اگر بتوانیم مرز بین نقد سازنده و منصفانه و نقدهای بدون چارچوب مشخص و بدون هدف اصلاح را مشخص کنیم، قطعا در آن صورت می‌توانیم در رفتارهای موجود و نقدهایی که نسبت به دولت صورت می‌گیرد، تفاوت قائل شویم.
به طور یقین وقتی نقدها به یک جنگ فرسایشی بدل شود که با غرض ورزی‌های سیاسی و با هدف ناموفق جلوه دادن رقبا صورت می‌گیرد، نقدی غیرسازنده صورت گرفته است که نه تنها تاثیر اصلاحی به دنبال ندارد بلکه حتی باعث تخریب دستاوردها و اقدامات مثبت نیز می‌شود.
از سویی، نقدهایی می‌تواند موثر واقع شود که اولا هدف اصلاح امور را دنبال کند و ثانیا به دنبال نقد، راهکارهای پیشنهادی برای تغییرات اساسی ارائه شود تا بتوان با استفاده از آنها در اصلاح امور اقدام کرد.
برخی معنای نقد را با مچگیری و تخریب و منفی‌بافی و سیاه‌نمایی مترادف می‌دانند، حال آن‌که نقد به معنی تحلیل و نه الزاما توجه به وجه سلبی است و در نقدهایی که از دولت صورت می‌گیرد، این موضوع صادق است.
زمانی که مرزی میان نقد سازنده همراه با ارائه راه‌حل‌های پیشنهادی و ایرادگیری‌های بیهوده نباشد، در این بین افراد و دستگاه‌هایی نیز که نقدپذیر نبوده و زیر بار هیچگونه اصلاحی نمی‌روند، براحتی با حفظ وضعیت نامناسب موجود، زیان‌های بسیاری وارد می‌کنند.
لطف‌الله فروزنده، قائم مقام دبیرکل جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی‌ معتقد است نقدها 2 گونه‌اند؛ برخی نقدها از سوی افرادی که دلسوز هستند ارائه می‌شود که البته این افراد قطعا رویکردهای دولت نهم را پذیرفته اند و به مبانی و اصول نیز معتقدند و جهتگیری‌های ارزشی دولت نهم را قبول دارند.
فرزونده تاکید می‌کند: این گروه به دنبال موفقیت دولت هستند؛ بنابراین از بین اقداماتی که دولت انجام داده برخی فعالیت‌ها را مناسب ندانسته یا نیازمند اصلاح و تعدیل می‌دانند. این عده اقدام به نقد دولت می‌کنند، اما با هدف خدمت به دولت و اصلاح امور و تامین مصالح عمومی‌نقاط قوت و ضعف دولت را به طور توام می‌بینند و قصد تخریب و چوب لای چرخ دولت گذاشتن ندارند.
بر این‌که دولت در مسیر فعالیت‌های خود بویژه در زمینه برقراری عدالت نیازمند مساعدت و همفکری همه دارد، شکی نیست و قطعا دلسوزان نظام، انقلاب و مردم نیز از هیچ کمکی به دولت دریغ نمی‌کنند.
این ناقدان به تعبیر رهبر معظم انقلاب وجودشان لازم است و دولت نیز باید با سعه صدر نقدهای مصلحانه را شنیده و آنها را در بهبود شیوه‌ها و روش‌ها به کار بندد تا در نهایت، منافع مردم تامین‌شود.
فروزنده نیز تاکید دارد: در هر کاری و هر هدف بلندی قطعا مشکلاتی نیز وجود دارد که باید دولت با استفاده از نقطه نظرات صاحب‌نظران سعی کند نقاط ضعف خود را برطرف و قوت‌ها را برجسته‌تر کند.
قائم مقام جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی‌تاکید کرد: در مقابل، طیفی هستند که با در پیش گرفتن رفتار سیاسی و ملاحظات قشری و جناحی، نقدها و ضعف‌هایی را مطرح می‌کنند که چه بسا نکات مطرح شده از نقاط قوت دولت نیز باشد.
