ملویل دیویی
ملویل لوئیس دیویی
از پیشگامان کتابداری امریکا و مبتکر نظام رده‌بندی دهدهی.
ملویل لوئیس دیویی [1] در دهم دسامبر 1851 در آدامز سِنتر [2] نیویورک متولد شد. پدرش جوئل [3]، علاوه بر پیشه کفاشی، به کارهای مختلفی اشتغال داشت. دیویی تحصیلات مقدماتی خود را در زادگاهش به پایان رساند. او که از همان ابتدای زندگیش شوق وافری به مطالعه و یادگیری داشت و برای تعلیم خود و دیگران اهمیت زیادی قائل بود، در هفده سالگی به اخذ گواهینامه معلمی نایل آمد و مدت کوتاهی به تدریس پرداخت. در 1870 وارد کالج امهرست [4] شد و در آغاز سال سوم تحصیل خود در کتابخانه کالج به کار پرداخت و پس از فراغت از تحصیل در 1874 نیز کار خود را نخست به عنوان کمک کتابدار و سپس به سمت کتابدار در آنجا ادامه داد (7: ج 7، ص 144). از همان آغاز کارش در کتابخانه، متوجه نیاز به شکل مناسب‌تری از سازماندهی شد؛ شکلی که از تغییرات و جابجایی‌های دائمی ناشی از روش‌های متداول آن زمان، جلوگیری می‌کرد. دیویی تصمیم به بررسی وضع سازماندهی کتابخانه‌های موجود در ایالت نیویورک و ناحیه نیوانگلند گرفت. نتایج این بررسی‌ها که بر عدم کارآیی سازماندهی مجموعه این کتابخانه‌ها، اتلاف وقت و پول، و دوباره کاری‌های مداوم در آنها دلالت داشت، برایش حیرت‌آور بود. از این‌رو، خود بر آن شد، نظامی را پی‌افکند که استفاده از آن آسان باشد، مشکل تغییرات مداوم را حل کند، و کاربرد جهانی آن ممکن باشد (7: ج 7، ص 145).
پیش از بیست دو سالگی، در حالی که هنوز فارغ‌التحصیل نشده بود، پیش‌نویس طرح رده‌بندی دهدهی دیویی را آماده کرد (124: 1). این طرح ابتدا در کتابخانه کالج امهرست مورد استفاده قرار گرفت و سپس ویرایش اول آن با عنوان «طرح رده‌بندی و نمایه موضوعی برای فهرستنویسی و تنظیم کتاب‌ها و جزوات در کتابخانه» [5] در 42 صفحه در 1876 منتشر شد (9: 249).
دیویی در آوریل 1876 به بستون رفت و در آنجا فعالیت‌های گسترده خود را در حرفه کتابداری دنبال کرد. در همان سال، چند بنیاد مهم دیگر کتابداری توسط وی شکل گرفت و او را به چهره برجسته دنیای کتابداری بدل ساخت: او بانی اصلی همایش کتابداران در فیلادلفیا بود که به تأسیس انجمن کتابداران ایالات متحده امریکا، کتابخانه‌های انجامید، «مجله کتابداری» [6] به سردبیری او ایجاد شد، و دفتر امور کتابخانه‌ها [7] به همت او تأسیس گردید (177: 2). وی در سازماندهی انجمن کتابداران امریکا نقشی اساسی برعهده گرفت، و به کمک «مجله کتابداری» به نوسازی حرفه کتابداری پرداخت. با هدایت و تشویق او، دفتر امور کتابخانه‌ها در جهت استاندارد کردن لوازم و تجهیزات و روش‌های کتابخانه‌ای گام‌های بلندی برداشت (178: 2).
وی، در 26 اکتبر 1878، با آنی گادفری [8] ازدواج کرد. حاصل این ازدواج، تنها فرزندش، گادفری دیویی بود که در 1887 به دنیا آمد. او نیز به دلیل همکاری‌اش با رده‌بندی دهدهی دیویی در حرفه کتابداری مشهور گردید (178: 2).
در 1883 به عنوان کتابدار کتابخانه کالج کلمبیا برگزیده شد. در آنجا این فرصت را یافت که نظریات کتابداری خود را عملی سازد. در مقام کتابدار، در نخستین سال خدمتش، ده هزار جلد کتاب به مجموعه افزود، ساعات کار کتابخانه را افزایش قابل ملاحظه‌ای داد و در جهت اعتلای کتابخانه و کیفیت خدمات آن گام‌های بزرگی برداشت (38: 5).
