این گزارش، برگزیده کنوانسیون بین المللی تنوع فرهنگی است که توسط کارشناسان تنوع فرهنگی و جهانی شدن تهیه شده و در ششمین نشست سالانه شبکه جهانی سیاست‌های فرهنگی (INCP) به وزرای شرکت‌کننده در نشست ارائه شد. این نشست 16 تا 18 اکتبر در شهر «اوپاتیا» کرواسی برگزار شد. گروه‌ کارشناسی «تنوع فرهنگی و جهانی شدن»که ریاست آن را کشور کانادا عهده‌دار است، گروهی متشکل از متخصصان سیاست‌های فرهنگی است که برنامه‌ها و طرح‌های پیشنهادی منسجمی را به منظور ارتقای سیاستهای فرهنگی وزرا و مسئولان شبکه، با توجه به تنوع فرهنگی در دو سطح ملی و بین المللی ارائه می‌‌کند. کلیه اعضای INCP جلسات کارشناسان تنوع فرهنگی و جهانی شدن، دعوت می‌شوند این گروه در فاصله سالهای 2003-2002 چند نشست برگزار کرده است. کشورهای که در یک یا همه این نشست‌ها شرکت کرده‌اند عباتند از: آژانتین، برزیل، بورکینا فاسو، کانادا، کراوسی، فنلاند، فرانسه، یونان، ایسلند، ایتالیا، جامائیکا، مراکش، لهستان، نروژ، سنگال، اسلواکی، آفریقای جنوبی، سوییس و سوئد.