رهبر معظم انقلاب در فرمایش‌های خود انتقاد را خدمت و تخریب را خیانت به نظام و کشور ‌دانستند و با ابراز تاسف شدید از تخریب دولت نهم تحت عنوان انتقاد، ‌افزودند: انکار امتیازات و نقاط مثبت، برجسته کردن ضعف‌ها و بدگویی مستمر، تخریب است نه انتقاد.
به عقیده فروزنده، عده‌ای هستند که موفقیت دولت را نمی‌خواهند. این عده از ابتدای روی کار آمدن دولت نهم در مطبوعات خود، تهمت زدن را آغاز و به برجسته کردن نقاط ضعف دولت اقدام کرده‌اند.
این فعال سیاسی معتقد است این گونه نقدها و هجمه‌ها با برنامه صورت می‌گیرد. حتی برخی از این افراد که تنها به نقاط ضعف دولت می‌پردازند پیش از این، خود در کشور مسوولیت داشته‌اند و عملکرد آنها نشان می‌دهد که مشکلات بیشتری هم داشته‌اند، ولی به‌گونه‌ای جلوه می‌دهند که در زمان مسوولیت آنها، کشور هیچ مشکلی نداشته است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین دولت را به پذیرش انتقادهای دلسوزانه و صحیح توصیه موکد کردند و با اشاره به اقدامات تخریبی برخی افراد در تبدیل نقاط قوت دولت به نقاط ضعف خاطرنشان کردند: زبان دولت در موضوع هسته‌ای، زبان عزت و اقتدار ملی است، اما برخی چون فلان دولت زیاده‌خواه از موضع هسته‌ای عزتمند دولت ایران خوشش نمی‌آید، این مواضع صحیح را هدف تخریب قرار می‌دهند.
آن‌گونه که رهبر معظم انقلاب اسلامی‌نیز تاکید کرده‌اند حمایت از دولت به معنای چشم بستن بر ضعف‌های آن نیست و در بخش‌هایی نیز اقداماتی صورت گرفته است که دولت به‌طور دقیق باید درباره آن تدبیر داشته باشد.
از این فرمایش‌های مقام معظم رهبری بر می‌آید که رد هرگونه انتقاد به بهانه تخریب منطقی نیست، زیرا نقدهایی نیز صورت می‌گیرد که در آن راهکارهای اجرایی عملی ارائه می‌شود و با در نظر گرفتن این راه کارها می‌توان به سمت تغییرات و اصلاحات بنیادین در امور کشورداری حرکت کرد.
دولت نهم که از ابتدا بر مبنای تحقق عدالت نسبی بویژه ایجاد عدالت در بخش توزیع منابع و امکانات کشور کار خود را آغاز کرده است باید به ملزومات عدالت‌طلبی نیز توجه داشته باشد، زیرا جاری کردن عدالت نیز کار آسانی نیست که بتوان با برنامه‌ریزی‌های ساده به آن دست یافت، بلکه هدفی است قابل دستیابی، اما پیچیده و مشکل که نیاز به تعامل و دریافت نقطه نظرات همه صاحب‌نظران دارد.
از طرفی نمی‌توانیم به بهانه برقراری عدالت، قوانین کشور را زیرپا بگذاریم و بدون توجه به قوانین اقداماتی انجام دهیم که نه تنها در نهایت منجر به استقرار عدالت نمی‌شود، بلکه فتح بابی برای فرصت جویان برای نادیده گرفتن قانون خواهد شد.
شاید نتوان منصفی را پیدا کرد که بر برقراری عدالت و برنامه‌ریزی‌ها و تلاش‌های همه مسوولان برای ایجاد جهشی بزرگ در روند پیشرفت کشور و عدالت گستری وسیع، تاکید نداشته باشد، اما همان‌طور که رهبر معظم انقلاب اسلامی‌تاکید کردند، معنویت و عقلانیت لازمه تحقق عدالت است و اگر بخواهیم ایران عزیز ما الگوی دیگران شود باید پیشرفت و عدالت را به موازات هم مورد توجه کامل قرار دهیم.
