پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1390
موضوع: مهندسی محیط زیست
پدیدآور: سمانه پوریزدی
استاد راهنما: منصوره ملکیان
استاد مشاور: سیدحمید متین‌خواه
دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده منابع طبیعی

چکیده

امروزه مفهوم شهر بدون وجود تفرجگاه در اشکال گوناگون آن قابل تصور نیست و پیامدهای حاصل از توسعه شهری و پیچیدگی معضلات زیست محیطی وجود طیفی از منابع تفرجگاهی و گسترش آن‌ها را اجتناب ناپذیر کرده است. در راستای توسعه منابع تفرجگاهی، شناسایی و ارزیابی سیستماتیک منابع موجود لازم است. گردشگری نیز مانند هر صنعتی تحت تأثیر عرضه و تقاضا است. یکی از روش‌های متداول برای ارزیابی منابع تفرجی، روش تقاضا از طریق مطالعه بازدیدکنندگان است. در این روش عوامل اصلی که به جذابیت پارک‌ها کمک می‌کنند و در نتیجه باعث تجربه خوب و رضایت‌مندی بازدیدکننده می‌شوند مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. شهرستان قم، پتانسیل‌های بسیاری در جذب گردشگر دارد ولی در زمینه احداث و تجهیز پارک‌ها و تفرجگاه-ها، توسعه لازم صورت نگرفته است و تاکنون تحقیق مدونی در ارتباط با بررسی ترجیحات مردمی در طراحی منظر پایدار، صورت نگرفته است. جهت انجام مطالعه حاضر، بزرگترین بوستان در هر یک از مناطق چهارگانه شهر قم انتخاب گردید که به ترتیب حضور در این مناطق بوستان‌های هاشمی، نبوت، فدک، و علوی، می‌باشد. در مرحله بعد سه نوع پرسشنامه تهیه گردید. پرسشنامه اول که بر اساس پرسشنامه کلاوسون طراحی شد شامل سه بخش اطلاعات فردی، اقتصادی و اجتماعی بازدیدکنندگان، اطلاعات مربوط به عامل دسترسی به پارک و تعیین مطلوبیت عناصر پارک از دید تفرجگران بود که توسط 385 نفر از گردشگران تکمیل گردید. در پرسشنامه دوم معیارهای اصلی و فرعی موثر بر تقاضای تفرجی در پارک‌های شهری به صورت ساختار سلسله مراتبی جهت انجام مقایسات زوجی و تعیین اهمیت نسبی عوامل موثر بر تقاضای تفرجی درآمد و توسط 32 نفر از بازدیدکنندگان پارک‌ها تکمیل شد. در پرسشنامه سوم نیز مقایسات زوجی پارک‌ها، از نظر معیارهای سطح آخر ساختار سلسله مراتبی توسط 4 کارشناس صورت پذیرفت. نتایج حاصل از این پرسشنامه‌ها، چگونگی تقاضای تفرجی در پارک‌های شهر قم، میزان تقاضای تفرجی فردی و رابطه آن با عوامل موثر بر تقاضای تفرجی، همچنین فاکتورهای مهم طراحی پارک‌های شهری و اهمیت نسبی آن‌ها از دیدگاه استفاده-کنندگان، و رتبه‌بندی و ارزیابی تفرجی پارک‌های مورد مطالعه را، از نظر معیارهای سطح آخر ساختار سلسله مراتبی و فاکتورهای مهم طراحی، مشخص نمود. بر اساس نتایج به دست آمده، از دید تفرجگران به ترتیب تسهیلات، جذابیت‌های پیرامونی، منابع توریسم و قابلیت دسترسی از عوامل مهم موثر بر تفرج در پارک‌های شهری هستند که بر این اساس بوستان علوی جایگاه اول را به خود اختصاص داد و بوستان‌های هاشمی و فدک با اختلاف کمی از هم رتبه‌های دوم و سوم را کسب کردند و بوستان نبوت آخرین رتبه را به دست آورد. در نهایت به منظور تعدیل میزان تقاضا برای پارک‌های شهری و رساندن آن به یک حد بهینه، ظرفیت برد تفرجی پارک‌های شهری از طریق آنالیز اولین پرسشنامه و جمع‌آوری آمارهای آب و هوایی ایستگاه هواشناسی قم، بررسی گردید. به این ترتیب ظرفیت برد موثر چهار بوستان هاشمی، نبوت، فدک و علوی به ترتیب 20019، 19190، 24000، و 78677 (نفر در روز) به دست آمد. اما در فصول پاییز و زمستان و در ایام غیر تعطیل هفته میزان تقاضا از حد ظرفیت برد کمتر بوده و در فصول بهار و تابستان و در روزهای جمعه و تعطیل و غالباً در ساعات بعد از غروب خورشید میزان تقاضا از حد ظرفیت برد فراتر می‌رود. بنابراین با توجه به زمان اوج بازدید، باید ظرفیت برد پارک بتواند این زمان‌ها را تحمل کند و این موضوع در طرح‌ریزی مورد توجه قرار گیرد. و به منظور کاهش فشار بر منابع و تسهیلات پارک، برنامه‌ریزی در جهت یکنواخت سازی توزیع و پراکنش بازدیدکنندگان در زمان‌ها و فصول مختلف سال صورت گیرد.