گذار حمام آقا سید اسماعیل در تهران عهد ناصری
حمام آقا سید اسماعیل یکی از حمامهای تهران عهد ناصری بود که در محدودۀ شمالی تابع محلۀ بازار واقع شده بود. این حمام در محدودهای به نام کوچههای بیرون دروازهنو واقع شده بود که پیش از تخریب حصار شاهتهماسبی در ۱۲۸۴ ق شکل گرفته بود.
در نقشههای عهد ناصری، گذار حمام آقا سید اسماعیل با امتدادی شرقی-غربی، حدفاصل جنوب محلۀ چالهسیلابی و شمال محلۀ بیرون دروازهنو، ترسیم شده است. این گذار از کوچۀ سر قبرستان آغاز میشد و تا بازارچهی حاج آقا محسن ادامه مییافت. در ابتدای این گذار تا اواخر آن، راستهبازاری امتداد داشت.
در ابتدای گذار، کوچهای بنبست به سمت جنوب امتداد داشت. در فاصلۀ اندکی از آن، کوچهای دیگر به سمت جنوب امتداد داشت که به میدانگاه کوچکی میرسید. در این میدانگاه، کوچهای باریک به سمت شمال امتداد داشت که به محلۀ چالهسیلابی میرسید. پس از آن، راستهبازار خاتمه مییافت و کوچهای به سمت جنوب امتداد داشت. در انتهای غربی گذار، گذار با پیچی به سمت شمال ادامه مییافت و به بازارچهی حاج آقا محسن میپیوست.
محدودۀ کوچههای بیرون دروازهنو که حمام آقا سید اسماعیل در آن واقع شده بود، در نقشههای کرشیش (۱۲۷۵ ق) و برزین (۱۲۶۸ ق) ترسیم نشده است. به همین دلیل، نمیتوان موقعیت دقیق این حمام را در این نقشهها یافت. با این حال، با توجه به نام کوچهها و محلۀ بیرون دروازهنو، میتوان حدس زد که این محدوده پیش از تخریب حصار شاهتهماسبی شکل گرفته است.
در نقشههای کنونی تهران (۱۳۹۶ ش)، گذار حمام آقا سید اسماعیل به همان آرایش باقیمانده است. این گذار در محدودۀ شرقی میدان محمدیه (اعدام سابق) و جنوب خیابان مولوی واقع شده است. نام این گذار امروزه به کوچۀ عربدفتر تغییر یافته است و از طرف شرق به کوچۀ صابونپزخانه منتهی میشود.
نظر شما