یادداشت ریاست گروه کارشناسی در زمینه تنوع فرهنگی و جهانی شدن
این، نسخه دوم کنوانسیون منتخب «تنوع فرهنگی » است که در چارچوب شبکه بین المللی «سیاست‌فرهنگی» تهیه شده است و الهام گرفته شده از مجمع‌ها و کنوانسیون‌های زیر است :
-بیانیه منتشر شده سران 8-G در اکیناوا ،ژاپن ، ژوئیه 2000
- بیانیه «تنوع فرهنگی » تایید شده توسط مجمع اروپا ،دسامبر 2000
- بیانیه سران آمریکا در شهر کبک در آوریل 2001
-بیانیه کتونو (Cotonou) تنوع فرهنگی، تائید شده توسط وزیران فرهنگ سازمان بین المللی فرانکو فونی «Francophonie» در ژوئن 2001 که در اکتبر 2002 مورد تائید سران ایالتی و دولتی در بیروت قرار گرفت.
-بیانیه و گزارش عملکرد de Indias Cartegna که در ژوئیه 2003 مورد تائید کارشناسان و وزرا، عالی رتبه که مسئول فرهنگ سازمان ایالت های آمریکا بود قرار گرفت.
-و بالاخره بیانیه داکار در زمینه ارتقای فرهنگ‌های آفریقای منطقه اقیانوس آرام و دریای کارائیب و صنایع فرهنگی در ژوئن 2003.
به دنبال دستاوردهای کارشناسانه اعضای INCP در کیپ تاون 2002، هدف اصلی این کنوانسیون شناسایی بهتر حقوق و وظایف احزاب، نیازهای کشورهای در حال توسعه و روابط تجاری و فرهنگی است. در واقع هدف، شفاف سازی و منسجم ساختن هرچه بیشتر ساختار حقوقی و بدین وسیله تسهیل تصمیمات سیاسی است که توسط وزیران فرهنگ اتخاذ می‌شود.
ساختار قوانین، نسبتاً ساده است. در زمینه حقوق و قوانین، چهار اصل راهنما (راهبرنده) چهار وظیفه عمومی و مقاله خاصی تحت عنوان وظایف احزاب نسبت به یکدیگر وجود دارد. همچنین قوانینی در زمینه «همکاری»، همکاری توسعه (Development Cooperation) مشاجرات و امور اجرایی وجود دارد .
این مجموعه مطالب، به طور خاص، بر مبنای قوانین محدودی شکل گرفته است. این قوانین که در واقع بیانگر وظایف و تکالیف احزاب است از این قرار است:
-توجه به ویژگی خاص کالا و خدمات فرهنگی هنگام تدوین معیارهای سیاست‌های ملی یا بین المللی.
- احترام به اصل شفافیت در مورد ارتقای بیان فرهنگ بومی و گشاده رویی نسبت به بیان فرهنگی سایر احزاب.
- توسعه یک چارچوب سیاست فرهنگی به منظور حفظ و ارتقای تنوع فرهنگی با توجه به توانایی‌ها و شرایط خاص احزاب مختلف.
- همکاری در تقویت منابع و قابلیت ها (ظرفیت ها)ی کشورهای در حال توسعه.
علاوه بر این کنوانسیون چارچوب محکم و انطباق پذیر (قابل انطباق ) را برای توسعه همکاری میان احزاب ارائه می‌کند:
-همکاری فنی و ظرفیت سازی برای احزاب کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته.
-تسهیل دسترسی دیگر احزاب به کالاها و خدمات فرهنگی یک حزب.
-مبادله صنایع فرهنگی ،گروههای حرفه‌ای و موسسات فرهنگی میان احزاب مختلف.
- توسعه نظام ساخت یافته برای گردآوری، پردازش و توزیع اطلاعات.
-ارتقای اصول و اهداف این کنوانسیون در سایر عرصه‌های بین المللی.
-بیانیه 1996 پاریس
در بیانیه «اصول همکاری‌های فرهنگی بین المللی »یونسکو که در سال 1996 در پاریس تائید شد، آمده است : «هر فرهنگی شان و ارزش (منزلتی ) دارد که باید مورد احترام قرار گیرد و حفظ شود .»
همچنین با توجه به اصول پذیرفته شده یونسکو در بیانیه جهانی تنوع فرهنگی در 2 نوامبر 2001، باید از یک سو نسبت به کوشش‌هایی که برای استمرار فرایند توسعه فرهنگی و حفظ و ارتقای بیان زبان شناختی و فرهنگی در سطح ملی صورت می‌گیرد هوشیار باشیم و از سویی دیگر به نیاز برای پذیرش سایر فرهنگها در سطح جهان بیندیشیم.
با توجه به این که تنوع فرهنگی یکی از مصادر خلاقیت و یکی از ستونهای توسعه پایدار و توسعه اقتصادی و اجتماعی است، تنوع فرهنگی کمک و گفت‌وگوی تمدن‌ها و برقراری صلح در جهان می‌کند.
از اصول دیگر این بیانیه، توجه به مرکزیت فرهنگ در شناسایی ساختار و انسجام اجتماعی است. همچنین توجه به نیازهای خاص برای حفظ و ارتقای دانش بومی، بیان سنتی فرهنگ و میراث غیر ملموس ضروری است.
همچنین فرایند جهانی سازی منبع بالقوه غنی سازی دو جانبه و تبادل میان فرهنگ‌ها ، باید با ابزارهایی همراه شود که به منظور حفظ و ارتقای تنوع فرهنگی و افزایش همکاری‌های بین المللی طراحی شده است.
اصل مهم دیگر که باید مورد توجه قرار گیرد توجه به اصول آزادی بیان وآزادی اطلاعات و بخصوص تکثرگرایی رسانه‌ای که برای تحقق دموکراسی و تنوع فرهنگی ضروریست.
اصل دیگر، توجه و احترام به حقوق ایالت به منظور توسعه و هدایت سیاست‌ها برای حفظ و ارتقای تنوع فرهنگی می‌باشد.
و آخرین اصل، توسعه این سیاست‌ها به وسیله قوانین بین المللی توسعه و اصولی که چارچوبی هدایت کننده به توسعه تبادلات و همکاری‌ها دارند.

