کارشناسی ارشد 1397
پدیدآور: فاطمه اصل رزاق رازلیقی
استاد راهنما: سیدمسیح ذکاوت 
استاد مشاور: حسین جهان‌تیغ
دانشگاه یزد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی - دانشکده زبان‌های خارجی

چکیده

در پایان‌نامه حاضر، تئوری اقتباس لیندا هاچن بر مبنای "اخلاق متمرکز بر مراقبت" گلیگان و نودینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد تا استدلال کند که مهرجویی با وام‌گیری از آثار ادبی اصلی، پیام خود را مطابق بافت و فرهنگ ایران برای اهداف فمینیسم تخصیص می‌دهد و به تفاوت‌های ظریف بین اخلاق مراقبت زنانه و اخلاق مردانه بر پایه عدالت توجه ویژه دارد. پیش از او تمرکز بر مسائلی چون خشونت مردان علیه زنان محدود بود، اما مهرجویی با اقتباس از آثار ادبی ایرانی و غربی در ارائه تفاوت‌های جنسیتی که منتج به تصمیم‌گیری‌های متفاوت می‌شد، رویکرد متفاوتی داشت. دراین پایان‌نامه تلاش می‌شود که نشان دهیم که چگونه مهرجویی از طریق اقتباس از آثار ادبی اهداف فمینیسم در سینمای مدرن ایران را معرفی و ترویج داده است. او در اقتباس از خانه عروسک ایبسن (Ibsen's A Doll's House) (1897)، ویریدینا بونوئل(Buñuel's Viridiana) (1961) و لیلا انصاریان (1996) به نوعی از فمینیسم که بر پایه اخلاق مراقبت زن است تأکید ورزید. مهرجویی با اقتباس از خانه عروسک و ویریدینا موفق به معرفی و ایجاد درک بهتر از وضعیت زنان و نقش‌های اجتماعی آنها در سینمای مدرن ایران شده است. وی شخصیت‌های زن را در سارا (1992)، لیلا (1996) و بانو (1999) معرفی می کند. به این ترتیب، او به ما یادآوری می‌کند که مردان لزوما در رأس جامعه نیستند. علاوه بر این، مهرجویی کلیشه‌های موجود در مورد زنان در سینما را از بین می‌برد. بنابراین، اهداف اصلی این مطالعه عبارتند از: الف) بحث در مورد چگونگی اقتباس از ویریدیانا اثر بونوئل، خانه عروسک ایبسن و لیلای انصاریان، وضعیت زنان در سینمای ایران را تغییر داد؛ ب) چگونه سینمای ایران از اقتباس‌های فمینیستی مهرجویی در سارا، بانو و لیلا تاثیر پذیرفت و به شکوفائی رسید. اهمیت این پروژه دارای چند بعد است: اول، مهرجویی یک فیلمساز پیشکسوت در زمینه مسائل زنان بود که از مرزهای فرهنگی و جغرافیایی عبور کرده و شخصیت‌های قهرمانانه و قهرمانان را در سینمای ایران معرفی کرد. او تلاش می‌کند تعصب موجود در خانواده‌های سنتی و مذهبی را تغییر دهد. دوم، محققانی مانند گونل کولین، مهرجویی را فیلمساز زنان دهه 1990 میلادی معرفی کرده‌اندکه در کارنامه خود فیلم‌هایی از جمله سارا، بانو و لیلا دارد که همه این فیلم‌ها بر زنان معاصر ایرانی گرفتار بین سنت و مدرنیته متمرکز هستند. همچنین آثار او اقتباس از آثار قابل توجه ادبیات جهان مانند ویریدیانا و خانه عروسک می-باشند. و در آخر اینکه اقتباس‌های فمینیستی مهرجویی، توجه دیگر فیلمسازان مانند میلانی در سوپراستار و کیومرث پور‌احمد در گل یخ را به موضوع زنان در ایران معطوف کرده است. فصل اول در مورد اقتباس‌های مهرجویی از آثار ادبی در سینمای مدرن ایران و تلاش‌های او برای رساندن پیام‌های فمینیستی اثر اصلی به مخاطبان مورد نظر خود در ایران خواهد بود. تاریخچه مختصری از اقتباس‌های سینمایی و میراث آن برای فیلمسازانی نظیر میلانی و پور‌احمد ذکر خواهد شد. فصل دوم مروری بر ادبیات خواهد بود که اقتباس‌های سینمای جهان، اقتباس فمینیستی در سینمای جهانی و در نهایت سینمای ایران را پوشش خواهد داد. و سه فصل دیگر، سارا، بانو و لیلا را به عنوان اقتباس از خانه عروسک ایبسن (1897)، ویریدیانای بونوئل(1961) و لیلای انصاریان مورد بحث قرار می دهد. و فصل آخر نتیجه گیری خواهد بود که زمینه‌هایی را برای تحقیقات بیشتر پیشنهاد می‌دهد.