اعیاد در فرهنگها و ادیان گوناگون جهان
این روزها مصادف است با جشنهای عید برخی ادیان مطرح جهان. این گزارش در صدد است نگاهی به پاره ای از این جشنها بیفکند و خاستگاهها و فلسفه آنها را به بررسی نشیند.
مـلـتـهـا بـا سـنتها و باورهای گوناگون، اعیاد گوناگونی نیز دارنـد. اعـیـاد، بـرغـم تـفاوتهایشان به گونه‌ای دلها را شاد مـی‌کـنند که انسان همواره در جستجوی اعیاد جدیدی است. اعیاد، نـمـادی از جـستجوی همیشگی انسان برای دستیابی به سعادتی است که آرزوی آن را دارد.
ایـده بـرگـزاری اعـیاد در بین ملتها از کجا آمده است؟
انـسـانـهـا از زمانهای بسیار قدیم عید را می‌شناختند و آن را جـشـن مـی‌گرفتند و مشتاقانه انتظ‌ار فرارسیدن آن را می‌کشیدند.
عـیـد از نـظ‌ر لـغوی به معنای روزی است که در آن مردم دور هم جـمـع می‌شوند و از این رو عید نامیده شده است که دایماً تکرار می‌شود.
بـا ایـن اوصاف، عید ویژگیهای خاصی دارد. این پدیده ثمره اتفاق نظر تـمـامـی انـسـانـهـایی است که آن را باور دارند. عید همچنین بـیـانـگـر زمان ثابتی است که هرسال بازمی‌گردد، به گونه‌ای که مـردم در آن روز خـوشـحـال هـسـتند و شادی خود را به شیوه‌های گـونـاگون که گاه عجیب و شگفت‌انگیز است نشان می‌دهند.
بعضی از اعـیـاد از مـرزهـای مـلـی فـراتر رفته و به عید جهانی تبدیل شده‌اند. مـعـلـوم نـیـسـت که از چه زمانی مردم جشن گرفتن عید را آغاز کـردنـد، ولـی اکـثـراً اعـیـاد با آیینها و باورهای مذهبی در ارتـباط بوده‌اند. شاید قدیمی‌ترین اشکال جشن که آثار آن باقی اسـت بـه زمـان بـابـلیها و سومریها برگردد. آنها طی آیینهای خـاصـی بـرای عـبادت براساس باورهای قدیمی خود در اط‌راف الهه خـود گـرد مـی‌آمـدنـد و اعیاد جنگ و باروری را جشن می‌گرفتند.
آنها برای هر عید یک افسانه ساخته بودند. رومـیهـا مـردمـی بودند که بیشترین تعداد عید را در ط‌ول سال داشـتـنـد. آنـها بیش از یکصد روز مقدس در ط‌ول سال داشتند که روز اول هـر مـاه یـکـی از آنـها بود.
عید "والنتاین" یا عید عـشـاق
عید "والنتاین" یا عید عـشـاق از مـعـروفترین اعیاد رومیها بود و آنها ط‌بق باورهایشان روز پـانـزدهـم فـوریه هر سال را به همین مناسبت و برای نشان دادن عـشق الهی جشن می‌گرفتند. عمر این عید به زمانی باز می گردد که بت پرستی در میان رومیان رواج داشت.
در آن زمـان رومـیـها یک قدیس به نام والنتاین را که از بت‌پرستی به مـسیحیت گرویده بودند اعدام کردند. بعد از آنکه رومیها مسیحی شـدنـد روز اعـدام والنتاین را به عنوان روز بزرگداشت شهیدان عشق برگزیدند.
هـنـوز هم این عید در آمریکا و اروپا برای نشان دادن دوستی و بـرای تـجـدیـد پـیمان بین زن و شوهرها و دلدادگان،جشن گرفته مـی‌شود. این عید جنبه جهانی پیدا کرد و جشنهای دیگری مثل94سس جـشـن ازدواج که طی آن افراد متاهل هر سال روز ازدواج خود را جشن می‌گیرند از عید والنتاین گرفته شد.
عـیـد مـیمون وحشی
عـیـد مـیمون وحشی از جمله اعیاد افسانه ای است که چینی‌ها آن را جشن مـی‌گـیـرنـد. ایـن عید ریشه در یک داستان قدیمی دارد. داستان مـی‌گـویـد: یـک مـیمون وحشی بر روی یک تپه بلند در نزدیکی روسـتـائی سـکـونـت داشـت و هرکدام از اهالی روستا را که با او روبـرو مـی‌شـدنـد می‌درید. یک روز او با مردی که سه دختر زیبا داشـت روبرو شد و خواست او را بدرد، ولی آن مرد با التماس از مـیـمـون خـواسـت او را آزاد کـند و در مقابل وعده داد که سه دخـتـرش را بـه عـنوان خونبها به او بدهد. این مرد پس از رها شـدن بـه وعـده خود عمل کرد و هر سه دخترش را برای این حیوان وحـشـی فـرستاد. میمون وحشی، دختر اول و دوم را کشت و هنگامی کـه نوبت به دختر سوم که چاق بود رسید، میمون پس از خوردن او دچـار سـوءهـاضـمـه شد و بیحال روی زمین افتاد. در این هنگام مـردم روسـتـا به سراغ میمون آمدند و توانستند آن را بکشند و از شـرش خـلاص شوند. بعد از آن اهالی روستا برای جاودانه کردن یـاد سـه دختر یک بقعه زیبا در محلی که فاجعه قتل آن سه دختر روی داده بـود برپا کردند و از آن زمان چینی‌ها این روز را به عـنـوان یـک عـیـد ملی برگزیدند. هرسال به همین مناسبت تعداد بـسـیـاری از چـیـنـی‌هـا در اط‌راف این بقعه گرد می‌آیند، آواز مـی‌خـوانـنـد و پـایـکوبی می‌کنند، لذیذ ترین غذاها و بهترین نـوشـیـدنـیها را می‌خورند، شمع روشن می‌کنند و عود می‌سوزانند.
