صدور یک حکم اجرایی از سوی باراک اوباما در هفته‌های اخیر، بحث‌های زیادی را در مطبوعات آمریکا دامن زده است. بر اساس این حکم، یک دفتر مشورتی ویژه در امور مذهبی در سازمان کاخ سفید گشایش می یابد تا وظیفه هماهنگی و تخصیص بودجه بین گروه‌های مذهبی ذی صلاح را بر عهده بگیرد. دستور دیگر اوباما مبنی بر گشایش گرد هم آیی‌های عمومی رئیس جمهور با دعا‌هایی که توسط کاخ سفید سفارش داده می‌شود و مورد تأیید قرار می‌گیرد، بر حرارت بحث اخیر افزوده است.

اکنون که بوش به تاریخ پیوسته است، یک چیز را می‌توانیم مطمئن باشیم؛ آن چیز، بازگشت مانع سنتی ای است که کلیسا را از حکومت جدا می‌کند. درست است؟ کاملاً نه! پرزیدنت باراک اوباما از زمانی که پا به کاخ سفید گذاشته است، با در هم آمیختن دین و سیاست به روشی که برخی از طرفداران سکولارش هراس آن را داشتند، ابرو بالا انداخته است. ابتدا شاهد دعای پر از اشاره به مسیح از سوی کشیش محافظه کار ریک وارن در مراسم تحلیف بودیم. سپس نوبت به یک فرمان اجرایی رسید که به جای انجام هر کار دیگری در ارتباط با ابتکارات مبتنی بر مذهب بوش، با ایجاد یک «شورای مشاورتی در امر اعتقاد ات مذهبی» بر این ابتکارات صحه گذاشت. و بعد شاهد بودیم که در ماه گذشته «یو اس نیوز اند ورد ریپورت» مقاله و به دنبال آن اعلامیه ای را به چاپ رساند با عنوان: «یک سنت جدید در وقایع نگاری ریاست جمهوری اوباما: شروع همایش‌ها با یک دعا.»
دن گیلگوف که در وبلاگ خبری «خدا و کشور» قلم می‌زند، گزارش داد که «در حرکتی که نوعی فاصله گرفتن از رئیس جمهورهای پیشین محسوب می‌شود، گرد هم آیی‌های عمومی اوباما با دعاهایی گشایش می‌یابد که توسط کاخ سفید سفارش داده شده و مورد تأیید قرار گرفته اند.»
آشکار است که حتی جرج بوش نیز به این کارها تن نمی‌داد، همان طور که دولت‌های ایالات متحده چنین کاری را انجام نمی‌داده اند. گذاشتن مهر تأیید رئیس جمهور بر یک دعا، پدیده جدیدی است.
گیلگوف می‌افزاید: «اگر چه برگزاری دعا در مراسم‌های تحلیف رئیس جمهورها و وقایع خاصی مثل مراسم فارغ التحصیلی یا خدمات مذهبی که رؤسای جمهور نیز مهمان آنها هستند همواره امری معمول بوده است، آن طور که کارشناسان امور مذهب و سیاست می‌گویند، سفارش دادن و تأیید دعا برای گرد هم آیی‌های رئیس جمهور، در تاریخ نوین بی سابقه است.»
از اینکه مذهب سازمان یافته در کاخ سفید دوران اوباما، مأوایی برای خود بیابد، نباید مایه تعجب هیچ یک از کسانی شود که برای ریاست جمهوری به دنبال نژاد بوده اند، دوره ای که شاهد بودند، اوباما با وجود شایعاتی که می‌گفتند او عملاً یک مسلمان است، مکرراً بر پای بندی خود بر مسیحیت اصرار می‌ورزد؛ اما گام‌هایی که دولت اوباما از آن زمان برداشته است، از در هم ریختن موانع موجود بین مذهب و سیاست، بسیار فراتر می‌روند.
بیل ویچرمن جانشین مدیر «دفتر ارتباطات مردمی» دوران جرج دبلیو بوش، نزد گیلگاف شکایت کرده است که «اگر مشابه چنین کاری در زمان حضور پرزیدنت بوش در کاخ سفید انجام می‌شد، به شما تضمین می‌دهم که تعداد زیادی از مردم، اشتباه بودن این کار را فریاد می‌زدند.»
باری دابلیو لین مدیر اجرایی «آمریکایی‌های متحد برای جداسازی کلیسا از حکومت» به گیلگوف گفته است: «چیز بدتر از انجام این دعاها، ضرورت مورد تأیید قرار دادن آنهاست، چون این کار، کاخ سفید را در مرکزیت مسائل مربوط به الهیات درگیر می‌کند.»

