کارشناسی ارشد 1393
موضوع: عرفان
پدیدآور: لیلا مقدم للکلو 
استاد راهنما: محمد مشهدی نوش‌آبادی 
استاد مشاور: مظاهر احمدتوبی
دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، دانشکده الهیات و معارف اسلامی

چکیده

کتاب تاریخ قم، کتابی تاریخی و فرهنگی است که در مورد موضوعات مختلف، همچون باور ها و اندیشه های اصیل ایرانی در منطقه ی قم بحث و گفتگو می کند. این باور ها و اندیشه ها بیشتر بازتاب فرهنگ و عقاید ایرانی و زردشتی است. عناصری همانند شخصیت های اصیل ایرانی، آداب و رسوم و آیین های ویژه ی دینی- فرهنگی، تشکیلات اداری و نیز آتشکده ها در این اثر نمود فراوانی دارد. شخصیت های این اثر هم شامل افراد حقیقی- حکومتی و هم افراد اسطوره ای- داستانی، همانند جمشید و افراسیاب است. آداب و رسوم فرهنگی و دینی این منطقه، اعیاد و جشن های سالانه، همانند نوروز و مهرگان است. علاوه بر این تعویذ ها و افسون ها و نیز شفادهی مربوط به چشمه های مقدس به وفور در این کتاب به چشم می خورد. تشکیلات اداری این منطقه که در اثر مذکور، بدان اشاره شده است؛ مشتمل بر گاهشماری ها، ضرب سکه و نیز خراج یا مالیات سرانه است که مولف ریشه ی آن ها را به دوران ما قبل اسلام بر می گرداند. بحث آتشکده نیز که حاکی از زردشتی گری مردم این منطقه است، هم شامل آتشکده هایی است که از بین رفته اند و هم آتشکده هایی است که در زمان حاضر پابرجا هستند. این آتشکده ها تا حدودی قابل تطبیق با واقعیت های امروزی آن در این منطقه هستند. وجود این مراکز دینی، فرهنگی و زردشتی و نیز اینگونه انتساب ها، ناشی از اعتقاد مردم این منطقه، به محوریت قدسی و مرکز بودن شهر قم در نزد ساکنان آن است. همچنین نشان دهنده ی اهمیت قابل ملاحظه ی منطقه ی قم در ایران پیش از اسلام، بخصوص در دوره های اشکانی و ساسانی است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به منبع موجود کتابخانه ای انجام یافته است در صدد تبیین و تطبیق این عناصرفرهنگی/ زردشتی و نیز تطبیق این عناصر با واقعیت-های موجود است.