از اینترنت با حجم سه میلیارد صفحه اغلب به عنوان کاملترین دایرة المعارف یاد می شود. مستندات بی نظیری که به رایگان دراختیار ما گذاشته شده و ابزاری که ظرف چند ثانیه می توانند پاسخگوی سئوالات ما باشند. موتورهای جستجو آنچنان کارا می باشند که کافیست چند لغت پراکنده به آنها بدهید تا اطلاعات فراموش شده خود را باز یابید. برخلاف عقیده عموم از این ابزارهای مفید تعداد کمی وجود دارد. فقط چهار شرکت آمریکائی موفق شده اند که خدمات مثبت و با کیفیتی به مردم جهان ارائه دهند. پیش از ادعای هدایت کاربران اینترنت درحجم عظیم اطلاعات، که بی وقفه درحال افزایش هستند، باید بتوان هزاران رایانه را در شبکه عنکبوتی در نوردید و اطلاعات موجود را جمع آوری کرد. به ویژه باید دانست که چگونه مناسبترین صفحات را از آنها بیرون کشید. این قابلیت "هوشمندی" موتورهای جستجو را تشکیل میدهد و موفقیت یا عدم موفقیت آنها از این نکته سرچشمه می گیرد.
گوگل با تبدیل شدن به پرکاربرترین موتور جستجو در جهان در کمتر از سه سال این قابلیت را به اثبات رسانده است. دیدگاه مبتکرانه گوگل به او این اجازه را داده است که از همان صفحه اول نتایج ، اطلاعات مورد جستجو را ارائه دهد.
دهان به دهان : کارشناسان به دوستان خود توصیه کردند که از این موتور جستجوی " باهوش" استفاده کنند، و تعداد تقاضاهای جستجوی گوگل که ١٠٠٠٠ مورد در سال ١٩٩٩ بود ، در بهار ٢٠٠٣ از مرز ٢٠٠ میلیون مورد در روز فراتر رفته است. از این پس ٥٣% تقاضاهای جهانی به او سپرده می شود، تا جائیکه تعداد ٧٠ میلیون کاربر آن، کل اینترنت را با این ابزار بی همتا یکسان می پندارند . "فرانسیس پیزانی" روزنامه نگار می گوید: گوگل به تدریج به وسیله ای اساسی - فراتر از یک موتور جستجو- تبدیل شده است، او می افزاید: من دیگر از موتور جستجو برای دسترسی به سایتهای حاوی اطلاعات استفاده نمی کنم. نتایج نمایش داده شده بعنوان پاسخ یک سئوال کافی بوده واز این پس فقط سایتهایی که گوگل ارائه می کند، بعنوان ابزار تحقیق مورد استفاده قرار می گیرند (١ ) ".
با این وجود برتری گوگل با مطرح شدن سئوالات اساسی همراه بوده است. چگونه الگوریتمی چنین " هوشمند" می تواند ده پاسخ " مناسبتر" را درباره " عراق" از میان سه میلیون صفحه حاوی این لغت انتخاب کند؟ مانند سایرموتورهای جستجو، این ابزار هم در وحله اول از لحاظ محدودیت با مشکلات فراوان روبروست. این موتور فقط می تواند اطلاعاتی را ارائه دهد که در دسترس عموم مردم قرارداده شده اند. اگرکسی نخواهد مقاله ای را درباره " آداب و رسوم همای ریشو" (اصطلاح مورد علاقه الکساندر ویالات) منتشر کند، هرگونه جستجویی دراین زمینه بیهوده خواهد بود: با " استفاده از اینترنت" مجموعه دانستنیهای قابل دسترسی در اختیار ما قرار نخواهد داشت، بلکه فقط اطلاعاتی که مشترکان مختلف مانند – دانشگاهها، موسسات و وسایل ارتباط جمعی انتخاب کرده اند که در دسترس عموم قرار گیرد دراختیار ما قرار خواهد گرفت (ولی ما میتوانیم مقالاتی را از " کل جهان " و سایر مقالاتی را که قاعدتا" پولی هستند نیز بیابیم) بنابراین کیفیت این اطلاعات انتخاب شده نقش محوری در مناسب بودن پاسخهای ارائه شده خواهد داشت.