مقام معظم رهبری در بخشی از سخنانشان خطاب به هیات دولت خاطر نشان کردند: ممکن است دولت، روال تصویب یک قانون ابلاغ‌شده را صحیح نداند، اما متصدی این مساله، قوه مجریه نیست و دولت حتی اگر معتقد به ضعف یک قانون بود باید به آن عمل کند.
رهبر انقلاب نظارت مستمر بر زیر مجموعه‌ها را بسیار مهم و موجب رفع موانع احتمالی و پیشرفت کارها دانستند و افزودند: رئیس جمهور نیز بر عملکرد وزرا نظارت کند البته این مساله نباید با استقلال کار وزیران منافات پیدا کند، چرا که اعضای دولت از مجلس رای گرفته‌اند و در حوزه کار خود استقلال دارند.
در این میان می‌توان به نقش و کارکرد احزاب و مطبوعات در ارائه نقدهای منصفانه و سازنده تاکید کرد. احزاب و مطبوعات به عنوان نظارت کننده بر اعمال مسوولان دستگاه‌های اجرایی می‌توانند با هدایت نقدها به سمت نقدهای تاثیرگذار و اصلاحگر زمینه تغییر و اصلاح را به وجود آورند.
یکی از کارکردهای احزاب و مطبوعات آن است که به نمایندگی از شهروندان و به عنوان ناظران اعمال حکومتی همواره عملکرد دولت‌ها را به نقد می‌کشند که نتیجه این فرآیند بیش از هر چیز عاید دستگاه اجرایی می‌شود و این نتیجه به بهبود روش‌ها و اصلاح امور از ناحیه نهادهای اجرایی می‌انجامد.
نقدی که به معنای بررسی و نظارت بر عملکردها بوده و در آن توجه به نقاط قوت و ضعف به‌طور مساوی صورت گیرد، تاثیرات خود را برجای گذاشته و نقدکننده می‌تواند با دیدن نکات ظریف، قوت و ضعف مسیری روشن را در مقابل تصمیم گیران و اداره کنندگان کشور قرار دهد و در این صورت است که ماحصل ارائه چنین نقدی تامین مصالح عمومی ‌و منافع ملی است و دستگاه اجرایی نیز قطعا از چنین نقدهایی که با صداقت و حسن نیت صورت می‌گیرد، استفاده کافی و وافی خواهد برد.
همان‌طور که رهبر معظم انقلاب نیز تبیین فرمودند، در حال حاضر برخی نقدها با حسن نیت و با هدف اصلاح امور صورت نمی‌گیرد، بلکه عده‌ای تنها قصد دارند با بهانه‌جویی‌های بی مورد حتی نقاط قوت دولت نهم را نیز به عنوان ضعف عملکرد آن به حساب آورند و در روند فعالیت‌های دولت اخلال ایجاد کنند.
توجه به ملزومات تامین بستر مناسب برای توسعه و رشد تا حدی مهم و ضروری است که بی‌توجهی به آن می‌تواند گناهی نابخشودنی تلقی شود. رعایت انصاف در ارائه نقد و پذیرش نقد رفتاری است که از سوی نقدکننده و نقدشوند مورد توجه قرار می‌گیرد، زیرا بدون در پیش گرفتن این رویه نه تنها اصلاحی در امور صورت نمی‌گیرد، بلکه مسیر پیشرفت نیز مسدود می‌شود.
به طور قطع برخی نقدهایی که از دولت صورت می‌گیرد منطقی و از روی دلسوزی است، اما متاسفانه در مواردی مقاومت‌هایی نیز در مقابل این نقدهای ناصحانه صورت می‌گیرد که این مقاومت‌ها زمینه را برای نقد با اهداف و غرایض جناحی و سیاسی آماده می‌کند.
به عنوان نمونه می‌توان به اعتراض بسیاری از اصولگرایان به اظهارات غیرمنطقی و غیرمسوولانه یکی از معاونان رئیس جمهور اشاره کرد که این اظهارات زمینه هجمه‌های بسیاری را علیه دولت به‌وجود آورد.
