زندگی امام صادق (علیه السلام) توام با تغییر سلسله حکومتی و همچنین توام با آشوب و نزاع بر سر قدرت بود. هر از گاهی قیام به خونخواهی سید الشهدا (علیه السلام ) و مقاصد معنوی از این دست درگوشه و کنار ممکلت اسلامی به وقوع می پیوست.

این دوره همراه است با آشفتگی حکومت و بالتبع آشفتگی ممالک وصد البته اضطراب و دلهره در مسلمین. از طرف دیگرعصری است که در میان آشفتگیها مکاتب نو شکل می گیرد ، عقاید تازه منعقد می شود ، علوم جدید معرفی می گردد و مسلمانان دنیای تازه ای را پیش روی خود می بینند،  میتوان گفت که به نوعی زمینه ی تهاجم فرهنگی برای غیر مسلمانان مهیا میشود، این دنیا تازه بوی عطر پیغمبر (صلی الله علیه و اله ) را از یاد برده و عدل علی (علیه السلام ) را به دست فراموشی سپرده است . زمانی اینچنین سپری می شود ، جنگها به ثمر می نشیند و حکومت جور اموی سقوط می کند . منادیان – الرضا من آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) به لطف نام آل محمد (صلی الله علیه و آله ) و ستم امویان به سر منزل مقصود راه یافته و بر کرسی خلافت تکیه  می زنند و تکیه زدن بر مسند قدرت همان و ظلم به آل محمد (صلی الله علیه و آله ) همان . بنی العباس پایه های حکومت خود را محکم کردند ، آن چنان که قیامهای متعدد تزلزلی بر کارشان وارد نساخت . منصور که بعد از برادرش به تخت خلافت نشسته و دومین خلیفه به شمار می آمد سخت در کار صادق آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) در مانده بود،  نه قدرت کشتن وی را داشت و نه تحمل حقیقت وجودش را ، به نا چار و نیز برای مقابله،  به دسیسه ای روی آورد و از راه مکتب سازی قدم به جلو نهاد و از  مکاتب جدید و البته انحرافی استقبال کرد.

در این موقعیت حساس حضرت فوت وقت را جایز نشمرده و یک تنه به مقابله بر میخیزد . انسانهای زبده را شناسایی کرده و دل و عقلشان را به مدد میگیرد ، تعلیمشان می دهد و و در تربیت اسلامی آنها همت میگمارد، به طوری که شمار بسیاری از دانشمندان برجسته و پیشوایان مذاهب اهل سنت نیز از آن حضرت حدیث نقل کرده و از بهره‌ وران دانش آن حضرت محسوب می‌ شدند. حتی در علومی که به طور مستقیم وجهه ی اسلامی ندارند مانند شیمی و طب،  شاگرد میپروراند تا عاملی باشد برای جذب حد اکثری حتی از میان غیر مسلمانان،  سپس آنها را به نقاط دور و نزدیک گسیل میدارد تا او را بشناسانند و معارف حقه‌اش را تعلیم دهند . در واقع امام (علیه السلام ) به همراه شاگردانی که هر یک مقام علمی شان حتی از زبان دشمنان ولایت قابل اغماض نیست، صبورانه به مقابله برخاستند.

هر چند منصور که تاب نوری درخشنده در دنیای ظلمانی خود را نداشت سر انجام با قطراتی زهرآلود شمع وجود امام را خاموش کرد، ولی پرتو انوار قدسیه آن بزرگوار همچنان روشنایی بخش دیده حقجویان و حق باوران و حجتی برای پیروانش در استفاده بهینه از شرایط و مقتضیات زمان می باشد.

آزاده ابراهیمی فخاری