فـروشـنـدگان دوره گرد نیز از این فرصت استفاده کرده و اجناس مـخـتـلـف خـود مـثل ط‌لسم‌ها و چشم زخمها و دعاهایی را که خوش شـانـسی می‌آورد و ارواح شرور را از کودکان دور می‌کند به فروش می‌رسانند.
چـیـنـی‌ها اعیاد دیگری هم دارند، مثل عید الهه کوهها. در این روز سـاکـنان هر منط‌قه به بلندترین نقط‌ه کوههایی که نزد آنها مـقـدس اسـت صعود می‌کنند و در آنجا مشعل روشن می‌کنند. قله‌های کـوهـهـا مـانند آتش فروزان، آسمان گسترده اط‌راف خود را روشن می‌کند و مردم شب را به پایکوبی می‌گذرانند.
چـیـنـی‌ها سال نو را با نامهای عجیبی جشن می‌گیرند. سال میمون پـس از سـال سـگ می‌آید و سال ببر پیش از سال سگ قرار می‌گیرد.
ایـن اسـامـی در عـین حال بر شخصیت فرزندی که در هریک از این سـالها به دنیا می‌آید تاثیر می‌گذارد. چینی‌ها در جشن آغاز سال خـود یـک قـهرمان به نام اژدها دارند که همراه با صدای ط‌بلها می‌رقصد.
جشنهای قبایل ودابی
قـبایل "ودابی" نیز اعیاد خاصی دارند. این قبایل که همیشه درحـال کـوچ و سـفـر هـسـتند یک گروه اقلیت عضو یک جامعه نژادی بـه نـام "فـولانی"هستند که در کشور نیجر واقع در جنوب لیبی و الـجـزایر زندگی می‌کنند. آنها به زبانهای "فلفلدی" و"هاوسا" صـحـبت می‌کنند.
کلمه "ودابی" به معنای «مردم محدودیتها» است، زیـرا بـر زنـدگـی یک "ودابی" چه مرد باشد چه زن، سنتهای سخت گـیرانه‌ای حکمفرماست. این قبایل، اولین بارش باران در هر سال را جـشـن مـی‌گیرند. آنها بعد از تعیین محلی که جشنواره سالانه آنـها به نام "جیروول" در آن برگزار می‌شود، بر ط‌بلها می‌کوبند ، تـا صـدای آنها مژده رسیدن خیر و برکت را به گوش همه برساند.
هـنگام جشن، عشایر "ودابی" در زمان تعیین شده به محل موردنظ‌ر وارد مـی‌شوند و چادرهای خود را ط‌بق سنتهای خود به شکل یک شبه دایره وسیع که به شکل یک شاخ گاو عظ‌یم است برپا می‌کنند.
ایـن عـیـد بـه فـرصـتـی تبدیل می‌شود که مردان قبیله، قدرت و جـوانـمـردی و نـیکی خود را نشان دهند. در اینجا مردها خود را آرایـش مـی‌کـنـنـد نـه زنها، و بیش از هرچیز بر سفیدی چشمها و دنـدانـهـا و درخـشـنـدگی چهره‌ها و لباسها و کلاهها و زیورآلات تاکید دارند.
مـردهـا شـروع بـه رقـصیدن می‌کنند و زنها تماشاچی هستند. ریش سـفـیدان قوم بر این مراسم نظ‌ارت دارند تا اط‌مینان حاصل کنند که رقصها در سط‌ح بالا و براساس سنتها انجام می‌شود.
عـصـر آخـرین روز عید، زیباترین مردان عشایر انتخاب می‌شوند و بـهـتـریـن لـبـاسهای خود را می‌پوشند و به چهره خود رنگ قرمز مـی‌مـالند و چشمها و لبهای خود را با استفاده از سرمه و زغال زیـبـا مـی‌سـازند. آنگاه تب رقص همه را فرا می‌گیرد، و رقص در نـهایت به مسابقه‌ای برای نشان دادن میزان صبر و قدرت پایداری تـبـدیـل می‌شود. در این رقص، مردهای شرکت کننده، اجسام را به حـرکـت درمی‌آورند بدون آنکه پاهای خود را حرکت دهند. حرکات و اشـارات ادامـه مـی‌یابد و رفته رفته خشن‌تر و تندتر می‌شود. در ایـن جـشـنواره یک نفر از بین رقاصان انتخاب می‌شود که او نیز بـه نـوبـه خود یک زن را از بین تمامی زنها انتخاب می‌کند. با روشـن شـدن هـوا مراسم پایان می‌یابد و عشایر ودابی در بیابان وسـیـعـی کـه از چاد تا سنگال امتداد دارد پخش می‌شوند تا سال جدیدی را در زندگی عادی خود آغاز کنند.
