پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1401
پدیدآور: لقا نجاریان 
استاد راهنما: مجتبی منشی زاده 
استاد مشاور: احسان چنگیزی
دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی

چکیده

ایالت سغد که همان سغدیانای قدیم باشد شامل سرزمین خرم و حاصلخیزیست که میان رود جیحون و سیحون واقع گردیده است(لسترینج، 1393: 487) که امروزه جنوب ازبکستان و تاجیکستان را تشکیل میدهد.( بهزادی 1383: 78) سغدی یکی از زبانهای ایرانی میانه شرقی است که با ختنی و خوارزمی از نظر زمان و مکان قرابت دارد.( قریب، 1386: 231) به دلیل اشتغال سغدها به بازرگانی این زبان در آسیای مرکزی گسترش یافت و تبدیل به زبان بین المللی و میانجی جاده ابریشم گشت. از اینرو گوتیو از جاده ابریشم با نام شاهراه سغدی یاد کرده است.(قریب، 1386: 232) سغدیان از مهمترین مبلغان دین و آیینهایی مسیحی، مانوی و بودایی بوده‌اند و به تبلیغ آنها در بین اقوام دیگر میپرداخته‌اند و متون دینی ایشان را به سغدی ترجمه میکرده‌اند.( ر.ک : قریب،1386: 232 و 241) بدین سبب سغد را میتوان چهارراه ادیان و فرهنگها نیز دانست. بجز یک قطعه همه آثار شناخته شده سغدی با خطوط همریشه سغدی، مانوی و سریانی نوشته شده است. قسمت اعظم ادبیات سغدی را متون بودایی تشکیل می دهد و اغلب دارای اصل چینی و هندی هستند. متون سغدی بودایی کتابخانه غارهای هزاربودا در نزدیکی تون هوانگ که باهتمام سر اورل استین چینی شناس مشهور فرانسوی کشف شد با سفر پل پلیو به فرانسه منتقل شد و هم اینک در کتابخانه ملی پاریس با نام پلیو و کد اختصاری P نگهداری میشود. امیل بنونیست در سال 1940 بیست و هفت متن از این متون را ترجمه و چاپ کرد. بسیاری ازین متون توسط محققان ایرانیی چون مرحوم دکتر بدرالزمان قریب گرکانی به فارسی برگردانده شده است. ما درین پژوهش متن 10، 11و 20 را ترجمه و آوانویسی میکنیم و پس از آن به نکات شاخص زبانی و لغوی آن خواهیم پرداخت و در نهایت فرهنگ بسامدی این سه متن را خاتمه این پژوهش قرارخواهیم داد. متن شماره 10 قطعه‌ای در 34 خط کامل درباب برشمردن ویژگیهای کمال بودایی است(benvenist1940:126) متن شماره 11 قطعه‌ای سی و پنج خطی و سعادتمندی مادی و معنوی انسانی را توصیف میکند که قوانین بودایی را دنبال میکند(benvenist1940:128). متن شماره 20 یک قطعه بیست خطیست که افتادگیهایی دارد و ظاهرا راجع به تاثیر گیاهان خاصی بر بدن در دین بوداست(benvenist1940:151).