علی دوانی در 5 مهر سال 1308 ش در قصبه‏ی «دوان» در شش کیلومتری شمال کازرون به دنیا آمد. وی تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز نمود و در سال 1316 ش به شهر آبادان رفته در مدرسه‏ی فنی در رشته‏ی مکانیک مشغول تحصیل شد.
مقارن شهریور 1320 و جنگ جهانی دوم در آن شهر (آبادان) حضور داشت. در سال 1323 برای تحصیل علوم دینی راهی حوزه‏ی علمیه‏ی نجف شد. مدت اقامت وی در شهر نجف بیش از چهار سال طول نکشید و به علت بیماری در سال 1327 ش به ایران بازگشت و تحصیلات خود را در قم ادامه داد. وی طی مدت پنج سال سطوح مقدماتی صرف و نحو، منطق، معانی و بیان و فقه واصول تا شرح معالم و شرح لمعه و شرح تجرید را خواند. در کلام از اساتید و علمایی چون سید محمود گلپایگانی، وحید رشتی، محمد فاضل لنکرانی، محمد صدوقی، آیت‏اللَّه مرعشی نجفی، سلطانی طباطبایی و علی مشکینی بهره‏ها برد. قسمتی از تفسیر قرآن مجید و بخشی از اسفار ملاصدرای شیرازی را از علامه طباطبایی فراگرفت و «شرح منظومه» را از محضر آیات شیخ محمد فکور یزدی، آیت‏اللَّه حسینعلی منتظری و حاج‏آقارضا صدر فراگرفت. سپس درس «خارج فقه» آیت‏اللَّه بروجردی حاضر شد و مدتی هم در درس«خارج فقه» امام خمینی بهره برد. نظر به علاقه‏ای که به خاندان علامه وحید بهبهانی داشت در سال 1328 ش در نهاوند با یکی از نوادگان وی ازدواج کرد. علی دوانی از بدو ورود به حوزه‏ی علمیه‏ی قم به نویسندگی پرداخت؛ نخست دو مقاله در مجله‏ی «مسلمین» و چند مقاله در روزنامه‏ی «وظیفه» و« ندای حق» از وی چاپ شد. پس از مدتی وی همراه عبدالکریم موسوی اردبیلی، مکارم شیرازی، جعفر سبحانی، امام موسی صدر و واعظ زاده خراسانی و دیگران مجله‏ی علمی و دینی «مکتب اسلام» را در سال 1337 ش دایر کردند. وی با علاقه‏ای که به نویسندگی داشت آثار متعددی شامل تحقیق، تألیف و ترجمه منتشر کرد.
وی در حدود سال 1330 با مجتبی نواب صفوی رهبر فدائیان اسلام آشنا شد. در هنگام خلع ید انگلیسی‏ها از صنعت نفت ایران توسط هیئتی که حسین مکی و مهندس بازرگان در رأس آن بودند، وی در آبادان حضور داشت.
پس از پایان موفقیت‏آمیز قیام عمومی علما و مراجع به رهبری امام‏خمینی علیه تصویب لایحه‏ی انجمن‏های ایالتی و ولایتی، وی کتاب «نهضت دو ماهه‏ی روحانیون» را به نگارش درآورد. مقارن ماه محرم سال 1342 وی برای انجام تبلیغات اسلامی از طرف امام خمینی به کویت رفت.
در پی ادامه‏ی بازداشت امام خمینی بعد از سخنرانی روز عاشورا در اسفند ماه سال 1342 ایشان و دیگر از از علمای حوزه‏ی علمیه‏ی قم تلگراف اعتراض‏آمیزی به منصور نخست‏وزیر وقت مخابره کردند.
در ادامه‏ی مخالفت و اعتراض مردم با ادامه‏ی بازداشت امام خمینی، ساواک در شامگاه 15 فروردین امام را به قم منتقل و آزاد کرد. یکی از وقایع این مقطع تأسیس دارالتبلیغ اسلامی توسط آیت‏اللَّه سید کاظم شریعتمداری بود. از این پس حجت الاسلام علی دوانی عمده فعالیت‏های فرهنگی و قلمی خود را در این مؤسسه‏ی مذهبی متمرکز نمود و به ویژه آن که مجله مکتب اسلام هم زیر نظر این مؤسسه قرار گرفت.
امام خمینی پس از سخنرانی شدیدالحن خود علیه کاپیتولاسیون در تاریخ 13 آبان 1343 از ایران به ترکیه تبعید شد. در 29 اسفند همان سال نامه‏ی سرگشاده‏ای از طرف جمعی از طلاب و فضلای حوزه‏ی علمیه‏ی قم درباره‏ی اجرا نشدن قوانین اسلامی و قانون اساسی کشور و پایان دادن به وضع سیاسی موجود و بازگشت امام خمینی به ایران به امیرعباس هویدا نوشته شد که حجةالاسلام علی دوانی یکی از امضاکنندگان آن نامه بود. در سال 1344 به مناسبت شهادت امام صادق (ع) و سالگرد واقعه‏ی مدرسه‏ی فیضیه‏ی قم، در این مدرسه مراسم سوگواری برگزار شد که وی نیز در آن مجلس سخنرانی کوتاهی ایراد کرد.
در سال 1347 هیئت مکتب‏الرضا(ع)توسط تعدادی از آذربایجانی‏های مقیم مرکز با هدف فعالیت‏های مذهبی و فرهنگی تأسیس شد. این هیئت با دعوت از سخنرانان برجسته درصدد تحقق این اهداف بود و علی دوانی نیز از سخنرانان آن بود. در ادامه فعالیت‏های علمی و فرهنگی پس از تأسیس حسینیه ارشاد توسط افرادی چون آیت‏الله مرتضی مطهری در این مؤسسه هم به ایراد سخنرانی پرداخت در طول این مدت فعالیت‏های قلمی و فرهنگی خود را ادامه می‏داد.
در این مدت حجت الاسلام دوانی در اغلب جلسات روحانیون مبارز تهران شرکت می‏کرد. از جمله روابطی که با آیت‏اللَّه مرتضی مطهری، شیخ محمدتقی فلسفی و علامه محمدتقی جعفری داشت در گزارش‏های ساواک انعکاس یافته است.
با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن سال 57 وی به جمع‏آوری منابع تاریخی، اعلامیه‏ها و بیانیه‏ها همت گماشت. پس از گردآوری منابع، کتاب 10 جلدی «نهضت روحانیون ایران» را در سال 1358 منتشر کرد که از آثار قابل توجه وی در زمینه‏ی تاریخ انقلاب اسلامی می‏باشد.
علی دوانی در شامگاه روز دوشنبه 18دی ماه 1385مصادف با 18 ذی الحجه 1427بر اثر عفونت داخلی دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهر ایشان در صحن عتیق آستانه مبارکه حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد است.