درحالی که تعداد صفحات قابل دسترسی همینطور افزایش می یابد، برخی منابع متعلق به نهاد ها را عمدا" از اطلاعات سایتهای خود کاسته اند. فردای ١١ سپتامبر ٢٠٠١ ، تعداد سایتهای رسمی آمریکائی که بد ین صورت اطلاعات خود را تخلیه کردند روبه فزونی نهاد. برای مثال سایت ارتش آمریکا که در گذشته، اطلاعات مربوط به هشت انبار تسلیحات شیمیائی(٢) خود را مغرورانه در دسترس عموم قرار می داد. آنها در ضمن اطلاعات زیادی را نیزراجع به غیرنظامیان تخلیه کردند . "خدمات اطلاعات جغرافیائی ، دسترسی به نقشه راهها (٣) را ممنوع کرد و ایالت پنسیلوانیا نقشه تجهیزات زیر ساختاری مخابرات، نقشه مدارس و بیمارستانها (٤) را حذف کرد. در سایه شعار مبارزه علیه تروریسم، برخی شرکتها اطلاعاتی را که گروههای حفظ محیط زیست به دنبال تلاشهای بسیارتوانسته بودند حق دسترسی به آنها را داشته باشند، حذف کردند: تولیدکنندگان کالیفرنیائی انرژی برق اطلاعات مربوط به گازهای آلوده کننده کارخانجات برق(٥) را به این ترتیب حذف کردند.
ورشکستگی " اقتصاد جدید" درسال ٢٠٠١ نیز دراین امر سهیم شد: تعداد ناشران" آنلاینی" که مقالات خود را فقط برای مشترکین حفظ می کردند بیش از پیش شد. این خط مشی که با هدف درآمد بیشتر صورت گرفته بود به یک ناکامی انجامید: حذ ف کاملشان از شبکه عنکبوتی . سایتهایی که دسترسی به آنها فقط در صورت مشترک شدن (حتی بصورت رایگان) میسر می شد دیگر توسط موتورها شناسائی نشد ند.
لذا حتی اگر" نیویورک تایمز" ماه گدشته تحقیق قابل ملاحظه ای درباره "آداب و رسوم همای ریشو" منتشر کرده باشد ، این مطلب به شما ارائه نخواهد شد. عمده مقالات نشریات بدین ترتیب بالقوه غیرقابل دید شده اند.
درهمان زمان بازیگران دیگری شبکه را تصاحب کرده اند: شرکتهایی که به منظور شناساندن خود از شبکه به مثابه ابزار ارتباطی مطلوب بهره گر فته یا سازمانهای مبارز که وسیله دیگری را درشبکه برای ارائه نظرات خود یافته اند ... به ویژه کاربران اینترنت سایتهای شخصی بیشتری ایجاد کرده اند: "نشریه اتوماتیک" که قبلا" در دسترس افراد متخصص بود، اینک با ظهور ابزار ساده در دسترس عموم قرار گرفته است.
در اواسط سالهای ١٩٩٠ ، دو دانشجوی رشته کامپیوتر دانشگاه آمریکائی استنفورد، " سرجی برین " و " لاری پیج" در مواجهه با این سیر اطلاعات ، راه جدیدی را در پیش گرفتند: یک موتور جستجوی پایه ریزی شده براساس مطالعه ریاضی روابط بین سایت ها ، نتایج بهتری نسبت به تکنیکهای ساده مورد استفاده در آن زمان بدست می داد.
ازآنجائیکه آنها متقاعد شده بودند که صفحات " مناسبتر" صفحاتی هستند که بیش از همه بازدید می شوند (سایتهایی که سایت های دیگر آنها را بصورت هایپرتکست لینک کرده اند)، تصمیم گرفتند این مسئله را به عنوان پروژه تحقیقاتی خود انتخاب کنند و روی مبناهای یک موتور " ریاضی " کار کنند، آنها در نهایت " گوگل" را پایه نهادند و شرکت خود را در سپتامبر ١٩٩٨ تاسیس کردند.
