترش دامنه‌های کشوری در مقیاس جهانی بر آهنگ رشد دامنه‌های نوعی پیشی بگیرد. امید داریم که با اجرای سیاست جدید رفع اختلاف در مورد دامنة ir که سرعت و سهولت قابل‌ملاحظه‌ای در ثبت این دامنه ایجاد خواهد کرد، این پدیده رشد در کشور ما نیز بازتاب مناسب پیدا کند.

تحولات اخیر
در این بخش آخر به چند گرایش و رویداد که پیش‌بینی می‌شود اثرات آنها در چند سال آینده محسوس شود اشاره خواهیم داشت.
1- تب رقابت برای ثبت دامنه‌های کوتاه و به یادماندنی که در سال‌های آخر قرن بیستم به اوج خود رسیده بود به نظر می‌آید در میانگین جهانی فروکش کرده باشد. زمانی که تجارت الکترونیک محدود به تعدادی شرکت‌های پیشرفته بود و امکان این وجود داشت که فرد نشانی اینترنتی چند شرکت موردنیاز خود را به ذهن بسپارد یا یادداشت کند مدتی است سپری شده است. اکنون استفاده‌کنندگان اینترنت عمدتاً از جایگاههای جستجو مانند google برای یافتن نشانی سازمان‌های ارائه‌کنندة خدمات مورد‌نظر استفاده می‌کنند و موضوع حائز اهمیت برای یک وب‌گاه ظاهر شدن آن در صفحات اول یک جستجو است. بسیاری اوقات یک دامنة کوتاه این نیاز را برآورده نمی‌کند. مثلاً شرکتی خیالی به نام «حلبی‌سازی قوچان» را در نظر بگیرید. دامنه hsq.ir یا hsq.com برای این شرکت بعید است خیلی کارساز باشد هرچند که کوتاه است. ولی halabi-quchan.ir یا halabi-quchan.com امکان مورد اصابت قرار گرفتن را توسط فردی که در جستجوی حلبی‌سازی یا کارگاههای واقع در قوچان است افزایش می‌دهد. بعضی معتقدند که در آینده (شاید هم‌اکنون) رقابت اصلی معطوف دامنه‌های طولانی‌تر و گویاتری خواهد بود که جستجوگر آنها را به راحتی پیدا کند و به طور دقیق‌تر گویای ماهیت خدمات واحد دارندة دامنه باشند.
2- همانطور که در بخش پیش اشاره شد پرونده ICANN از نظر موفقیت در انجام وظایفی که برای آن پیش‌بینی شده بود و نیز از نظر بین المللی بودن، یعنی کمرنگ‌شدن وابستگی به دولت ایالات متحده، همواره مورد بحث و مناقشه بوده است. در این زمینه ccTLDها بخصوص از نداشتن نقش کافی در ادارة ICANN و فشار برای امضای قرارداد و پرداخت شهریه به سازمانی که نهایتاً وجودش وابسته به تمدید تفاهم‌نامه با یک دولت خاص است ابا داشته‌اند. در سال اخیر، به دنبال بحث‌های پرتلاطمی که چند سال است در جریان اس، ICANN اقدام به تجدید سازمان کرد به طوری که ccTLDها از این پس در هیأت مدیره 15 نفری و هیأت ناظران 6 نفری دارای عضو خواهند بود و به علاوه تشکلی از ccTLDها موسوم به ccNSO ((Country Code Name Supporting Organization))به عنوان یکی از سازمان‌های جانبی نافذ در تصمیمات ICANN ایجاد گردید. اخیراً نیز برای اولین باز یک غیرامریکایی به ریاست ICANN انتخاب شد (Paul Twomey) و در حال حاضر تعداد اعضای امریکایی هیأت مدیره ICANN سه نفر است. انتخاب نمایندگان ccTLDها به مناصب ICANN برحسب تقسیمات جغرافیایی سازمان ملل متحد است که در آن پنج ناحیه آسیا/ استرالیا/ اقیانوس آرام، اروپا، آفریقا، آمریکای شمالی، و آمریکای لاتین و جزایر دریای کارائیب مشخص شده‌اند. در این تقسیمات از کشورهای قفقاز و ترکیه در غرب تا کشورهای اقیانوس آرام در شرق همه در یک گروه هستند. این دسته‌بندی مشکلاتی را برای کشورهای غرب آسیا مانند ایران ایجاد کرده است. نخست اینکه ارتباطات اصلی فنی و سازمانی این کشورها در گذشته با کشورهای اروپایی بوده است و احتمالاً در آینده نزدیک نیز چنین خواهد بود. دوم اینکه کشورهای ناحیه اقیانوس آرام تشکل قوی و سازمان‌یافته‌ای دارند که احتمالاً مرکز ثقل گروه جدید خواهد بود و وسعت عظیم قارة آسیا مشارکت مؤثر کشورهای آسیای غربی را در این گروه دشوار می‌سازد. نهایتاً باید امیدوار بود که با رشد اینترنت در غر و مرکز آسیا یک ناحیه غربی و مرکزی آسیا به رسمیت شناخته شود ولی تا آن زمان بهتر می‌بود که طبق تقسیم‌بندی شماره های IP، این ناحیه و اروپا در یک گروه فعالیت می‌کردند.
3- در حاشیة «کنفرانس سران جهان دربارة جامعة اطلاعاتی» (WSIS) که اجلاس اول آن در دسامبر سال جاری در ژنو تشکیل خواهد شد حرکت‌هایی از سوی اتحادیة مخابراتی جهانی (ITU) به قصد ورود به مدیریت دامنه‌های اینترنتی مشاهده می‌شود. این تحرک در راستای جایگزین کردن یک نظام «بین‌الدولی» به جای مدیریت پراکنده و بین‌المللی اینترنت است که شاید مهمترین عامل بالندگی، پویایی و رشد اینترنت بوده است. علیرغم بعضی نارضایتی‌ها با ICANN، کشورهای دارای نظام اینترنت پویا، تشکل‌های جامعه مدنی، جوامع علمی دست‌اندرکار اینترنت و بخش خصوصی با چنین تغییری که خلاف جهت شکل یافتن اینترنت و نظام آن است مخالف دارند. اینترنت که زمانی از بطن دستگاه نظامی آمریکا زاده شد، مسیری کند ولی مطمئن در جهت بین‌المللی شدن می‌پیماید و تحولات ICANN در چند سالی که از تأسیس آن می‌گذرد همواره در جهت کمرنگ‌تر شدن نقش ایالات متحده بوده است. تکامل نظام فنی و سازمانی اینترنت همواره دموکراتیک، از پایین به بالا، و با پذیرش پیشگامی تکنولوژی بوده است. مهار کردن اینترنت در یک بوروکراسی بین‌الدولتی این تجربة منحصر به فرد در مشارکت بین‌المللی را بی‌شک در جنین خفه خواهد کرد.

منبع: / سایت / ایران و جامعه اطلاعاتی ۱۳۸۳/۰۲/۰۶
نویسنده : سیاوش شهشهانی