ابتکارات مبتنی بر مذهب
این اولین باری نیست که سازمان لین هراس خود را از ابتکارات مذهبی اوباما ابراز کرده است. اخیراً در وب سایت این سازمان این طور توصیه شده بود: «آقای رئیس جمهور، لطفاً برنامه مبتنی بر مذهب خود را اصلاح کنید!» این موضوع را باید فریادی دانست علیه ایجاد یک شورای مشورتی در امور مذهبی توسط اوباما در ماه گذشته.
شورای مشورتی در امر مشارکت‌های مبتنی بر مذهب و محلات، به موجب فرمان اجرایی روز پنج فوریه ایجاد شد تا به دفتر جدیدی برای شاخه اجرایی تبدیل شود. به موجب این حکم، این شورا مرکب خواهد بود از حداکثر بیست و پنج عضو که از میان افرادی که افسر یا کارمند دولت فدرال نیستند، از سوی رئیس جمهور منتصب می‌شوند. آنها برای یک دوره یک ساله و در جهت خواست‌های رئیس جمهور خدمت می‌کنند. رئیس این دفتر جاش دوبویس است، کشیشی که در طول دوران مبارزات انتخاباتی نیز به اوباما مشاوره می‌داد. گفته می‌شود، این دوبویس بوده که مبارزات سنگینی را برای اتخاذ تصمیم مناقشه برانگیز بر سر اجرای مراسم دعا توسط وارن در مراسم تحلیف به راه انداخته بود.
در نگاهی منصفانه باید گفت، درست همان گونه که اوباما در ارتباط با طرح خود برای دست نخورده باقی گذاشتن ابتکارات مبتنی بر مذهب بوش موضعی آشکار داشت، او طرح خود برای تشکیل چنین دفتری را نیز به هیچ وجه محرمانه نگه نداشته است. او در زمان کاندیداتوری خود اشاره کرده بود که تعداد سازمان‌های مذهبی مستحق دریافت بودجه دولتی را افزایش خواهد داد. اوباما در نطقی که در طول مبارزات انتخاباتی خود در تابستان گذشته در اوهایو ابراز کرد، از ابتکارات مبتنی بر مذهب دوران ریاست جمهوری بوش تحت این عنوان انتقاد کرد که از آنها در جهت حفظ منافع فردی بهره برداری می‌شود و اعلام کرد که او رویکردی متفاوت را در پیش خواهد گرفت. اوباما گفت: «من هنوز معتقدم که برقراری ارتباط بین کاخ سفید و توده مردم، چه مذهب محور و چه سکولار، ایده خوبی است. اما این باید یک مشارکت واقعی باشد، نه یک چیز برای بهره برداری نمایشی. وقتی من رئیس جمهور شوم، این سازمان‌ها چنین چیزی خواهند بود. من یک شورای جدید را برای مشارکت‌های مبتنی بر مذهب و محلات ایجاد خواهم کرد. نام جدید، تعهد جدیدی را به این دفتر خواهد بخشید. این شورا فقط یک اسم دیگر چارت سازمان‌های کاخ سفید نخواهد بود، بلکه بخشی حساس از دولت من را تشکیل خواهد داد.»

