پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1378
پدیدآور: حمیدرضا عزیزالدین
استاد راهنما: احمد خاکزاد
دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین
چکیده

معدن سلطان آباد در 60کیلومتری شمال غرب شهرستان تفرش ، با مختصات 493739 طول شرقی و 593453 عرض شمالی، نمونه‌ای از ذخایر باریک در زون آتشفشانی ارومیه-دختر است که فعالیتهای معدنی درآن از سال 1352 توسط یک شرکت خارجی شروع شده و پس از یک دوره طولانی رکود، در حال حاضر توسط یکی از شرکتهای داخلی از آن بهره‌برداری می‌شود. از دیدگاه زمین شناسی، این معدن در هسته طاقدیس بزرگ امجک و در میان ردیفی از ته نشینهای رسوبی-آتشفشانی ائوسن قرار دارد. در محل کوه معدن رگه حاوی باریت واحدهای سبز زیرین (E3)، قرمز (E3) و سبز بالایی (E5) که ترکیبی از مارنهای رنگی، آهکهای نازک لایه، ماسه سنگ ، توف ، توفهای مارنی و توفیت می‌باشند را قطع کرده است . توفهای این منطقه ماهیت کالک آلکالن داشته و احتمالا خاستگاه تکتونیکی آنها مربوط به زون فرورانش حاشیه قاره می‌باشد. مطالعه مقاطع نازک ، صیقلی و میکروپروپ ، دو مرحله کانی سازی اصلی را مشخص می‌کند. کینی سازی اولیه با هیپوژن که از نظر اقتصادی با اهمیت است در دو فاز جداگانه کوارتز-باریت (فازاول) و کانی سازی سولفیدی (فاز دوم)دیده می‌شود که بیشترین کانی سازی باریت در فاز اول صورت گرفته است . میزان Baso4 در کانسنگ باریت این معدن بین 90 تا 96 درصدد متغیر است . فاز دوم کانی سازی شامل کانیهای سولفیدی اولیه مانند کالکوپیریت ، پیریت ، اسفالریت ، گالن، آرسنوپیریت و ... است . کانی سازی مرحله اول رگه‌هایی را با ضخامت 50 تا 22 متر ایجاد کرده است که سهم کانیهای سولفیدی در این بین بسیار ناچیز و غیراقتصادی است . مرحله دوم کانی‌ستزی شامل کانی‌های ثانویه است که مجموعه‌ای از کانیهای مختلف مانند کالکوسیت ، کوولیت ، هماتیت ، لیمونیت ، آزوریت ، مالاکیت و ... را شامل می‌شود. این کانیها جملگی حاصل تجزیه و هوازدگی کانیهای سولفیدی اولیه می‌باشند. پی جوی اندیسهای معدنی در منطقه‌ای با وسعت 30 کیلومتر مربع و به مرکزیت معدن سلطان آباد، آثاری از رگچه‌های باریت را در امتداد شمال شرقی گسل سلطان آباد نشان می‌دهد. علاوه بر این وجود تبخیری E5g در قسمت فوقانی واحد E5 در که امجک ، لایه‌ای از گچ به ضخامت 15 تا 20 متر را شامل می‌شود. نتایج حاصل از پراش اشعه ایکس (X.R.D) بر روی نمونه‌های گرفته شده از هاله دگر سانی در این معدن وجود دگر سانی آرژیایک پیشرفته و مقدار جزئی آلونیتی شدن را نشان می‌دهد. پاراژنز کانیهای موجود در هاله دگر سانی نشان دهنده ایجاد دگرگونی از محلول‌های سولفور باریک در حرارت‌های پایین-کمتر از 250 درجه سانتیگراد می‌باشد. مطالعه بر روی سیلات درگیر موجود در کانی باریت این کانسار، مشخص می‌کند که اغلب میانبارها از نوع دوفازی مایع+گاز بدون‌فاز نوزاد بوده و میانگین درجه حرارت همگن شدن آنها 233 درجه سانتیگراد تعیین شده است . مطالعه سرمایش انجام شده، دمای ذوب نهایی یخ را بین 66- تا 5/8- درجه سانتیگراد مشخص می‌کند که چنین دمایی درجه شوری 410 تا 13 درصد وزنی معادل محلول نمک طعام را نشان می‌دهد. مجموع مطالعات کانی شناسی، هاله دگرسانی، سیلات درگیر و مشاهدات صحرایی، کانسار سلطان‌آباد را در شمار کانسارهای رگه‌ای ساده با منشا گرمابی و در رده کانسارهای اپی ترمال تا مزوترمال حرارت پایین قرار می‌دهد. که کانی سازی در آن توسط سیالات غنی از یون سولفات به طریق پرکردن فضای خالی و با حضور کنترل کننده ساختمانی ثانویه-گسل-در فشار و حرارت پایین-کمتر از 250 درجه سانتیگراد -ایجاد شده است . در این کانسار احتمال تشکیل سیالات کانه‌ساز از آبهای فرورو، قوی‌تر از منشا آبهای ماگمایی و یا آبهای فسیل می‌باشد. نتایج حاصل از تخمین ذخیره، ذخیره کلی معدن را در حدود 147 هزار تن نشان می‌دهد که میزان کانسنگ استخراج شده 60 هزار تن و ذخیره باقیمانده آن را 87700 تن بیان می‌کند که در گروه ذخایر ممکن قرار می‌گیرد.