بخش عمده‌ای از دلسوزان دولت و شخص رئیس‌جمهور بر این نکته تاکید کردند که باید با فرد خاطی برخورد شود و دلیل این درخواست هم این است که نباید اظهارنظر خارج از حیطه مسوولیت به یک امری متداول و عادی در دولت مبدل شود، اما تاکنون در مقابل این موضوع، مقاومت صورت گرفته و به اعتراض‌ها و درخواست‌ها ترتیب اثر داده نشده است.
حمیدرضا ترقی، عضو برجسته حزب موتلفه اسلامی نیز‌ با اشاره به نامناسب بودن رفتار دولت در این خصوص، گفت: اعتراض‌هایی که به اظهارات غیرمسوولانه رحیم مشایی صورت گرفت را می‌توان نمونه‌ای از نقدهای دلسوزانه دانست. 200 تن از نمایندگان مجلس در نامه ای نسبت به این اظهارات اعتراض کردند و خواستار استعفای وی شدند. جمعی از مراجع نیز به این‌گونه اظهارنظرها اعتراض کردند، اما متاسفانه به جای این‌که عذرخواهی صورت بگیرد و رحیم مشایی از سمت خود استعفا کند، مورد تایید دولت نیز قرار گرفت. علی‌رغم درست و منصفانه بودن نقدها که با هدف تضعیف دولت نیز نبوده است، دولت از پذیرش آن امتناع کرده است.
ترقی تصریح کرد: مرز نقد و تخریب براساس رهنمودهای رهبر معظم انقلاب روشن است. افراد باید حسن نیت خود را ابتدا به اثبات رسانند و سپس اقدام به نقد کنند. از سویی، کسانی که اقدام به نقد عملکرد دولت می‌کنند ابتدا باید به نقاط قوت و دستاوردهای دولت اشاره کنند و سپس با هدف اصلاح و تعدیل، اشکالات و نواقص را گوشزد کنند. معاون دبیرکل حزب موتلفه اسلامی‌تاکید کرد: نقدی که با بیان نقاط قوت صورت بگیرد نه تنها باعث تضعیف دولت نخواهد شد، بلکه سبب می‌شود دولت نسبت به ضعف عملکرد در برخی حوزه‌ها که شاید از نظر آنان پنهان مانده باشد، آگاه شود و بکوشد در مسیر درست حرکت کند.
ترقی در عین حال تاکید کرد بیشتر نقدهایی که امروز از دولت صورت می‌گیرد جنبه تخریبی دارد. آن مقدار نقد دلسوزانه و مشفقانه نیز که صورت می‌گیرد معمولا در محافل اصولگرایی است که در آن پیش از هر نقدی به دستاوردها و فعالیت‌های سازنده دولت نهم اشاره می‌شود.
وی تصریح کرد اصولگرایان موظفند در صورتی که اشکالی در برنامه‌ها و فعالیت‌های دولت می‌بینند با راهکارهای اصلاحی آن را به شخص رئیس‌جمهور یا مجموعه دولت انعکاس دهند، زیرا عملکرد دولت نهم به حساب همه جریان اصولگرایی گذاشته می‌شود.
عضو برجسته حزب موتلفه اسلامی ‌معتقد است رقبای اصلی انتخاباتی دکتر احمدی‌نژاد، امروز اصلی‌ترین متولی نقدهای تخریبی علیه مجموعه دولت و عملکرد آن، هستند.
وی به این نکته اشاره کرد که برای دستیابی به پیشرفت متناسب با شأن ملت بزرگ ایران به این امر مهم نیاز داریم که فارغ از هرگونه نگاه شخصی و قشری و جناحی به عملکرد دولت‌ها، تنها با هدف اصلاح امور که تامین منافع ملی و مصالح عمومی ‌را نیز در پی دارد، بپردازیم. به همان میزان که زیاده‌روی در اعتراض و ارائه نقد، شکننده دستاوردهاست، نادیده گرفتن نقاط ضعف دولت و گذشتن از آن نیز انحراف در برنامه‌ها و اهداف را به دنبال خواهد داشت.

منبع: / روزنامه / جام جم ۱۳۸۷/۰۶/۱۶
نویسنده : داریوش غفاری