برای ارزیابی " مناسب بودن" صفحات ارائه شده در شبکه ، " برین و پیج " " صفحه رَنک"، خاص گوگل، را اختراع کردند، که نوعی رده بندی ارزشهای مربوط به صفحات است . ارزش یک صفحه Web دراین مقیاس، به صورت پیوسته، برحسب تعداد بازدیدهایی که از آن میشود ارزیابی میگردد. بدین ترتیب سایت های "منزوی" که هیچگونه هایپرتکستی ندارند کمتر بازدید شده و اصطلاحا" "مشروعیت " ندارند. برعکس سایت هایی که بیش از همه بازدید می شوند از نظر گوگل سایت های مرجع به شمار می آیند. این الگوریتم ابتکاری نتایج شگفت انگیزی ارائه می دهد.
با این حال این سیستم دارای مشکل است ׃ سایت های جدید مخفی مانده و غیرقابل دید می شوند مگر اینکه بتوانند توجه سایت هایی را که قبلا" ایجاد شده اند جلب کنند. پایه گذاران گوگل می افزایند: " پیج رنک " برماهیت کاملا" دموکراتیک وب استوار است ومعذلک باید اعتراف کنند که "آرای صفحات مهم ارزش بیشتری دارند و کمک می کنند که صفحات دیگر نیز با ارزش شوند." یک دموکراسی شگفت انگیز که درآن اعضای تاثیرگذار قبلی حق انتخاب بیشتری نسبت به اعضای جدید دارند.
" آندرو اورلوسکی " درباره این موضوع آموزنده ، قصه ای کوتاه در " رجیستر" نوشته است . در ١٧ فوریه ٢٠٠٣ ، مقاله ای درباره جنبش اعتراض آمیز ضد جنگ به مثابه ظهور ابرقدرت دوم درصفحه اول " نیویورک تایمز" منتشرشد. "تظاهرات بزرگ ضد جنگ در تمام دنیا در تعطیلات آخر این هفته به ما ثابت کرد که هنوز بدون شک دو ابر قدرت روی کره خاک وجود دارد: ایالت متحده و افکار عمومی " . این اصطلاح سریعا" توسط دبیرکل سازمان ملل آقای " کوفی عنان " بکار گرفته شد. در هفته های بعد نتیجه جستجو درباره اصطلاح " دومین ابرقدرت" درگوگل به درستی به همان تعریف اولی ارجاع می داد.
استاد دانشگاه هاروارد، " جیمز اف مور" تصمیم گرفت که "ضد حمله ای" را ترتیب دهد. ٣١ مارس، اوسایت شخصی خود را بانام " دومین ابرقدرت نقاب از چهره زیبای خود برمیدارد " تاسیس کرد. یک متن بسیار بی اهمیت که در آن اصطلاح " دومین ابرقدرت" بصورتی که تنها برای جلب توجه اعضای حزب جمهوری خواه جذاب بود استفاده شده بود. سایر " تکنو-اوتوپیستها " عقاید خود را در افکار "اورلوسکی" متبلور دیدند و با ارائه نقدهای بسیار موثر روی شبکه ، این مقاله بی اهمیت را به "مرجع" درباره موضوع تبدیل کردند.
به این ترتیب یک ماه بعد، از ٣٠ پاسخ پیشنهادی گوگل برای جستجوی " دومین ابرقدرت" ، ٢٧ مورد به سایت ساختگی او مربوط می شد. جیمز مور، متخصص استراتژی اقتصادی، فن آوری و مدیریت ، می دانست چه می کند.
"اندرو اورلوسکی" می گوید:" میلیونها انسان در سراسر جهان لازم بود تا " گنگ بزرگ" (منظور نیویورک تایمزاست) جنبش ضد جنگ را بعنوان " دومین ابرقدرت" تشریح کند. اما یک مشت "وبلاگر " کافی بود تا مقاله مور را مرجع قرار دهند. درنتیجه تعریف او به کمک الگوریتم " پیج رنک " " گوگل " دارای مشروعیت شد و سایر تعاریف را نابود کرد. چنانچه موتور جستجو وسیله اصلی شما برای داشتن دیدگاهی درباره دنیا بود ، شما خیلی سخت باور می کردید که اصطلاح " دومین ابرقدرت" می تواند معنای دیگری داشته باشد. بدین ترتیب معنای اصلی آن تقریبا از دست رفته است."
