پیشنهاده کارشناسی ارشد 1401
پدیدآور: آزیتا امجد 
استاد راهنما: داریوش فرد دهکردی
دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده هنر
چکیده

این پژوهش به بررسی آثار نقاشی نوروز و سفره هفت سین و نمادهای مربوط به آنها می‌پردازد. ایرانیان با هنر و آثار هنری، جشن نوروز را از یک رو زیباتر و از سویی دیگر مفاهیم عمیق این جشن را بازنمایی می‌کردند. نوروز منحصر به فرد ترین جشن ایرانی است که در همه مقاطع تاریخی حضور داشته و هیچ گاه چراغش خاموش نشده است. این سور بزرگ ملی دارای اجزا و بخش های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هنری بسیاری بوده است که تعدادی از آنها به مرور فراموش و کم رنگ شده است. جشنی است که یک جشن کوچکتر (چهارشنبه سوری) به پیشواز آن می‌آید و جشنی دیگر (سیزده به در) در بدرقه آن. جشن نوروز، به عنوان یکی از کهن ترین اعیاد ملی ایرانیان در دوره‌های مختلف تاریخ از زمان هخامنشیان تا روزگار قاجار و بعد آن در زمان پهلوی همواره باشکوه خاصی برگزار می‌شده است. گواه این مدعا سنگ نبشته ها، منابع و سفرنامه های بسیاری است که از این روزگاران بر جای مانده است. سنگ نبشته های هخامنشی از نوروز می‌گویند در نمای خارجی پلکان تخت جمشید اشخاصی که در تشریفات نوروز شرکت دارند، نشان داده شده اند. نوروز به طور مستمر در همه دوران تاریخی ایران کم و بیش برگزار می‌شده است و قطعا در این دوران آثاری شامل نقاشی، نقش برجسته و ... بر جای مانده است. هدف اصلی در این گزارش سعی بر این است که از لحاظ تصویری نوروز و جشن های متصل به آن و سفره هفت سین بررسی شود تصاویر و نمادها و نشانه‌های نقاشی شده که پیشنیان از خود برجای گذاشته اند تا یادآور روزی نو در این سرزمین باشد روزی که آغاز آن با سال جدید و آمدن فصل بهار آغاز می‌شود. سفره هفت سین، مهم ترین نماد عید نوروز در جغرافیای فرهنگی ایران زمین است. سفره یا خوان نزد ایرانیان دارای جایگاه خاصی بوده و علاوه بر مواقع خوراک خوردن، در اعیاد و جشن ها هم پهن می‌شده است. سفره مختص به طبقه ای ویژه نبود؛ چنانکه گزارش‌هایی مبنی بر پهن کردن سفره در دربار یا کاخ های بزرگان هم وجود دارد در هنگام جشن ها هم سفره پهن می‌کردند و مواد خوراکی که برای آن تدارک دیده بودند بر روی آن قرار می‌دادند؛ مانند سفره هفت سین جشن نوروز. در سرزمین ایران به مناسبت های مختلف سفره انداختن و بر روی آن طعام و عناصر ویژه قراردادن ریشه در دوران کهن دارد. گستردن سفره عقد، سفره هفت سین و سفره های نذری به نام ائمه (ع) نمونه هایی از این دست هستند البته و به مرور زمان محتوای این سفره‌ها دستخوش تغییراتی شده‌اند. سفره مخصوص عید نوروز هفت سین است و بیشتر خانواده‌های ایرانی اعتقاد به گستردن آن در هنگام سال نو دارند. بررسی و تجزیه و تحلیل نمادها، نقاشی ها و ... که از ابتدای به وجود آمدن آن در هنگام رسیدن سال نو پدید آمده و چیدمان سفره هفت سین که در نوبه خود ذاتی هنرمندانه را می‌طلبد و به نوعی هنر چیدمان محسوب می‌شود را موضوع این تحقیق قرار داده ایم. ضرورت تحقیق در این تحقیق آثار به وجود آمده در هر بازه زمانی از ابتدا را مورد بررسی قرار داده که در چه زمانی توسط چه هنرمند یا هنرمندانی خلق شده و آیا این اثر توانسته است مفهوم درون خود که نشانه ای از نوروز و هفت سین است را به مخاطب بازنشان دهد و آیا یادآور این امر مهم برای نسل های بعد بوده اند و اهمیت به کار گیری از عناصر نوروزی در خلق آثار در دوره های مختلف تاریخی به چه صورت بوده است.