در یک سایت نقد ادبی، به کسانی که میخواهند نقد کتاب بنویسند رهنمودهای سودمندی داده شده است.
نکات مهمی از این رهنمودها بدین شرح است:
نقد این نیست که کتابی را خلاصه کنیم. در نقد باید به این پرسشها پاسخ داد: چگونه؟ چرا؟ و تا چه اندازه
قابل قبول؟
نقد لزوما ایراد گیری و به اصطلاح پنبه نویسنده را زدن نیست. نقد در واژه یعنی جدا کردن سره از ناسره و
گفتن نقطههای قوت و ضعف داستان، و اینکه چرا شما کتاب را اینگونه میبینید. سه گام مهم در فراگرد
نقد باید برداشته شود.
گام نخست: در نظر گرفتن چند پرسش - وقتی نوشتهای را میخوانید، باید این پرسشها در ذهنتان باشد :
1) نکته اصلی نویسنده 2) هدف او 3) مخاطَبان مورد نظر وی 4) در پیشبرد نکته اصلی، نویسنده از
چه مسیر استدلالی پیروی می کند 5) در پشتیبانی از هدف خود از چه شواهدی بهره می گیرد 6) پیش
فرضها یا پیشداوریهای نویسنده کدامها هستند.
سودمند تر آنست که در خلال خواندن کتاب درباره این پرسشها پاسخها را یادداشت کنیم.
گام دوم: ارزیابی - کتاب را خواندهاید و حالا نوبت ارزیابیتان از دیدگاههای نویسنده است. این پرسشها
میتواند شمارا در ارزیابی کتاب یاری دهد:
.1 آیا نوشته، منطقی بود؟
.2 متن، روشن، سازمانیافته و ساده فهم بود؟
.3 دیدگاههای نویسنده دقیق بود؟
.4 آیا نکتههای مهم به خوبی پرورانده شده بود؟
.5 آیا شواهد کافی در تایید بحث او وجود دارد؟
.6 بحث نویسنده از دیدگاه اصلی وی پشتیبانی میکند؟
.7 آیا متن، برای مخاطَب مورد نظر مناسب است؟
.8 آیا نوشته، در برگیرنده دیدگاههای حال و آینده او هست؟
.9 آیا متن به شما در درک موضوع مدد میرساند؟
.10 آیا واژه یا جملهای در کتاب هست که واکنش شدید شمارا برانگیخته باشد؟ کدامها؟ واکنش شما چه
بود؟
.11 سرچشمه واکنش شما به این مساله چه بود؟ نخستین بار کی با این مفهوم آشنا شدید؟ کجا؟ آیا
اشخاص، یا نوشتههائی را سراغ دارید که بر دیدگاه شما تاثیر گذاشته باشند؟ آنها تا چه پایه بر متن کتاب
اثرگذار بوده یا با آن در تناقض بوده اند؟
گام سوم، طرح نقد ونگارش آن :در نگارش نقد سعی نکنید مقاله تان از ساختار کتاب مورد نقد دنباله روی
کند، وگرنه ظن آن خواهد رفت که شما کتاب را خلاصه کردهاید. در درآمدی به مقاله، به موضوع نقد و
دیدگاه خود بپردازید. با پیش کشیدن جنبههائی از بحث کتاب از دیدگاه خود دفاع کنید، و با خلاصهای از
بحث و تاکید دوباره بر دیدگاه عمده خود مقاله را به پایان ببرید.
در این رهگذر، ابتدا دیدگاههای نویسنده کتاب را توضیح دهید. فرازهائی از کتاب را عینا در تایید مطلب
خود بیاورید. حالا دیدگاه خودرا بگوئید، و اینکه در این باره چه فکر می کنید. به بیان چند دیدگاه کتاب که
با آنها موافق و مخالفید بپردازید. در نقل مطالب کتاب، میتوانید مطلب را به عینه نقل کنید یا خلاصهاش
کنید و بگویید آن مطلبها چگونه شما را در پیشبرد نظرتان یاری می دهد. توصیه نویسنده به کسانی که
میخواهند در زمینه نقد کتاب کار کنند، این است که کتاب را مقدمتا به منظور کسب اطلاعات نخوانید؛ در
خواندن کتاب دنبال راههای اندیشیدن به درونمایه آن باشید، و نحوه استدلال در متن را بیابید