همکاران عجیب
حکم اجرایی اوباما در همان روز «صبحانه دعای ملی» اعلام شد، رویدادی که هر ساله در سالن رقص واشنگتن هیلتون برگزار می‌شود (و سخنرانان اصلی آن شامل طیفی از نیکوکاران نظیر بونو و مادر ترزا بوده اند). خود این رویداد، جایی بسیار عجیب را بین مذهب و سیاست به خود اختصاص می‌دهد، به ویژه به شکلی که توسط سازمانی در سایه به نام «خانواده» سازمان دهی شده است. سازمانی که جف شارلت روزنامه نگار و نویسنده «خانواده: بنیادگرایی محرمانه در قلب قدرت آمریکا»، آن را این طور توصیف کرده است: شبکه ای بین المللی از فعالان اوانجلیست که در دولت، ارتش و حوزه تجارت حضور دارند.
طبق گفته شارلت، سازمان خانواده، تلاش‌های خود را وقف این ایده کرده که مسیحیت دو هزار سال است که با تمرکز بر فقرا، رنج کشیدن و ضعیف شدن، تمام اشتباهات ممکن را مرتکب شده...در عوض این سازمان می‌گوید، آنچه که مسیحیت باید انجام دهد، خدمت کردن به بالا و بیرون ـ برخلاف پایین و بیرون ـ به کسانی است که هم اکنون قدرتمند هستند. چون اگر آنها بتوانند حمایت این افراد برای خدمت به مسیح را جلب کنند، کل معامله را برده اند. به نظر می‌رسد که این وضعیت با مارک مسیحیتی که اوباما اتخاذ کرده، تضاد داشته باشد؛ مسیحیتی که او در صبحانه دعای ملی، آن را انگیزه بخش خود در کارش به عنوان یک سازمان دهنده اجتماعی در ساوت ساید شیکاگو توصیف کرده است. اوباما به مخاطبانش گفت: «در این خیابان‌ها بود، در این محلات بود که من برای اولین بار شنیدم که روح خدا مرا به خویش خواند. در آنجا بود که احساس کردم، برای هدف بزرگ تری فراخوانده شده ام؛ یعنی هدف مسیح.»در واقع حکم اجرایی اوباما عمدتاً بر کارهای انجام شده توسط کلیسا‌ها و مؤسسات مذهبیِ در اجتماعات ضعیف تر تمرکز دارد. او به مخاطبان خود گفت: «هدف از تأسیس این دفتر، عمل کردن به نفع این یا آن گروه مذهبی ـ یا حتی گروه‌های مذهبی در برابر گرو‌های سکولارـ نخواهد بود. این دفتر صرفاً به نفع سازمان‌هایی کار خواهد کرد که می‌خواهند به نفع اجتماعات ما کار کنند و این کار را بدون مخدوش کردن خطی انجام می‌دهند که بنیان گذاران ما خردمندانه بین کلیسا و حکومت کشیده اند.» با اینکه به نظر می‌آید، هدف این کار خوب باشد، «اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا» به سرعت هشدار خود در قبال حکم اجرایی رئیس جمهور را اعلام و اشاره کرد که این شورای مشورتی در امور مذهبی، به رئیس جمهور و دفتر امور مذهبی کاخ سفید مشورت می‌دهد که چگونه دلارهای فدرال را توزیع کند و نیز درباره طیفی از موضوعات دیگر نظیر ایدز و مراقبت بهداشتی مربوط به قدرت باروری زنان نیز مشاوره می‌دهد؛ حوزه‌هایی که در آنها دیدگاه‌های مذهبی چیزی جز تضاد منافع را به بار نمی‌آورند. در یکی از مطبوعات پنجم فوریه می‌خوانیم: «اگرچه رئیس جمهور پیشین جرج دبلیو بوش به ابتکارات مبتنی بر مذهب خود اهمیت می‌داد و به طور غیر رسمی با تک تک رهبران مذهبی مشورت می‌کرد، حتی او نیز یک کمیته مشورتی دولتی را که عمدتاً متشکل از روحانیون باشد، تشکیل نداد."کارولین فردریکسون، مدیر دفتر قانون گذاری «ای سی ال یو» واشنگتن، اوباما را به عنوان کسی توصیف می‌کند که به سمت آب‌های ناشناخته و خطرناک راهی است.» او می‌گوید: «هیچ سابقه تاریخی از دخالت ریاست جمهوری در مذهب ـ یا دخالت رهبران مذهبی در سیاست‌های فدرال ـ از طریق یک کمیته مشورتی دولتی رسمی که عمدتاً متشکل است از رهبران مذهبی منتخب توسط رئیس جمهور، وجود ندارد.»

بحث و جدل نادرست
بسیاری از کسانی که تثبیت ابتکارات مبتنی بر مذهب بوش توسط اوباما را جشن گرفته اند، این کار را بر اساس وعده او مبنی بر اینکه دولت او بودجه گروه‌هایی را که براساس پیشینه یا جهت گیری جنسیتی تبعیض قائل می‌شوند را قطع خواهد کرد، انجام می‌دهند. اما همان گونه که «آمریکاییان متحد برای جدایی کلیسا از حکومت» اشاره می‌کنند، حکمی که او امضا کرده است، کل ساختار ابتکارات مبتنی بر مذهب بوش را دست نخورده باقی می‌گذارد ـ تمام قوانین، مقررات و احکام اجرایی ـ..
با توجه به سرعت شکل گیری ایده «ابتکارات مبتنی بر مذهب»، برخی می‌پرسند، آیا ما نباید به جای تلاش برای توسعه دادن و بهبود بخشیدن آنها، فکر دیگری برای آنها کنیم؟سوزان جاکوبی، نویسنده کتاب «آزاد اندیشان: تاریخچه سکولاریسم آمریکایی» در مقاله خود در نیو یورک تایمز هفته قبل، این را «هراسی راستین در میانه تمام بحث‌های در گرفته درباره نسخه اوباما از ابتکارات اجتماع مبتنی بر مذهب می‌نامد، با توجه به اکراه گسترده ای که برای قائل شدن این فرض اساسی وجود دارد که دولت می‌تواند برای امور مذهبی مبتنی برسرمایه گذاری‌ها، بدون آنکه از متمم اول تخلف کرده باشد، پول خرج کند... این نشان می‌دهد که نهادینه کردن یک ایده بد، بر اساس فرض‌های مورد بررسی قرار نگرفته درباره خدمت به یک مطلوب بزرگ تر، چه اندازه ساده است.»
جاکوبی هشدار می‌دهد: «ما کورکورانه به سمت هزینه بودجه فدرال بر اساس مذهب پیش می‌رویم، انگار نه انگار که این کار یک گسست عمیق با گذشته مان خواهد بود. اگر ابتکارات مبتنی بر مذهب که ابتدا توسط حکم اجرایی یک رئیس جمهور جمهوری خواه و محافظه کار نهادینه شد، در دوران یک حکومت دمکرات لیبرال، حتی بیشتر از قبل توسعه یابد، هیچ راه بازگشتی وجود نخواهد داشت.»

منبع: / ماهنامه / سیاحت غرب / 1388 / شماره 71، خرداد ۱۳۸۸/۰۳/۰۰به نقل از: www.alternet.org
نویسنده : لیلیانا سگورا