پیشنهاده کارشناسی ارشد 1399
پدیدآور: سیده آرزو نبوی چاشمی
استاد راهنما: پدرام جم
دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی
چکیده

آیین‌ها و جشن‌ها در زمره مهم‌ترین عناصر فرهنگ عامه‌، مجموعه‌ای از رفتارهای دینی و غیردینی گروهی از مردم است که به دلیل مشترکات دینی و ملی یا حتی باورها و رفتارهای مشابه گرد هم آمده‌اند. طبرستان (مازندران) به دلیل داشتن تمدن باستانی و دیرینه، دارای مراسم باستانی بوده است که برخی از آنها به فراموشی سپرده و در زندگی امروزه جایی ندارند. در عین حال بسیاری از آنها با دگرگونی‌هایی همچنان به قوت خود باقی مانده‌اند و ریشه آنها به دوران باستان برمی‌گردد. از جمله این مراسم‌ می‌توان به جشن‌های تیرماه سیزده، نوروزماه بیست و شش، چله شو (شب یلدا)، چهارشنبه سوری، جشن خرمن و غیره اشاره کرد. لذا با توجه به قدمت فرهنگی مازندران و غنای آداب و رسوم، پژوهش حاضر در نظر دارد به بررسی آداب و رسوم باستانی بپردازد که از پیش از ورود اسلام تا به امروز در گوشه و کنار این سرزمین برگزار می‌شود. از لحاظ تاریخی جغرافیای مازندران قدیم را می‌توان شامل آمل، ساری، دماوند و روستاهای فادوسبان و قارن و روبنج، فیروزکوه و قلعه‌های دیگر، ناتل و چالوس و ناحیه رویان، دژ طاق و ناحیه رستمدار، ممطیر و طمیسه، کبود جامه و خلیج نیم‌مردان دانست. اما گستره فرهنگی مورد بررسی شامل مناطق امروزی مازندران، غرب استان گلستان (استرآباد)، شمال استان البرز (طالقان)، شمال شرقی استان تهران، دماوند و فیروزکوه و پاره‌ای از مناطق پیرامون آن از جمله شمال استان سمنان (سنگسر، شهمیرزاد و...)، شرق استان گیلان و شمال استان قزوین است. امروزه بسیاری از مردم‌شناسان و پژوهشگران حوزه های تاریخ و فرهنگ برای شناخت هرچه ‌بیشتر اقوام و فرهنگ ایرانی به بررسی آداب و آیین کهن و ریشه‌دار به‌جای مانده از مردم سرزمین‌مان می‌پردازند چرا که آگاهی‌های ارزنده و داده‌های فراوانی را در اختیارشان قرار می‌دهد. بررسی سرچشمه جشن‌ها و آداب و رسوم جاری در بین مردم مازندران و چرایی و چگونگی سیر و تداوم و تحول آنها درطی قرون متمادی دارای اهمیت زیادی است. زیرا این نکته بسیار مهم است که با وجود مسلمان شدن مردم و سیطره آیین ها و مناسک اسلامی بر همه جوانب زندگی آنان، جشن‌های باستانی تا دوره ما همچنان باقی مانده‌اند. نکته دیگری که پژوهش در این حوزه را ضروری میکند گسترش فرهنگ جهانی شدن و کمرنگ شدن فرهنگ ها و آئین های محلی است.