بیان فرهنگی، سیاستهای فرهنگی
1.تنوع فرهنگی به تکثرگرایی و آثار متقابل «بیان‌های فرهنگی» که درجهان با یکدیگر همزیستی می‌کنند و بدین وسیله میراث مشترک انسانی را پرمایه می‌سازد، اطلاق می‌شود.
2.« بیان فرهنگی » به آفرینش، تولید، توزیع، ارتباط، نمایش و فروش محصولات فرهنگی به هر شکل و وسیله‌ای، موجود یا معطوف به آینده اطلاق می‌شود.
3.« سیاستهای فرهنگی » به چارچوب مقیاسهای پذیرفته شده توسط کارشناسان ملی با توجه به «بیان فرهنگی» و «تنوع فرهنگی ».
سیاستهای فرهنگی شامل:
1. خلق شرایطی که منجر به ایجاد تنوع در محصولات فرهنگی و به خصوص توسط صنایع فرهنگی با در اختیار داشتن منابعی که خود را در سطح ملی و جهانی حمایت کنند ، ارتقای دسترسی عامه به حیات فرهنگی، ارتقای تنوع فرهنگی در سطح ملی و بین المللی، حفظ میراث فرهنگی و حمایت و تقویت آزادی بیان و تکثرگرایی رسانه‌ای و بسیاری دیگر می‌شود.
4.«محصولات فرهنگی » به تولیدات خلاقانه منحصر به فرد انسان‌ها و صنایع فرهنگی که توسط قانون (حقوق )مالکیت عقلانی حمایت می‌شود و در برگیرنده مواردی ازاین قبیل است:
آفرینش و خلق آثار منحصر به فرد در هنرهای نمایشی، هنرهای بصری و صنایع دستی، معماری و طراحی، اصوات، تصاویر و متون فیلم‌ها، ویدئو (وابسته به فرستنده تلویزیونی، تلویزیون) نوارهای ضبط، کتب، مجلات، روزنامه‌ها برنامه‌های منتشر شده تلویزیونی و سایر اشکال رسانه‌ای مانند چند رسانه‌ای (multi media) که همگی نتیجه خلق انسان‌ها و صنایع فرهنگی می‌باشند و مجموعه‌ها و نمایش‌های موزه‌ها، نگارخانه‌ها، کتابخانه‌ها که دربرگیرنده آرشیوی از میراث فرهنگی یک جامعه هستند.
5.«کالاها و خدمات فرهنگی » آن دسته از کالا و خدماتی هستند که مفاهیم فرهنگی را القا می‌کنند. آنها ویژگی خاصی دارند، چرا که ارزش، معنا و هویت را القا می‌کنند و از این رو تنها یک کالا به شمار نمی‌روند.
6.«صنایع فرهنگی » به سازمان‌ها، سیاستگذاری ها و افرادی که کالاها و مفاهیم فرهنگی را خلق، تولید، منتشر و توزیع می‌کنند به نمایش می‌گذارند و یا می‌فروشند، اطلاق می‌شود.

حفظ و ارتقای تنوع فرهنگی
-اطمینان حاصل کردن از حفظ و ارتقای تنوع فرهنگی از منظر فرصت‌ها و اختلافاتی که توسط روابط میان اشخاص، جهانی شدن، آزادی تجارت و تکنولوژی تعریف می‌شود.
-حفظ حقوق ایالت‌ها به منظور حمایت و پذیرش معیارهای مناسب برای توسعه بیان فرهنگی و حفظ و ارتقای تنوع فرهنگی به عنوان مولفه ضروری جهانی شدن.
- تقویت همکاری و همبستگی بین المللی که تمامی کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته را قادر می‌سازد تنوع فرهنگی را حفظ کرده و آن را ارتقاء بخشند و به خلق و نگهداری صنایع فرهنگی که بیان‌های فرهنگیشان را در قلمرو ملیشان و در سراسر جهان می‌گسترانند می‌پردازند.
- حصول اطمینان نسبت به گرامی داشتن ویژگیهای خاص خدمات و کالاهای فرهنگی.
- تهیه مبنایی برای ارتقای اصول این کنوانسیون در سایر عرصه‌های بین المللی مشتمل بر عرصه تجارت جهانی.
وابستگی به سایر قراردادها
وابستگی به سایر قراردادها و شرح آن به مقدار زیادی – حد قابل توجهی – موقعیت بسیاری ایالات را تعیین می‌کند و متعاقباً بر فرصت‌های پذیرش فوری و موفق این کنوانسیون تاثیر می‌گذارد.
بر اساس این گزارش کنوانسیون نمی‌تواند یکی از این قراردادها را اولویت قرار دهد یا اینکه احزاب خود را قادر سازد تا وظایف خود را نسبت به یکدیگر تحت سایر قراردادها کاهش دهند . اما با متابعت منطق مشابه حقوق بین المللی، احزاب به عنوان یک قانون عام، وظایفشان را نسبت به یکدیگر کاهش نمی‌دهند.

