پارسای داخل کشور دکتری تخصصی (PhD) 1396
پدیدآور: زهرا محمد حسنی صغیری 
استاد راهنما: منوچهر تشکری
استاد مشاور: قدرت قاسمی پور
دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی

چکیده

این رساله، کوششی درجهت تبیین نقش زن در آثار ادب شفاهی فارسی است. بازه‌ی زمانی این پژوهش تا پیش از دوره‌ی صفویه است و تأکید بر آثاری منتخب از حوزه‌ی ادبیات عامه همچون سمک عیار، دارابنامه، فیروزشاهنامه و ابومسلم‌نامه، به عنوان آثار زن‌ستا و آثاری همچون طوطی‌نامه، سندبادنامه، مرزباننامه و با ملاحظاتی خاص، گلستان، از ادبیات رسمی به عنوان آثار زن‌ستیز است. برای اثبات فرضیه‌های پژوهش، از آثار ادب رسمی، محورهای زن‌ستیزی و از آثار ادبیات عامه یا شفاهی، کارکردها و نقش‌های فعّال زنان استخراج گردیده و با ارائه‌ی شواهدی، شخصیت زن در این آثار بررسی شده است. این رساله، مشتمل بر پنج فصل است؛ ابتدا به ریشه‌های زن‌ستیزی در فرهنگ ایرانی و آثار ادب رسمی پرداخته شده و پس از آن، به اختصار پیشینه‌ای از جایگاه زن در اساطیر و منابع بازمانده از ایران باستان به دست داده شده است، سپس ضمن ارائه‌ی نمونه‌های معدود زن‌ستایی در ادبیات رسمی، به شواهدی از نگرش منفی به زنان همچون اعتقاد به ناقص‌عقلی، بی‌وفایی و فاسقی و شهوت‌پرستی زنان اشاره شده است؛ در مقابل، جایگاه ارزشمند زن در ادبیات عامه و همچنین فرهنگ مردم تصویر شده و شواهدی از پاکدامنی و وفاداری زنان و نیز کارکردهای اجتماعی آن‌ها چون پادشاهی، عیّاری، جنگاوری و... ارائه گردیده است. در پایان، این نتیجه به دست آمده که در حوزه‌ی ادبیات شفاهی که حاصل فرهنگی یک‌دست‌تر و ایرانی‌تر است، به‌رغم ادبیات رسمی، نگرش کلّی به زن، منفی نیست و دیدگاهی واقع‌بینانه به زنان وجود دارد.