به عقیده اندرو اورلوسکی " این ماجرا نشان می دهد که گوگل دارای "دقت مستدل" نیست بلکه "نتیجه ای خلاصه " می باشد " : جستجویی در گوگل شما را به سمت مرجع اصلی درباره موضوع هدایت نمی کند بلکه به سمت مرجعی می روید که بیشترین بازدید کننده را داشته است. پدیده ای که براساس قانون حفظ حقوق مولف که انتشار آنلاین نوشته ها را ممنوع می کند ، باز هم بیشترتقویت می شود. درحالی که جستجویی درباره " رائول ونژم" شما را به برخی نوشته های او هدایت می کند (چندین کتاب از این نویسنده روی شبکه موجود هستند) ، ولی در مقابل در مورد اکثر نویسندگان ، شما فقط دعوت به خرید می شوید و در بهترین حالت خلاصه ای از یکی از نوشته ها که توسط خواننده کاربر اینترنتی صورت گرفته در اختیار قرار می گیرد. وضعیتی که می توانیم آنرا با کتابخانه ای مقایسه کنیم که کتاب را بصورت رایگان در اختیار قرار نمی دهد و فقط برگه های راهنمای کتاب را که توسط اعضا تهیه شده ، به آنها ارائه می دهد.
این فقدان مدارک مرجع موجب موضع گیری هایی در زمینه ایدئولوژیک می شود. و جالب اینکه ، این قدرت نمادین –توانائی ارزش دادن به درکی از یک موضوع – یکی از موارد نادری است که هنوز در ساختار معمول توزیع قدرت قرار نگرفته است. ایدئولوژ حاکم در آن بیش از حد ارائه نشده است و بالعکس برای مثال : جستجو درباره نام وزیر کشوری طرفدار بازگرداندن خارجی ها با هواپیماهای Chertars شما را به سوی نهادهای دفاع از خارجی های فاقد مدارک قانونی سوق می دهد و وقتی ازگوگل درباره دولتمردی سئوال کنید، می تواند از مصاحبه های مطبوعاتی وی صرف نظرکند و از رسوایی تجاری که او درآن دست داشته یاد کند. درحقیقت، قدرت تاثیرگذاری عوامل مختلف به درجه استفاده آنها ا زشبکه بستگی دارد: ایجاد یک سایت کافی نیست، باید توانائی ایجاد خطوط ارتباطی با سایر سایتها را نیز داشت و مورد نظر" آنهائی که ارزش بیشتری" در شبکه دارند، قرار گرفت.
افراد زیادی به خاطر مطالب خود روی شبکه مورد تقدیر صادقانه قرار می گیرند ولی دیگرانی نیز هستند که هوشمندانه می دانند چگونه از ضعف این ابزار استفاده کنند. به این ترتیب بعضی آژانسها که درخدمت لابیهای گوناگون قرار دارند، تخصصی جهت ایجاد سایت های اطلاعاتی یافته اند که محتوای آنها در نگاه اول ا طلاعیه های آژانسهای خبری را تداعی می کند، این شکل بی طرفی ظاهری کاربران اینترنت را که فکر میکنند به اطلاعات مفیدی دست یافته اند می فریبد ، کاربران سعی می کنند در سایت خود به این سایت ارجاع دهند ودرنتیجه سایت را دارای قدرتی نمادین سازند که در نهایت به سود آن خواهد بود.
برخی موضوعات حساس، مانند ارگانیسم هایی که از لحاظ ژنتیکی تغییر یافته اند یا چالشهای اسرائیل و فلسطین موجب درگیری سرسختانه ای شده اند وهریک از طرفین سعی دارند تا ایدئولوژی خود را از نگاه گوگل " مشروع تر" جلوه دهند. تا جائی که مسئول یک سایت اینترنت مرجع – حداقل از نگاه گوگل – از دریافت پیامی عجیب از طرف یک واسطه تجاری متعجب شده بود : "من خواهان خریداری ارتباط هایپرتکست موجود در سایت شما هستم تا برای سایت های مشتریان خود تبلیغ کنم. احتیاجی نیست که این ارتباطات بطور خاص روی سایت شما نمایش داده شود چرا که ما به دنبال افزایش مستقیم بازدید از این طریق نیستیم. از آنجائیکه سایت شما از طرف موتورهای جستجو مورد استقبال قرار دارد ، این ارتباطات امکان افزایش بازدید از این سایت ها را روی موتورهای دیگر مهیا می سازد". این متخصص مشهور، درمیان مشتریان خود از ، سایت های تجاری، آژانسهای مسافرتی و شرکتهای داروئی نام میبرد.
