سیر تاریخی شکل گیری نظریه های معماری در ایران را می توان به سه نسل تقسیم کرد:
نسل اول
نسل اول معماران ایرانی، که در دهه های 1320 و 1330 فعالیت می کردند، تحت تأثیر معماری مدرن غربی بودند. آنها به دنبال ایجاد فضاهایی بودند که کارآمد، کاربردی و زیبا باشند. از جمله معماران برجسته این نسل می توان به عبدالعزیز فرمانفرمائیان، هوشنگ سیحون و علی سردارافخم اشاره کرد.
نسل دوم
نسل دوم معماران ایرانی، که در دهه های 1340 و 1350 فعالیت می کردند، به دنبال پاسخ دادن به انتقاداتی بودند که از مدرنیسم می شد. آنها به دنبال ایجاد فضاهایی بودند که تنوع، فرهنگ و تاریخ را منعکس کند. از جمله معماران برجسته این نسل می توان به فرهاد احمدی، کامران دیبا و محمدرضا نیک پور اشاره کرد.
نسل سوم
نسل سوم معماران ایرانی، که از دهه 1360 به بعد فعالیت می کنند، در حال حاضر در حال شکل گیری هستند. این نسل تحت تأثیر تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران قرار گرفته اند. آنها به دنبال ایجاد فضاهایی هستند که پاسخگوی نیازهای جامعه امروز ایران باشد. از جمله معماران برجسته این نسل می توان به کامران غلام زاده، احمد اسفندیاری و علیرضا تغابنی اشاره کرد.
نظریه های معماری در نسل اول
معماران نسل اول ایران تحت تأثیر معماری مدرن غربی بودند. آنها به دنبال ایجاد فضاهایی بودند که کارآمد، کاربردی و زیبا باشند. آنها از مواد و مصالح جدیدی مانند فولاد و بتن استفاده کردند و از فرم های ساده و هندسی بهره بردند.
از جمله نظریه های معماری که در این نسل مطرح شد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

نظریه کارکردگرایی: این نظریه بر این ایده استوار است که معماری باید بر اساس نیازهای عملکردی کاربران طراحی شود.
نظریه زیبایی شناسی: این نظریه بر این ایده استوار است که معماری باید زیبا و دلپذیر باشد.
نظریه فرم دنبال تابع: این نظریه بر این ایده استوار است که فرم معماری باید تابع عملکرد آن باشد.

نظریه های معماری در نسل دوم
معماران نسل دوم ایران به دنبال پاسخ دادن به انتقاداتی بودند که از مدرنیسم می شد. آنها به دنبال ایجاد فضاهایی بودند که تنوع، فرهنگ و تاریخ را منعکس کند. آنها از فرم های پیچیده تر و ارگانیک تری استفاده کردند و از مواد و مصالح سنتی تر بهره بردند.
از جمله نظریه های معماری که در این نسل مطرح شد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

نظریه پست مدرنیسم: این نظریه در واکنش به انتقادات از مدرنیسم مطرح شد. پست مدرنیست ها به دنبال ایجاد فضاهایی بودند که تنوع، فرهنگ و تاریخ را منعکس کند.
نظریه معماری بومی: این نظریه بر این ایده استوار است که معماری باید با فرهنگ و ارزش های محلی در هماهنگی باشد.
نظریه معماری پایدار: این نظریه بر این ایده استوار است که معماری باید با محیط زیست در هماهنگی باشد.

نظریه های معماری در نسل سوم
معماران نسل سوم ایران در حال حاضر در حال شکل گیری هستند. این نسل تحت تأثیر تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران قرار گرفته اند. آنها به دنبال ایجاد فضاهایی هستند که پاسخگوی نیازهای جامعه امروز ایران باشد.
از جمله نظریه های معماری که در این نسل مطرح شده است می توان به موارد زیر اشاره کرد:

نظریه معماری فرامدرن: این نظریه در واکنش به مدرنیسم و پست مدرنیسم مطرح شد. فرامدرنیست ها به دنبال ایجاد فضاهایی هستند که ترکیبی از ویژگی های مدرن و سنتی باشد.
نظریه معماری محیط زیستی: این نظریه بر این ایده استوار است که معماری باید با محیط زیست در هماهنگی باشد.
نظریه معماری اجتماعی: این نظریه بر این ایده استوار است که معماری باید پاسخگوی نیازهای اجتماعی جامعه باشد.

سیر تاریخی شکل گیری نظریه های معماری در ایران نشان می دهد که معماری ایران در طول زمان در حال تکامل و تغییر بوده است. معماران ایرانی همواره در تلاش بوده اند تا پاسخگوی نیازهای جامعه خود باشند.