نظریه چند واگی، که توسط استفن پورجز ارائه شده، به بررسی نحوه عملکرد عصب واگ در پاسخ به استرس می‌پردازد. عصب واگ دهمین عصب مغزی است که وظایف مختلفی از جمله تنظیم ضربان قلب، هضم غذا و پاسخ به استرس را بر عهده دارد.
پورجز در این نظریه، سه سیستم مجزا را برای پاسخ به استرس معرفی می‌کند که به ترتیب تکاملی شکل گرفته‌اند:
1. سیستم انجماد/خاموشی (Freeze/Shut Down):
در این حالت، فرد در مواجهه با محرک استرس‌زا، دچار انجماد یا فلج شدن می‌شود. ذهن او قفل می‌شود و قادر به انجام هیچ کاری نیست. این سیستم، واکنش اضطرابی پاراسمپاتیک نامیده می‌شود.
2. سیستم جنگ و گریز (Fight/Flight):
در این حالت، فرد برانگیخته می‌شود تا با عامل استرس‌زا بجنگد یا از آن فرار کند. عضلات مخطط منقبض می‌شوند، ضربان قلب افزایش می‌یابد و فرد بی‌قرار می‌شود. این واکنش، به عنوان واکنش سمپاتیک شناخته می‌شود.
3. سیستم تعامل اجتماعی (Social Interaction):
این سیستم، تکامل یافته‌ترین سیستم برای مقابله با استرس است. سیستم تعامل اجتماعی می‌تواند پاسخ دو سیستم دیگر را مهار کند. هر تکنیکی که برای تنظیم اضطراب استفاده می‌شود، مانند تکنیکی که در ویدیو نشان داده شده است، به نوعی فعال‌سازی سیستم تعامل اجتماعی محسوب می‌شود. در این حالت، فرد بر هیجانات خود تسلط پیدا می‌کند و با استفاده از روش‌های مختلف، خود را آرام می‌کند.
نقاط قوت نظریه چند واگی:

این نظریه، دیدگاه جامعی از نحوه عملکرد عصب واگ در پاسخ به استرس ارائه می‌دهد.
این نظریه، سه سیستم مجزا را برای پاسخ به استرس معرفی می‌کند که به درک بهتر نحوه عملکرد بدن در شرایط استرس‌زا کمک می‌کند.
این نظریه، راهکارهای مختلفی برای تنظیم اضطراب ارائه می‌دهد که بر اساس فعال‌سازی سیستم تعامل اجتماعی بنا شده‌اند.

محدودیت‌های نظریه چند واگی:

این نظریه هنوز در حال تکامل است و تحقیقات بیشتری برای تأیید آن مورد نیاز است.
این نظریه، پیچیدگی‌های زیادی دارد و ممکن است برای همه افراد قابل فهم نباشد.
این نظریه، به طور کامل به عوامل فرهنگی و اجتماعی که می‌توانند بر پاسخ به استرس تأثیر بگذارند، نمی‌پردازد.

در مجموع، نظریه چند واگی، یک چارچوب مفید برای درک نحوه عملکرد بدن در پاسخ به استرس ارائه می‌دهد. این نظریه می‌تواند به افراد در انتخاب روش‌های مناسب برای تنظیم اضطراب و ارتقای سلامت روان کمک کند.