پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1401
پدیدآور: سیدسجاد شاهاندشتی
استاد راهنما: حسن باستانی راد
دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده

جشن‌های ایرانی نوروز، مهرگان و سده کارکردهای گوناگونی داشته‌اند که باعث شده تا در دوره اسلامی نیز بردوام بمانند. کارکردهای (اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی) جشن‌ها نشان می‌دهد که صرفاً برای شادی‌آفرینی مورد استفاده نبوده‌اند بلکه در بسیاری از مواقع در روابط دستگاه‌های حاکم، متنفذان، مردم و گروه‌های گوناگون نقش ایفا می‌کرده‌اند. همچنین کارکردهای استراتژیک، ایدئولوژیک، مالی، اجتماعی، دینی، ادبی و... باعث می‌شده تا جامعه همواره به آنها نیاز داشته باشد. برای بررسی و تحلیل کارکردهای جشن‌ها، باید ریشه‌های اساطیری آنها را در منابع تاریخی و ادبی واکاوی کرد. این بررسی نشان می‌دهد که از آغاز با نهاد پادشاهی و تمرکز قدرت در ایران به شدت گره خورده‌اند و متون کهن ایرانی این نقش جشن‌ها را تبیین کرده‌اند. بر این اساس، باورپذیری مفاهیم کارکردی جشن‌ها در عالم حقیقی ـ که در فصل‌های دوم تاپنجم بررسی شده است ـ محور نخست این تحقیق است. در محور دوم نیز ـ فصل ششم تا دهم ـ بر پایه متون ادبی مهم مانند شاهنامه فردوسی، رباعیات و نوروزنامه خیام، خمسه نظامی، کلیات سعدی و دیوان حافظ، کارکردهای جشن‌های ایرانی در دوره میانه اسلامی و با رویکرد ادبی در نگاه متفاوت هر کدام از این آثار ادبی بررسی شده است. در کنار این نمونه‌های آئینی، به دیگر جشن‌های ایرانی مانند چهارشنبه‌سوری، میرنوروزی، آداب و رسوم برگزاری جشن‌ها، یلدا، نیز اعیلاد اسلامی و آنچه با فرهنگ جاری در ایران‌زمین دوره اسلامی در پیوند است نیز ـ به اختصار ـ پرداخته شده است. این پژوهش با رویکرد تبیینی به علت‌های گوناگون در استمرار کارکردهای جشن‌های ایرانی در دوره اسلامی پرداخته است..