پیشنهاده کارشناسی ارشد 1399
پدیدآور: منادا ناطقی 
استاد راهنما: شهرام گیل آبادی 
استاد مشاور: محمدحسین تمجیدی
دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم پایه
چکیده

تئاتر تلویزیونی با تمام ویژگی های تئاتر و با پخش از رسانه ای چون تلویزیون دارای قدرتی است که متاسفانه کمتر شناخته و به آن پرداخته شده است، آمار مرکز تحقیقات صدا و سیما مبین این موضوع است و بر طبق آمار مرکز تحقیقات سازمان صدا و سیما، بخش اداره کل سنجش مخاطب، حدود 8 سال است که هیچ تله تئاتری برای تلویزیون ساخته نشده است و به همین دلیل، از مخاطبین نظرسنجی صورت نگرفته است و در این سال ها فقط پخش تکرار تله تئاترها را داشته ایم و در تاریخ 27 دی 1396 از سایت رسمی شبکه 4 (https://tv4.ir/)، خبری منتشر شده است مبنی بر این موضوع که شبکه چهار سیما از اوایل تیر ماه 96 پخش مجدد تله تئاتر و تله فیلم را در دستور کار خود قرار داده است و پس از آن آماری از ساخت و یا پخش تله تئاتر از تلویزیون تا به امروز وجود ندارد در حالی که تئاتر به هر شکلی که اجرا و ارائه شود تماشاگران بسیاری خواهد داشت. "اگر به مثلث معروف ارتباطات (فرستنده-پیام-گیرنده) توجه کنیم، می بینیم که انتقال تئاتر از صحنه به تلویزیون که به معنای تغییر و تبدیل فرستنده ی پیام است، در محتوای پیام و نوع مخاطب (گیرنده) نیز تغییر ایجاد می کند."(لطفی، 1387) تئاتر تلویزیونی نمونه ی ویژه ای از درام است که با زبان رسانه ی دیداری و شنیداری و اقتضائات تلویزیون تولید می شود. زبان تلویزیون ویژگی هایی دارد که در تئاتر یافت نمی شوند. حتی برخی تمهیدات تصویری آن فراتر از رسانه فیلم و متفاوت با آن است. اما دلایل زیادی وجود دارند که رسانه ملی به تئاتر تلویزیونی اهمیت کمتری می دهد و اگر بخواهیم به صورت تخصصی و با بررسی نقاط ضعف و قوت به این امر بپردازیم متوجه خواهیم شد یکی از مهم ترین دلایل عدم برقراری ارتباط بین اجراها و بینندگان است. بینندگان تلویزیون را تقریبا عامه مردم تشکیل می دهند و چیزی که بتواند این قشر را جذب کند باید از ویژگی های آشنایی سازی یعنی بهره گیری از عناصری نزدیک به زندگی مردم باشد. بینندگان تلویزیون به راحتی با موضوعات و شخصیت های سریال های خانوادگی ارتباط برقرار می کنند و یکی از دلایل این امر نیز این است که به راحتی می توانند با آن ها هم ذات پنداری کنند. گویی مشکلات آن ها را می شناسند یا حداقل می توانند خود را جای تک تک آن ها گذاشته و پیگیر عاقبت جریانات سریال باشند. در این پژوهش سعی بر این است که ویژگی های تئاتر مستند (که دارای موضوعات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، مردم نگارانه و همراه با استنادات میدانی هستند) را برای تئاترهای تلویزیونی معرفی کنیم. استنادات جزء جدایی ناپذیر تئاتر مستند است. استفاده از پژوهش های مردم نگارانه، اجتماعی، آئین ها و سنن، رفتارها، روزنامه ها، تصاویر ضبط شده، عکس ها و اسلایدها جزء منابع و عناصر تحقیقات در اثر مستند است. "مستند بودن یا نبودن یک اجرا هیچ ربطی به اجرا و شیوه ی کارگردانی اش ندارد، بلکه همه ی مشخصات و ویژگی هایی که باعث می شود بگوییم یک نمایش مستند است در متن نمایشنامه نهفته است."(منعم، 1392) در کارگردانی هم شیوه ها و روش هایی برای هدایت اثر مستند وجود دارد. در تئاتر مستند با داستان هایی واقعی مواجه هستیم که در فرم های مختلف، گاه با افراد واقعی اجرا می شوند و اگر از بازیگر استفاده شود، قطعا جریانات با ارائه مدارک پیش خواهند رفت. از نظر پیتر وایس سند می تواند به بالا بردن سطح آگاهی و از بین بردن پیش داوری کمک کند و تئاتر باید به جز جدایی ناپذیر از زندگی اجتماعی تبدیل شود و بر آن تأثیر بگذارد و باید از شکل بی هدف بازی فاصله بگیرد و مسئولیتی که شاید دیگر رسانه ها از عهده آن بر نمی آیند، یعنی نقد بی پروا و گزارش بلاواسطه واقعیت را بدون رعایت مصالح صاحبان قدرت برعهده بگیرد. مردم موضوعات اجتماعی و سیاسی را هرروزه از طریق انواع رسانه دنبال می کنند و امروزه شبکه های اجتماعی نیز در پخش و اشاعه اخبار تأثیر بسزایی دارند. پس می توان گفت با امکانات موجود در تئاتر تلویزیونی و ویژگی هایی که از تئاتر مستند برشمردیم، به ترکیبی دست خواهیم یافت که در برخی تلویزیون های دنیا از آن با عنوان تئاتر مستند تلویزیونی نام می برند. بنابراین اگر این موضوعات مستند به شکل تئاتر تلویزیونی ارائه شوند، شکلی تازه و هم چنین تأثیرگذاری بیش تری خواهند داشت. تئاتر مستند تلویزیونی با دنبال کردن و به نمایش گذاشتن مسایل اجتماعی و سیاسی روز، می تواند این امکان را فراهم کند تا مردم از طریق رسانه تلویزیون با مسایل روز به شکل و نگاه تازه ای مواجه شوند.