آثار
آثار قلمی وی عبارت است از:
1- اصول اعتقادی و فروع عملی اسلام، چاپ دهم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‏ی مدرسین حوزه‏ی علمیه‏ی قم؛
2- امام زمان در گفتار دیگران، چاپ اول، انتشارات ندای ایمان، تهران؛
3- بحثی درباره‏ی همراه پیامبر (ص)، مجله‏ی مکتب اسلام
4- پیامبر اسلام از نظر دانشمندان شرق و غرب، چاپ سوم، انتشارات پیام اسلام، قم
5- پیشوایان بزرگ ما، سلسله مقالات، مجله‏ی مکتب اسلام
6- تاریخ اسلامی (از آغاز تا هجرت)، چاپ نهم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‏ی مدرسین حوزه‏ی علمیه‏ی قم
7- نظری اجمالی به جنگ‏های صدر اسلام
8- سیمای جوانان در قرآن کریم و تاریخ اسلام، چاپ پنجم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران
9- جهانگردی و جهانگردان نامی، چاپ دوم، نشر میران، تهران
10- داستان‏های اسلامی، 2 جلد، چاپ دهم، کانون انتشارات محمدی، تهران
11- داستان‏های ما: جلد اول، چاپ پنجم، جلد دوم و سوم چاپ چهارم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران
12- دانشمندان عامه و مهدی موعود (عج)، چاپ اول، دارالکتب الاسلامیه، تهران
13- زن در قرآن: چاپ دهم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه‏ی علمیه‏ی قم
14- زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت‏اللَّه بروجردی، چاپ دوم، نشر مطهر، تهران
15- سید رضی مؤلف نهج البلاغه، چاپ پنجم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‏ی مدرسین حوزه‏ی علمیه‏ی قم
16- سیر اجتهاد در اسلام، یادنامه اولین کنگره‏ی نهج‏البلاغه، تهران
17- سیره‏ی ائمه طاهرین(ع)
18- شرح حال و آثار و افکار آیت‏اللَّه بهبهانی (از فقها و مراجع ربع قرن گذشته) چاپ اول، انتشارات کتابخانه صدر، تهران
19- شرح زندگانی استاد کل وحید بهبهانی، چاپ دوم، مؤسسه‏ی انتشارات امیرکبیر، تهران
20- شرح زندگانی جلال الدین دوانی، چاپ اول چاپخانه‏ی حکمت، قم
21- شعاع وحی بر فراز کوه حرا، چاپ دهم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه‏ی مدرسین حوزه‏ی علمیه‏ی قم
22- شیعه در اندونزی، مجله‏ی مکتب اسلام
23- مجموعه مقالات در موضوعات گوناگون، مجلات و روزنامه‏های دینی
24- محدث نامی حاج شیخ عباس قمی، چاپ اول، دارالکتب اسلامیه، تهران
25- مفاخر اسلام: جلد اول، انتشارات امیرکبیر، تهران، جلد دوم، چاپ دوم، انتشارات امیرکبیر، تهران، جلد سوم، چاپ اول انتشارات امیرکبیر، تهران، جلد چهارم، چاپ اول، امیرکبیر، تهران، جلد هفتم، چاپ اول، نشر قبله، تهرن، جلد هشتم، چاپ دوم نشر قبله، تهران، جلد یازدهم، چاپ اول، نشر مطهر، زیر چاپ؛
26- موعودی که جهان در انتظار اوست، چاپ سوم، انتشارات دارالعلوم، قم
27- نگاهی کوتاه به زندگانی پرافتخار سید رضی مؤلف نهج البلاغه، یادنامه‏ی کنگره نهج البلاغه، تهران
28- هنر نویسندگی، چاپ سوم، نشر مطهر، تهران
29- خاطرات من از استاد شهید مطهری، چاپ اول، انتشارات صدرا،تهران
30- امام خمینی (ره) در آئینه‏ی خاطره‏ها، چاپ اول، نشر مطهر، تهران
31- راز نماز در نهج البلاغه، چاپ دوم، نشر مطهر، تهران؛