جشنهای سال نو
جـشـنهای سال نو به شیوه‌های مختلفی برگزار می‌شود و در هر دین و هـر مـلـتـی براساس باورهای قدیمی آنها شکل متفاوتی به خود مـی‌گـیـرد. یـهودیها جشن آغاز سال نو را که مصادف با روز اول اکـتـبـر اسـت عـید "هیشا" می‌نامند. آنها معتقدند که در چنین روزی اسـحـاق قـربـانی شد ولی این باور نادرست است. زیرا فرد قربانی اسماعیل(به دستور خدا) بود نه اسحاق.
امـا جـشن مسیحیان معروفترین عید در جهان است و اکثر کشورهای جـهـان ایـن روز را جـشـن می‌گیرند. در این روز، سال میلادی که تـقـویم جهانی براساس آن تنظ‌یم شده است آغاز می‌شود. شب تحویل سـال مسیحی 31 دسامبر است و مسیحیان پیش از آن عید کریسمس را کـه مـصـادف بـا 25 دسامبر است جشن می‌گیرند. آنها مـراسـم آغاز سال نو را براساس باورها و شیوه‌های خاصی برگزار مـی‌کـنـنـد. مثلا معتقدند کسی که آخرین جام را بعد از نیمه شب عـیـد مـیلاد مسیح بنوشد خوش شانس خواهد بود، و اگر مجرد باشد اولـیـن کسی خواهد بود که از میان آن جمع ازدواج می‌کند. آنها وارد شـدن بـه خـانـه کسی در روز تحویل سال بدون همراه داشتن هـدیـه را بـد یمن می‌دانند و بر روشن نگه داشتن آتش در ط‌ول شب تحویل سال برای جلب خوش شانسی4:سس اصرار می‌ورزند.
یـکـی از مـعـروفـتـریـن نمادهای جشنهای سال نو مسیحی، شخصیت "بـابـانوئل" است که کودکان معتقدند هدیه‌هایی را که صبح پیدا می‌کنند، او برایشان آورده است.
امـا جـشـنـهای سال نو ایرانی در اولین روز از فصل بهار آغاز مـی‌شـود. ایـرانیها این روز را "نوروز" می‌نامند که قدیمی‌ترین
عـیـد در ایـران اسـت. جـشـنهای سال نو ایرانی ریشه در تاریخ ایـرانـیان باستان دارد و احتمالاً از افسانه‌های قدیمی سومری و
بـابـلی که داستان بازگشت الهه باروری از جهان زیرین در بهار هـر سـال را بـیان می‌کند، گرفته شده است.جشنها با آغاز بهار شروع می‌شود.
سـال ایرانی مثل سال خورشیدی و هجری از 12 ماه تشکیل شده است ولـی با تفاوتی اندک. تفاوت در اینجاست که شش ماه اول هر سال 31 روزه هـسـتـنـد، و تـمامی شش ماه آخر سال 30 روز هستند مگر ایـنـکـه سـال نـاقص باشد که در این صورت ماه آخر سال 29 روز بـیشتر نخواهد بود.
سال ایرانی نیز مانند سال میلادی در صورتی کـه نـاقـص باشد از 365 روز و در صورتی که کبیسه باشد از 366 روز تشکیل شده است.
مـقـدمات برگزاری عید نوروز از چند هفته پیش از فرا رسیدن آن آغـاز می‌شود. ایرانیها آخرین چهارشنبه هرسال را با روشن کردن آتـش در خـیـابـانـها از هنگام غروب تا نیمه شب و جمع شدن در اط‌راف آن جـشـن مـی‌گیرند و بقیه شب را تا صبح در خانه‌های خود به شب زنده داری می‌گذرانند. اعضای هر خانواده در لحظه تحویل سـال دور سـفـره‌ای کـه چـهار شی‌ء اصلی درون آن قرار دارد جمع مـی‌شـونـد. دو شـمع که نماد یک سال جدید نورانی است، آینه که نـمـاد صـفـای دلهاست، یک تنگ آب با ماهی قرمز که نماد رزق و روزی اسـت و یـک تخم مرغ رنگین که نماد افزایش محصول است. در ایـن سـفره همچنین هفت چیز که با حرف "سین" آغاز می‌شوند قرار داده مـی‌شـود مـثـل "سیب" که ترجیحا قرمز رنگ است، "سبزه" که‌مـعـمولا گندم است، "سمنو" که نوعی شیرینی ایرانی است و "سیر" و "سکه" که به معنای زنجیر طلا است.
منبع: خبرگزاری مهر ۱۳۸۴/۱۰/۰۶
نظر شما