فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران: معرفی و ساختار

تأسیس و اهداف:

فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران بر اساس مصوبه جلسه ۴۳۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۷ و به استناد بند ۲۴ قانون اهداف و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شد. این فرهنگستان مؤسسه‌ای با شخصیت حقوقی مستقل است که به نهاد ریاست جمهوری وابسته می‌باشد.

هدف اصلی از تأسیس فرهنگستان هنر:

• پاسداری از میراث فرهنگی، هنر اسلامی و ملی.
• پیشنهاد سیاست‌ها و راهبردها برای توسعه هنر.
• دستیابی به نوآوری‌ها و ارتقای فرهنگ اسلامی برای مقابله با تهدیدهای فرهنگ مهاجم.

وظایف فرهنگستان هنر:

1. پیشنهاد سیاست‌گذاری برای حفظ و توسعه هنر اسلامی، ملی و محلی.
2. همکاری با حوزه‌های علمیه و علمای دینی برای شناخت مبانی فقهی هنر.
3. مطالعه و بهره‌گیری از نظریه‌های جدید هنر با تأکید بر مبانی ملی و اسلامی.
4. حمایت از پژوهش‌های بنیادی و پیگیری مطالعات هنری در سطح ملی.
5. پیشنهاد سیاست‌گذاری برای ارتباط جوامع هنری داخلی با جهان.
6. پیشنهاد سیاست‌گذاری برای گسترش نقد هنری و مباحث زیباشناختی.
7. پیشنهاد تعیین شاخص‌های توسعه هنری.
8. ارزیابی سالانه شاخص‌های هنری در کشور.
9. برگزاری نشست‌های سالیانه در زمینه‌های مختلف هنری.
10. بررسی کاستی‌های نظام آموزشی کشور در زمینه هنر و ارائه پیشنهاد به مراجع ذی‌ربط.
11. مطالعه ارتباط بین‌رشته‌ای هنر با سایر علوم.
12. پیشنهاد رشته‌های دانشگاهی (میان‌رشته‌ای هنر) به مراجع ذی‌ربط.
13. معرفی هنرمندان و محققان واجد شرایط برای استفاده از هزینه‌های تحصیلی.
14. حمایت از تألیف و ترجمه منابع هنری.
15. تشکیل گروه‌های تخصصی.
16. پیشنهاد ضوابط اعطای نشان هنر به مراجع ذی‌ربط.
17. اعطای جوایز به شخصیت‌های برجسته در حوزه تحقیق، ترجمه و آفرینش‌های هنری.

ارکان فرهنگستان هنر:

۱. ریاست عالیه فرهنگستان:

• رئیس‌جمهور به عنوان ریاست عالیه فرهنگستان هنر.

۲. هیئت امنای فرهنگستان‌ها:

• معاون اول رئیس‌جمهور (رئیس هیئت امنا).
• وزیر علوم، تحقیقات و فناوری.
• وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
• وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• رئیس فرهنگستان هنر.
• رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
• رئیس فرهنگستان علوم.
• رئیس فرهنگستان علوم پزشکی.
• دو نفر از دانشمندان و صاحب‌نظران (به پیشنهاد رئیس هر فرهنگستان).

۳. مجمع عمومی:

• رئیس فرهنگستان هنر (رئیس مجمع عمومی).
• اعضای پیوسته فرهنگستان هنر.

وظایف مجمع عمومی:

• تصویب سیاست‌ها و برنامه‌های علمی فرهنگستان.
• تصویب نظام‌نامه نحوه اجرای فعالیت‌های علمی فرهنگستان.
• انتخاب هنرمندان برای دریافت پاداش، جایزه، مدال هنر، نشان و فرصت مطالعاتی.
• تصویب اعضای پیوسته، وابسته و افتخاری جدید.

۴. رئیس فرهنگستان هنر:

• رئیس فرهنگستان هنر از میان اعضای فرهنگستان و به پیشنهاد رئیس‌جمهور، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و حکم رئیس‌جمهور برای مدت چهار سال انتخاب می‌شود.

وظایف رئیس فرهنگستان هنر:

• پیشنهاد سازمان اداری، بودجه و حساب‌های سالانه به هیئت امنا برای تصویب.
• پیشنهاد عضویت فرهنگستان در مجامع بین‌المللی.
• انتصاب رؤسای گروه‌های تخصصی.
• پیشنهاد اعضای پیوسته، وابسته یا افتخاری فرهنگستان به هیئت امنا.

۵. شورای تخصصی:

• رئیس فرهنگستان هنر (رئیس شورا).
• رؤسای گروه‌های تخصصی فرهنگستان هنر.

وظایف شورای تخصصی:

• بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های علمی فرهنگستان و پیشنهاد آن به مجمع عمومی.
• تعیین وظایف گروه‌های تخصصی.
• شناسایی مسائل و موضوعات مهم برای پژوهش.
• بررسی و اظهار نظر درباره طرح‌های پژوهشی.
• پیشنهاد ضوابط ارتقای سطح علمی سمینارها و کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی.

گروه‌های تخصصی فرهنگستان هنر:

فرهنگستان هنر دارای گروه‌های تخصصی متعددی است که هر کدام در زمینه‌ای خاص از هنر فعالیت می‌کنند. این گروه‌ها عبارت‌اند از:

1. گروه نمایش و ادبیات نمایشی.
2. گروه موسیقی.
3. گروه معماری و شهرسازی.
4. گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی.
5. گروه هنرهای تجسمی.
6. گروه سینما.
7. گروه چندرسانه‌ای.

اعضای گروه‌های تخصصی:
هر گروه متشکل از اعضای پیوسته، وابسته یا هنرمندان خبره است که توسط رئیس فرهنگستان هنر انتخاب می‌شوند.

اعضای فرهنگستان هنر:

فرهنگستان هنر دارای سه نوع عضویت است:

اعضای پیوسته:

• ۳۰ عضو از میان صاحب‌نظران و هنرمندان رشته‌های مختلف.
• عضویت مادام‌العمر.

اعضای وابسته:

• عضویت به مدت چهار سال، با امکان تمدید.

اعضای افتخاری:

• انتخاب به احترام مقام علمی هنرمندان و پژوهشگران برجسته بین‌المللی.
• عضویت مادام‌العمر و بدون وظیفه اجرایی.

جمع‌بندی:

فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران نهادی است که با هدف حفظ و توسعه هنر اسلامی و ملی، پژوهش در زمینه هنر و ارتقای فرهنگ اسلامی تأسیس شده است. این فرهنگستان با بهره‌گیری از گروه‌های تخصصی، اعضای برجسته و ساختار منسجم، نقش مهمی در سیاست‌گذاری و توسعه هنر در ایران ایفا می‌کند.

اگرچه این نهاد به نهاد ریاست جمهوری وابسته است، اما با داشتن شخصیت حقوقی مستقل و تمرکز بر پژوهش و سیاست‌گذاری در حوزه هنر، به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی کشور شناخته می‌شود.