تألیفات
32- آغاز وحی و بعثت پیامبر در تاریخ و تغییر طبری (یادنامه‏ی طبری)
33- علما و مردان نامی بوسنی و هرزگوین، چاپ اول، انتشارات انصاریان، قم
34- فرقه‏ی ضاله و سرقت آیات و احادیث
35- محمد بن جریر طبری (بررسی و نقد تاریخ و تفسیر طبری)
36- مشاهیر فقها و مراجع تقلید شیعه
37- نهضت دو ماهه‏ی روحانیون ایران، چاپخانه‏ی حکمت، قم
38- نهضت روحانیون ایران (11 جلد)، چاپ دوم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1377
39- هزاره‏ی شیخ طوسی، چاپ دوم مؤسسه‏ی انتشارات امیرکبیر، تهران

ترجمه‏ها
40- آثار تمدن اسلامی در اسپانیا و پرتغال، مجله‏ی مکتب اسلام
41- اجتهاد در مقابل نص، چاپ هفتم، انتشارات جامعه‏ی مدرسین قم
42- خاندان آیت‏اللَّه بروجردی، چاپ اول، انتشارات انصاریان، قم
43- تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا، (سوئیس، ایتالیا و جزایر دریای مدیترانه)، چاپ پنجم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران
44- صحنه‏های تکان دهنده در تاریخ اسلام، چاپ هفتم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران
45- علی علیه السلام چهره‏ی درخشان اسلام، چاپ یازدهم، دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه‏ی علمیه‏ی قم
46- فرقه‏ی وهابی و پاسخ شبهات آن‏ها: چاپ چهارم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران
47- فروغ هدایت، چاپ چهارم، انتشارات قدر، تهران
48- مهدی موعود (ع)، ترجمه‏ی جلد سیزده بحارالانوار علامه مجلسی، چاپ بیست و پنجم، دارالکتب الاسلامیه
49- علما و شعرای بوسنی و هرزگوین، چاپ دوم، نشر قبله

تصحیح و تحقیق و تهذیب
50- تاریخ قم، چاپ چهارم، نشر قبله
51- جامع المسائل، چاپ اول، چاپخانه‏ی دارالعلم، قم
52- در پیرامون نهج البلاغه، چاپ چهارم، دفتر انتشارات وابسته به حوزه‏ی علمیه‏ی قم
53- سیر حدیث در اسلام، چاپ سوم، انتشارات گنجینه، تهران
54- شاهراه هدایت، چاپ اول، چاپخانه‏ی حکمت، قم
55- شوق مهدی (ع)، چاپ چهارم، انتشارات انصاریان، قم
56- فروغ ایمان، چاپ اول، انتشارات کتابخانه‏ی صدر، تهران
57- مباحثی در معارف اسلامی، چاپ اول، مرکز نشر فرهنگی رجاء، تهران
58- نگاهی به آثار فقهی شیخ طوسی، چاپ اول، انتشارات دارالفکر، قم
59- خاندان علامه مجلسی، ضمیمه‏ی بخش یکم مرآت الاحوال جهان نما
60- مرآت الاحوال جهان نما، جلد اول و دوم چاپ دوم، نشر قبله، تهران
61- خاطرات حجت الاسلام فلسفی، چاپ چهارم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی

منبع:
- سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی