معمار و معماری در تاریخ اجتماعی ایران از موضوعات مهمی است که در سال‌های اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است. این موضوع از دو جنبه قابل بررسی است:

جنبه اجتماعی: جایگاه و مرتبه اجتماعی معماران در جامعه، نقش و وظایف آنها در ساخت و ساز، و رابطه آنها با سایر اقشار جامعه.
جنبه تاریخی: تحولات معماری در ایران در طول تاریخ، تأثیر عوامل اجتماعی و سیاسی بر معماری، و ارتباط معماری با فرهنگ و هنر ایرانی.

جایگاه و مرتبه اجتماعی معماران
در تاریخ ایران، معماران از جایگاه و مرتبه اجتماعی مناسبی برخوردار بوده‌اند. آنها از طبقه اشراف و صاحبان حرفه محسوب می‌شدند و از احترام و اعتبار بالایی در جامعه برخوردار بودند. در متون تاریخی، معماران را با صفاتی چون «حکیم»، «مهندس»، «کاردان»، و «معمار» می‌شناسند که نشان‌دهنده ارزش و اهمیت آنها در جامعه است.
وظایف معماران
معماران در تاریخ ایران نقش مهمی در ساخت و ساز داشته‌اند. آنها علاوه بر طراحی و نظارت بر ساخت بناها، وظایف دیگری نیز بر عهده داشته‌اند. از جمله این وظایف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

مطالعه و تحقیق در زمینه‌های مهندسی و معماری
آموزش شاگردان و استادکاران
مشاوره و ارائه طرح‌های جدید
نظارت بر اجرای پروژه‌های عمرانی

ارتباط معماران با سایر اقشار جامعه
معماران در تاریخ ایران با سایر اقشار جامعه، از جمله حاکمان، صاحبان صنایع و تجارت، و مردم عادی، ارتباط نزدیکی داشته‌اند. آنها از سوی حاکمان برای ساخت بناهای مهم و دولتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. همچنین، معماران نقش مهمی در توسعه صنایع و تجارت داشته‌اند. آنها با طراحی و ساخت بناهای تجاری و صنعتی، به رونق این بخش‌ها کمک می‌کردند. علاوه بر این، معماران با مردم عادی نیز ارتباط داشته‌اند. آنها با طراحی و ساخت بناهای مسکونی و عمومی، نیازهای مردم را برآورده می‌کردند.
تحولات معماری در ایران
معماری ایران در طول تاریخ تحولات زیادی را به خود دیده است. این تحولات تحت تأثیر عوامل مختلفی، از جمله عوامل اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی، بوده است.
در دوره‌های اولیه تاریخ ایران، معماری تحت تأثیر فرهنگ و هنر اقوام مختلف قرار داشته است. در دوره هخامنشی، معماری ایران به اوج شکوفایی خود رسید. در این دوره، بناهای مهمی مانند تخت جمشید، پاسارگاد، و شوش ساخته شد.
در دوره اسلامی، معماری ایران تحت تأثیر هنر و معماری اسلامی قرار گرفت. در این دوره، بناهای مذهبی مانند مساجد، امامزاده‌ها، و مدارس به فراوانی ساخته شد.
در دوره‌های قاجار و پهلوی، معماری ایران تحت تأثیر معماری غربی قرار گرفت. در این دوره، بناهای جدیدی با سبک‌های معماری غربی ساخته شد.
رابطه معماری با فرهنگ و هنر ایرانی
معماری ایران از گذشته تاکنون با فرهنگ و هنر ایرانی پیوند تنگاتنگی داشته است. بناهای تاریخی ایران بیانگر فرهنگ و هنر این سرزمین هستند. آنها نمادی از هویت ملی ایرانیان هستند و نشان‌دهنده خلاقیت و نبوغ ایرانیان در زمینه معماری هستند.
معماری ایران تأثیر زیادی بر معماری سایر کشورهای جهان داشته است. بناهای تاریخی ایران الهام‌بخش معماران سایر کشورها بوده است.
نتیجه‌گیری
معمار و معماری در تاریخ اجتماعی ایران از موضوعات مهمی است که بررسی آن می‌تواند به شناخت بهتر فرهنگ و هنر ایرانی کمک کند. این موضوع از دو جنبه اجتماعی و تاریخی قابل بررسی است. در جنبه اجتماعی، جایگاه و مرتبه اجتماعی معماران، نقش و وظایف آنها در ساخت و ساز، و رابطه آنها با سایر اقشار جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد. در جنبه تاریخی، تحولات معماری در ایران در طول تاریخ، تأثیر عوامل اجتماعی و سیاسی بر معماری، و ارتباط معماری با فرهنگ و هنر ایرانی بررسی می‌شود.