بدون شک در برابرمسائل سیاسی که دیدگاههای اساسا متفاوت در رابطه با آنها بطور همزمان در شبکه موجودند، گوگل دچار ضعف است: معیارهای ریاضی آن می توانند بعضی عوامل و برخی نظریات را مرجع سازند و یک برتری خلاف واقع را در مورد نوشته هایی که فقط نظر افراد معدودی است ایجاد کنند. پایه واساسی که " اولین ورودیها" در شبکه از آن بهره مند شده اند و تعداد انبوه خطوط ارتباطی که دراختیار دارند (به ویژه به خاطر پدیده وبلاگ که اصولا" آمریکائی است)، " اربابان تفکر" امروزی گوگل را "از لحاظ ریاضی" تعیین کرده است. بی شک ، این ابزار از لحاظ فنی یا عملی موفقیتهای درخشانی بدست آورده است ولی نباید از نظر دور داشت که برای برخی موضوعات دقت مضمونی از الگوریتم ریاضی با اهمیت تر است.
١ فرانسیس پیزانی ، " گوگل، زندگی من " Netsurf
٢ آدرس http://www.netsurf.ch/archives/٢٠٠١/٠١-١٠/٠١١٠٢٤nt.html
٣ " security concerns prompt army to review web sites,access "And Electronics Report, ٢٦ October ٢٠٠١
http:// www.fas.org/sgp/news.4/٢٠٠١/١٠/dior١٠٢٦٠١.html
٥. سان فرانسیسکو کرانیکل : ٥ اکتبر ٢٠٠١ رسانه های خبری و قانون ، مجله گزارشگران کمیته آزادی مطبوعات، پائیز ٢٠٠٢

مونوپولی ؟
در دنیای " اقتصاد جدید" گوگل یک OVNI است. گوگل یک " استارت – آپ " موفق است. درحالی که اکثر موتورهای جستجو نتوانستند با ترکید ن "حباب اینترنت" به کارخود ادامه دهند، گوگل به سرعت راز بقای تجاری را یافت. گردش مالی گوگل که درسال 2003 حدود یک میلیارد دلار تخمین زده می شود، برپایه ارائه دو نوع سرویس حاصل شده است. در درجه اول ، فن آوری سیستم جستجوی آن، که با اختیارات کامل در دست مشتریانی همانند یاهو ، سیسکو، وودافون یا ارتش آمریکا قرار می دهد. وهمچنین ، تخصص گوگل در زمینه تبلیغات هدف دار: پیامهای تبلیغاتی نمایش داده شده در گوگل – که عبارتند از متون ساده ولی دقیقا" مرتبط با موضوع مورد جستجو که بطور میانگین پنج برابر بیشتر از شبکه های تبلغات سنتی کلیک میشوند. با اینکه همه گوگل را کاندیدای مناسبی برای ورود به " بورس" می شناسند، ولی گوگل هنوز از ورود به " وال استریت" سرباز می زند و معتقد است که بلند پروازیهای تکنولوژیک او مخالف مدیریتهای کوتاه مدت سهامداران خواهد بود. لاری پیج (2) می گوید : " ما نسبتا خوب هستیم، ولی هنوز با اهداف نهایی فاصله زیادی داریم که با صرف زمانی طولانی به آن نخواهیم رسید". شاید او در رویای تبدیل کردن گوگل به یک " مایکروسافت" دیگر و ورود به " بورس " هم زمان با در اختیار گرفتن انحصار کامل در این زمینه است. مانند یک بازی بزرگ " مونوپولی".
1) “Google annonces corporate search customers” Reuters, 12 oute 2003
“ Inside Google “ , san jose mercury news. 4 mai 2003 (2

تاریخ انتشار در سایت: ۱۵ مهر ۱۳۸۲
منبع: / ماهنامه / لوموند دیپلماتیک / 2003 / اکتبر