مایکل اوکشات (Michael Oakeshott) در 11 دسامبر 1901 در شفیلد انگلستان متولد شد. پدرش کارمند دولت و از اعضای سرشناس گرایش سوسیالیستی معتدل بود که در سال 1884 در انگلستان تشکیل شد و در واقع پایه حزب کارگر محسوب می‌شود. تحصیلات ابتدایی خود را از سال 1912 تا 1920 در مدرسه جرج هارپن دن گذراند، او 1920 برای تحصیل در رشته تاریخ وارد کمبریج شد؛ دوره‌ای که آغاز شکوفایی او بود. بسیاری از استادان بزرگ کمبریج او را ستودند. او موفق شد مدرک فوق‌ لیسانس خود را در 1923 در رشته تاریخ از کمبریج بگیرد و پس از مدتی به عنوان یک مورخ در این دانشگاه استخدام شود.

او همواره منتقد بسیاری از مورخان بزرگ کمبریجی بود. از جمله این افراد ای. اچ. کار، مورخ اتحاد جماهیر شوروی بود. اوکشات مدعی آن بود که او دیدگاه‌های طرفداران بلشویک را پذیرفته است. اوکشات از مخالفان مارکسیسم و سوسیالیسم بود. این مخالفت او در سخنرانی‌اش در دهه 1930 نیز جلوه‌گر است.

در پی جنگ جهانی دوم، اوکشات در سال 1941 به ارتش بریتانیا پیوست. اوکشات پس از جنگ، بارها رهبری سیاسی بریتانیا را زیر سوال برد و جدل‌های بسیاری را برانگیخت. برخی بر این باورند که او در این موضع به سمت سوسیالیسم گراییده است. در 1945 پس از برقراری صلح به کمبریج بازگشت، اما دوسال بیشتر آنجا نماند. در 1947 به آکسفورد رفت و نزدیک به یک‌سال آنجا تدریس کرد. پس از آن وارد مدرسه اقتصادی لندن شد و از 1950 تا زمان بازنشستگی در 1969 به تدریس علوم سیاسی مشغول شد. او درجه فوق لیسانس تاریخ افکار سیاسی را در این مدرسه پایه‌گذاری کرد و تا 70 سالگی ریاست این کرسی را برعهده داشت.

اوکشات پس از آنکه بازنشسته شد، برای ادامه زندگی یک کلبه روستایی را برگزید؛ تصمیمی که به روحیات، افکار و ایده‌های او در مخالفت با زندگی مدرن باز می‌گشت. او سرانجام در 19 دسامبر 1990 در خانه روستایی خویش درگذشت.

آثار اوکشات

اوکشات، آثار بسیاری را نوشت. آثار او را در نثر انگلیسی بی‌همتا می‌دانند. روش کار اوکشات در نویسندگی، بر مقاله‌نویسی متمرکز است. آثار او، هر یک مشتمل بر چندین مقاله است که حول موضوعی واحد اشتراک می‌یابند. برخی این روش او را برگرفته از اندیشه‌های خاصش می‌دانند که می‌کوشید از تئوری‌پردازی‌های دورودراز و افتادن به دام انتزاعات اجتناب کند. آثار او به‌صورت ممتد و سریع چاپ نشد، چراکه اصراری برای انتشارشان نداشت.

اولین کار اوکشات، «تاریخ چیست؟» بود. این اثر پس از مرگ اوکشات در سال 2004 انتشار یافت. این کار در واقع، انعکاسی از مطالعات تاریخی او بود. نخستین کتاب اوکشات در 1933 در حالی که بیش از 30‌سال نداشت به چاپ رسید و مایه شهرت او شد: «تجربه و شیوه‌های آن. این کتاب در زمینه فلسفه عمومی و متافیزیک است و رد پای افکار متفکرانی چون هگل، برادلی، پلاتو و اسپینوزا را می‌توان در آن یافت.

روش اوکشات در این کتاب، تمییز فلسفه، از شیوه‌های گوناگون تجربه است. شیوه‌های گوناگونی که اوکشات در کتاب خود برشمرده است‌، عبارتند از: تاریخ، علم و عمل. همه آثار اوکشات جدلی نبود. مثلا در اثری با عنوان «آوای شعر در گفت‌وگوی بشر» به این نتیجه می‌رسد که باید تجربه هنری را به فهرست روش‌های تجربه که قبلا آنها را در قالب تاریخ، علم و عمل برشمرده بود، اضافه کند. این اثر در سال 1959 به چاپ رسید.

«هابز و اجتماع مدنی»کتابی است با چندین مقاله درباره هابز که در 1979 چاپ شد. اوکشات از هواخواهان توماس هابز بود. او «لویاتان» هابز را که خود آن را ویراستاری کرده است (1996)، «بزرگ‌ترین و احتمالا یگانه شاهکار فلسفه سیاسی می‌داند که به زبان انگلیسی نوشته شده است». از نظر او هابز، یک عقلانیت‌گراست؛ اما نه از آن نوعی که او در «عقلانیت‌گرایی در سیاست» توصیف کرده است.

از دیدگاه اوکشات، هابز یک عقلانیت‌گرای فلسفی است تا یک عقلانیت‌گرای سیاسی. هابز، اگرچه ممکن است که در برخی از مولفه‌های جهانبینی ماتریالیستی و مکانیکی با برخی بنیانگذاران حقیقی علوم اجتماعی سهیم باشد، اما تعبیر مکانیکی وی از جهان، نتیجه محدودی است از یک تصور فلسفی از جهان و نه با هدف توجیه فلسفی.

منابع:

1. روزنامه کارگزارن 14/6/87