یکی از آرزوهای دیرین دیویی تأسیس مدرسه کتابداری بود. وی در کالج کلمبیا به مدد ایمان و شور خود به تأسیس نخستین مدرسه کتابداری دنیای نوین مبادرت کرد. این در حالی بود که کالج کلمبیا در ضرورت تأسیس آن تردید داشت، اما با تلاش سرسختانه او، هیأت امنای کالج، سرانجام در 1884 تأسیس مدرسه کتابداری کالج کلمبیا را به تصویب رساند. این مدرسه، رسماً در 1887 افتتاح شد (124: 1-125). دیویی به این ترتیب به آرزوی دیرین خود جامه عمل پوشاند و با اشتیاق تمام به تربیت دانشجویان خود پرداخت. تأسیس این مدرسه، حرفه کتابداری را در امریکا دگرگون کرد و شاید به قولی، حتی موجب پیدایش این حرفه در آنجا شد (125: 1). روی هم رفته، سال‌های خدمت دیویی در کالج کلمبیا، دوره بسیار سازنده‌ای در زندگی او محسوب می‌شود. با این همه، برخی فعالیت‌های او، از جمله گردآوری مجموعه‌های پراکنده از بخش‌های مختلف کالج و تمرکز آنها در کتابخانه مرکزی، به رغم مخالفت‌های استادان کالج؛ وضع مقررات سخت در مورد استفاده از کتابخانه؛ پذیرش دانشجویان زن در مدرسه کتابداری، به رغم مختلط نبودن کالج؛ و به‌طور کلی اکراه او از قبول سنت‌های پذیرفته شده کالج کلمبیا منجر به ایجاد مشکلاتی در روابط او و هیأت امنای کالج شد که سرانجام استعفای او را در 1889 به دنبال داشت (178: 2؛ 124: 1-125).
دیویی، در پی استعفایش از کالج کلمبیا، مدرسه خود را به آلبانی نیویورک منتقل کرد، و این مدرسه به نام مدرسه کتابداری ایالت نیویورک [9] مشهور گردید. علاوه بر اداره امور این مدرسه، وی سرپرستی کتابخانه ایالتی را نیز برعهده داشت (125: 1). این کتابخانه با مدیریت و رهبری دیویی توسعه یافت و به پیشرفت‌های چشمگیری نایل آمد، تا آنجا که در 1903 به چهارمین کتابخانه بزرگ ایالات متحده امریکا بدل گردید. از مدرسه کتابداری او نیز کتابدارانی فارغ‌التحصیل شدند که بر کل حرفه، تأثیر قابل ملاحظه‌ای گذاشتند (31: 5).
برنامه آموزشی این مدرسه، از آن زمان تاکنون، برنامه‌ای الگو بوده است. تنی چند از شاگردانش به شهرها و ایالات دیگر گسیل شدند و به تأسیس مدارس کتابداری، به ویژه در مؤسسه فن‌آوری درکسل [10] واقع در فیلادلفیا، در مؤسسه پرَت [11] در بروکلین، و در مؤسسه آرمور [12] در شیکاگو پرداختند (326: 3).
دیویی در 1890 و برای بار دوم در 1892 به ریاست انجمن کتابداران امریکا انتخاب شد (178: 2)، در تمشیت امور آن لیاقت و کفایت بسیار نشان داد و در واقع رهبری حرفه کتابداری را در امریکا به‌دست گرفت. خدمات دیویی در آلبانی نیویورک تا 1905 ادامه داشت (41: 5). از آن پس به ناحیه لیک پلاسید [13] نقل مکان کرد و فعالیت‌های فرهنگی خود را در باشگاه آنجا که قبلاً آن را به منظور پیشرفت تعلیم و تربیت تأسیس کرده بود متمرکز ساخت. این باشگاه تعاونی به سرعت توسعه یافت. دیویی، خود، آن را "دانشگاهی در دل طبیعت" توصیف کرده است (125: 1). وی تمام همّ خود را متوجه توسعه و گسترش این باشگاه کرد و بقیه عمرش را در آنجا گذراند. در همانجا بود که در 26 دسامبر 1931، بر اثر عارضه خونریزی مغزی درگذشت. جسدش سوزانده شد و خاکسترش به آرامگاه ابدی او واقع در کلیسای لیک پلاسید انتقال یافت (7: ج 5، ص 154، 157).
دیویی، در زمان حیاتش، دوازده ویرایش از رده‌بندی خود را منتشر کرد، و در واپسین روزهای عمرش نیز در تدارک ویرایش سیزدهم بود (7: ج 5، ص 156-157). ویرایش بیستم آن در 1989 منتشر شد که اکنون متداول‌ترین نظام رده‌بندی کتابخانه‌ای در جهان است. در بیش از 135 کشور به کار می‌رود و به بیش از 30 زبان ترجمه شده است. در ایالات متحده امریکا، 95 درصد کتابخانه‌های عمومی و آموزشگاهی، 25 درصد کتابخانه‌های دانشگاهی و دانشکده‌ای، و 20 درصد کتابخانه‌های تخصصی آن را به‌کار می‌برند. همچنین تنظیم کتابشناسی‌های ملی بریتانیا، استرالیا، کانادا، هند، ایتالیا، اندونزی، اردن، کنیا، پاکستان، زیمبابوه، ایران، و چندین کشور دیگر براساس این رده‌بندی صورت گرفته است (4: ج 1، ص بیست‌وشش).