اصول راهنما (هدایت کننده)
این اصول به اهداف سیاسی معطوف می‌شود که به منظور حصول اطمینان از ارتقا و حفظ تنوع فرهنگی از منظر تغییرات تعریف شده توسط روابط میان اشخاص، جهانی سازی، آزاد سازی تجارت و تکنولوژی شکل گرفته‌اند با وجودی که واضح است خدمات و کالاهای فرهنگی اغلب مانند سایر کالاها یا خدمات تجارت می‌شوند، خلق یک نیاز برای محیط تجاری قابل پیش بینی – از منظر تجاری – روشن است که قوانین سیاست و تجارت و اصول بخش‌ها و خدمات را در بر ‌گیرد.

حفظ حقوق ایالتی
اما یک نکته این که حفظ حقوق ایالتی باید به منظور نگهداری و پذیرش مقیاسها و معیارهای مطلوب توسعه بیان فرهنگی و ارتقا و افزایش تنوع فرهنگی باشد.
هنگامی که احزاب موظف به حفظ و ارتقای تنوع فرهنگی و پذیرش معیارهای مطلوب برای رسیدن به این هدف هستند، دلیلی بر تصریح مفاد قراردادها در هر معیار خاص نیست. لازم به ذکر است که این مقاله معیارها (ابزارهای سنجش مالی و مالیاتی، تعادلی (تنظیم کننده) و حمایتی را تحت پوشش قرار می‌دهد.

تغییرات تعریف شده جهانی سازی
نکته دیگر اینکه اطمینان یافتن از حفظ و ارتفای تنوع فرهنگی از منظر تغییرات تعریف شده در روابط میان افراد، جهانی سازی، آزاد سازی تجارت و تکنولوژی اهمیت دارد.
اصل تعادل یک قانون کلیدی در این کنوانسیون می‌باشد که برای توسعه یک رویکرد قانونگرا و ممانعت از خلق آثار ناشی از اختیارات نامحدود تدوین شده است.
اصل تعادل تاکیدی بدون در نظر داشتن اولویت بر دسترسی کالاها و خدمات فرهنگی از سایر احزاب، در قلمرو یک حزب عمل می‌کند با موظف کردن احزاب توجه به آثار، دسترسی به کالاها و خدمات فرهنگی خارجی سیاست‌های بومی و معیارهایی را که آنها را اجرا می‌کنند و گسترش می‌دهند.
نتیجتاً اصل تعادل، اصلی هدایت کننده را برای احزاب در زمینه توسعه ابزارها و سیاست‌های بومیشان به ارمغان می‌آورد و همزمان عنصری مهم در ارتقای تنوع فرهنگی در سطح بین‌المللی ارائه می‌دهد. اصل تعادل این‌گونه پیش‌بینی می‌کند که وقتی احزاب سیاست‌های فرهنگیشان را تعریف می‌کنند در جست‌وجوی دستیابی به تعادل میان حفظ و ارتقای بیان فرهنگی در سطح ملی و بین المللی، به عبارتی گشوده بودن در مقابل سایر فرهنگ‌ها هستند.
با این وجود این قرار داد تنها زمانی معتبر است که احزاب خود را ملزم به تضمین شفافیت سیاست‌های فرهنگیشان کند.
هدف دیگر این کنوانسیون منتخب، افزایش همکاری میان احزاب با توجه به معیارهای مطلوب حفظ و ارتقای تنوع فرهنگی عمدتاً با تسهیل تبادل اطلاعات و بهترین عملکردها (Best Practices) می‌باشد و هدف این افزایش همکاری پیشنهاد شده و ارتباطات کنوانسیون بر مبنای قرارداد احزاب به منظور تضمین سیاست‌های فرهنگیشان می‌باشد.