علاوه بر انتشار ویرایش‌های مختلف رده‌بندی‌اش و نگارش مقالات متعدد، به‌ویژه در «مجله کتابداری»، دو اثر مهم دیگر نیز بر جای گذاشت که عبارتند از : «قواعد فهرست‌های رده‌ای و مؤلف مورد استفاده در کتابخانه کالج کلمبیا» [14] در 1888 و «قواعد فهرست‌برگه‌ای مدرسه کتابداری» [15] در 1889 (239: 9).
دیویی، بی‌تردید، مشهورترین نام در کتابداری امریکاست. شاید دلیل اصلی شهرت وی، کاربرد جهانی نظام رده‌بندی‌ای باشد که او مبتکرش بود؛ اما آنچه وی را تبدیل به کتابداری بزرگ کرد صرفاً اختراع یک طرح رده‌بندی نبود، بلکه او به کل حرفه کتابداری تعلق داشت. وی با حرفه کتابداری در کانون واقعی آن، و در پرشورترین، جدی‌ترین، خوشبینانه‌ترین، و پویاترین دوره آن، روبه‌رو شد و آن را دگرگون ساخت (23: 6).
فرمونت رایدر [16]، سرگذشتنگار دیویی، او را نابغه‌ای سرشار از نیرو، اندیشمندی کوشا و خستگی‌ناپذیر توصیف می‌کند. وی خاطر نشان می‌سازد که دستاورد اساسی مبارزات شصت ساله دیویی این بود که کتابداری را نه تنها به منزله یک حرفه، بلکه به منزله یک علم نیز ترویج کرد (123: 1-126). بلیس، هنری اولین [17]، کتابدار امریکایی درباره وی می‌گوید:
"ذهنی سرشار از اندیشه‌های رؤیایی داشت، رؤیاهایی که به اندیشه، و اندیشه‌هایی که به واقعیت تبدیل شد" (126: 1). به گفته متکاف [18]، کتابدار دیگر امریکایی، حرفه کتابداری به حق، مدیون دیویی است. وی می‌افزاید: "مادام که انجمن‌های کتابداری، مدارس کتابداری، مجلات تخصصی، و نظام‌های رده‌بندی داریم، در حقیقت شالوده آنها دستاوردهای ملویل دیویی بوده است" (8: 8). دیویی، در دوران اشتغالش به فعالیت‌های کتابداری، فرضیه رشد طبقه حرفه‌ای جدیدی را در آستانه قرن بیستم به اثبات رساند (43: 5). وی معتقد بود که "کتابداری یک پیشه نیست، امانتی مقدس و فرصتی مناسب برای خدمتگزاری است. دیویی پرداختن به حرفه کتابداری را جهاد تلقی می‌کرد و آن را حرفه‌ای پویا، مثبت، نیرومند، و جدی می‌دانست" (125: 1).
مآخذ:
1) تامپسون، جمیز، تاریخ اصول کتابداری. ترجمه محمود حقیقی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1366
2) Comaromi, John P. "Dewey, Melvil". World Encyclopedia of Library and Informaiton Services, PP 177-178;
3) Detlefsen, Ellen Gay. "Library Education: History", Ibid.;
4) Dewey, Melvil. Dewey Decimal Classification and Relative Index. Edition 20, Edited by John P.Comaromi. Albany, N.Y.: Forest Press, 1989;
5) Garrison, Dee. "Dewey the Apostle", in Melvil Dewey: The Man and the Classification. Edited by Gordon Stevenson and Judith Kramer Greene. Albany. N.Y.: Forest Press, 1983;
6) Kaser, David. "The Dewey Era in American Librarianship", ibid;
7) Linderman, Winifred B. "Dewey, Melvil". Encyclopedia of Library and Informaiton Science. Vol. 7, PP. 144-145, Vol. 5, PP. 154-157;
8) Metcalf, Keyes D. "Reminiscences of Melvil Dewey", In Melvil Dewey: The Man and the Classification, Ibid;
9) Thornton, John L. Selected Readings in the History of Librarianship. 2nd.ed. London: The Library Association, 1966.
پی نوشت:
[1] Melvil Louis Dewey
[2] Adams Center
[3] Joel
[4] Amherest Colleg
[5] A Classification and Subject Index for Cataloguingand Arranging the Books and Pamphlets of a Library
[6] Library Journal
[7] Library Bureau
[8] Annie Godfrey
[9] New York State Library School
[10] Drexel Institute Technology
[11] Pratt Institute
[12] Amour Institute
[13] Lake Placid
[14] Rules for Author and Classed Catalogs as Used inColumbia College Library
[15] Library School Card Catalog Rules
[16] Fremont Rider
[17] Henry Euelyn Bliss
[18] Keyes D.Metcalf
◊ برگرفته از دایرة المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، نوشته محمود حقیقی
نظر شما