وظایف عام
وظایف ساده‌ای به منظور توسعه سیاست‌های فرهنگی بر اساس اصول تعیین شده در این کنوانسیون برای احزاب ارائه می‌شود. برای احزاب کشورهای در حال توسعه و کشورهای کمتر توسعه یافته که قابلیت های لازم برای گسترش و اجرای سیاست‌های فرهنگیشان را ندارند باید رویه‌ای خاص ارائه شود. در این میان ،احزاب نیز در توسعه چارچوب سیاست فرهنگی، موظف به التزام به اصول این کنوانسیون هستند. مسأله دیگر وظایف و تکالیفی برای ارتقای اصول و اهداف این کنوانسیون در سایر عرصه‌های بین المللی و برای همفکری و مشورت با یکدیگر برای احزاب تعریف شده است. این تکالیف ابعاد پویایی به کنوانسیون می‌بخشد.
به منظور انجام این تکالیف احزاب مرتباً بر موقعیت تنوع فرهنگی و دیدگاه های مبادله در توسعه در سایر عرصه های بین المللی تأثیر می‌گذارند که ممکن است تأثیری بر اصول و اهداف این کنوانسیون و اجرای آن داشته باشد.
به علت افزایش همکاری‌های چند جانبه در بخش‌هایی مانند سرمایه گذاری و تجارت، سیاست های فرهنگی خاص بخش سنتی در موقعیت نامساعدی مانند سیاست‌های چند جانبه قراردارند.
از این رو توسعه تبادل ساختاری دیدگاه‌های درون این کنوانسیون درک می‌شود. همچنان که تصریح شد، ارتقا، پیوستگی میان سیاستگذاری‌ها است.

همکاری میان اجزاب
1.احزاب باید همکاریشان را تسهیل کنند و قراردادهای همکاریهای فرهنگی چند جانبه در عرصه‌های زیر را مورد توجه قرار دهند:
الف – همکاری و مبادله میان صنایع فرهنگی خاصه در زمینه هنر، فرهنگ و مؤسسات فرهنگی
ب- توسعه سیستم ساختار یافته برای جمع آوری، پردازش و انتشار اطلاعات، آمار و بهترین رفتارهای عملکردی مرتبط به حفظ ارتقای تنوع فرهنگی، شامل توسعه شاخص‌های تنوع فرهنگی می‌باشد.
2.اجتماع این احزاب ممکن است به گسترش همکاری در هر زمینه‌ای که برای ارتقای اهداف یا برای اجرای این کنوانسیون مفید به نظر می‌رسد توافق کنند.

همکاری توسعه
قابل ذکر است که حوزه‌های حقوق مالکیت ذهنی (عقلانی)، یکپارچگی تکنولوژی‌های ارتباطات اطلاعاتی (ICTS) در تولید کالاها و خدمات فرهنگی و مشارکت در ظرفیت سازی برای عملگرایان فرهنگی در توسعه سیاست‌ها و اجرای آن، توسعه سیاستگذاری‌ها و مدیریت فرهنگی اولویت‌هایی برای کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته‌، به شمار می‌روند. هدف از افزایش قابلیت (ظرفیت‌ها)، به حداکثر رساندن توانایی بومی و بین المللی است.
گزارش کنوانسیون بر توسعه چارچوبهای سیاست فرهنگی احزاب چه در کشورهای در حال توسعه و چه کمتر توسعه یافته و نیز بر ارتقای قابلیت‌های (ظرفیت‌ها) صنایع فرهنگیشان تأکید دارد.
اندیشه اساسی برای هر دوی اینها حمایت از تلاش‌های این کشورها برای ایجاد بنیان‌هایی برای خلاقیت‌های فرهنگی آنها و بدان وسیله آنها را قادر به تقویت هویت فرهنگیشان در سطح ملی و بین المللی می‌سازد.

منبع: / هفته نامه / فرهنگ و پژوهش / 1382 / شماره 133، دی
مترجم : آزاده ثبوت