مدرنیته، به مثابه دوره‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ بشر، با دگرگونی‌های بنیادین در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فکری، بستر را برای ظهور و بالندگی علوم اجتماعی فراهم آورد. این پیوند عمیق، ریشه در عواملی متعددی دارد که در ادامه به واکاوی آن‌ها می‌پردازیم:

1. نظام سرمایه‌داری و پیامدهای نوظهور آن:

ظهور نظام سرمایه‌داری، با به ارمغان آوردن تحولات عمیق در ساختارهای اجتماعی و اقتصادی، مسائلی نوظهوری را به ارمغان آورد که نیازمند بررسی و تحلیل علمی بودند. علوم اجتماعی در پاسخ به این نیازها شکل گرفت و به مطالعه پدیده‌هایی مانند نابرابری اجتماعی، فقر، جرم و جنایت و روابط طبقاتی پرداخت.

2. انقلاب صنعتی و دگرگونی‌های ساختاری:

انقلاب صنعتی، با دگرگونی‌های گسترده در فناوری و شیوه‌های تولید، تحولات عمیقی در ساختار جوامع ایجاد کرد. این تحولات، چالش‌ها و مسائل جدیدی را به وجود آورد که نیازمند بررسی و تحلیل علمی بودند. علوم اجتماعی در پاسخ به این نیازها شکل گرفت و به مطالعه پدیده‌هایی مانند شهرنشینی، مهاجرت و روابط کارگری پرداخت.

3. دولت مدرن و نیاز به دانش اجتماعی:

دولت مدرن با تمرکز قدرت در دست حاکمان و گسترش وظایف و کارکردهای خود، نیاز به دانش و اطلاعات دقیق در مورد جامعه داشت. علوم اجتماعی در پاسخ به این نیاز شکل گرفت و به مطالعه پدیده‌هایی مانند افکار عمومی، رفتار سیاسی و نهادهای اجتماعی پرداخت.

4. جنبش‌های اجتماعی و مطالبات نوین:

جنبش‌های اجتماعی مانند جنبش‌های کارگری، جنبش‌های زنانه و جنبش‌های ضد استعماری، خواهان تغییرات اجتماعی و سیاسی بودند. علوم اجتماعی در خدمت این جنبش‌ها قرار گرفت و به مطالعه پدیده‌هایی مانند جنبش‌های اجتماعی، کنش جمعی و هویت‌های اجتماعی پرداخت.

5. سکولاریسم و گشایش افق‌های نو:

سکولاریسم یا جدایی دین از سیاست، زمینه را برای طرح پرسش‌های نوین در مورد ماهیت جامعه و روابط انسانی فراهم کرد. علوم اجتماعی در فضای سکولار، به مطالعه پدیده‌ها بدون اتکا به باورهای مذهبی و ایدئولوژی‌های خاص پرداخت.

علاوه بر این عوامل، تحولات فکری و فلسفی مرتبط با مدرنیته نیز در شکل‌گیری علوم اجتماعی نقش مهمی ایفا کرده‌اند. اندیشمندان عصر روشنگری با تأکید بر عقل و خردگرایی، زمینه را برای مطالعه علمی جامعه فراهم کردند. متفکران متأخرتر مانند اگوست کنت و هربرت اسپنسر، جامعه‌شناسی را به عنوان علمی مستقل پایه ‌گذاری کردند.

علوم اجتماعی در طول تاریخ پر فراز و نشیب مدرنیته، به طور مداوم در حال تکامل و تحول بوده است. رویکردها و نظریه‌های مختلفی در این علوم پدید آمده‌اند که هر کدام به جنبه‌ای از جامعه و روابط اجتماعی می‌پردازند.

امروزه، علوم اجتماعی به عنوان رشته‌ای علمی با قلمرو وسیع و متنوع شناخته می‌شود که به مطالعه ابعاد مختلف زندگی اجتماعی می‌پردازد. این علوم در درک و تحلیل مسائلی که جوامع مدرن با آن روبرو هستند نقشی کلیدی ایفا می‌کنند و به یافتن راه‌حل‌های مناسب برای این مسائل کمک می‌کنند.

در نهایت، می‌توان اذعان داشت که علوم اجتماعی و مدرنیته، دو روی یک سکه‌اند. مدرنیته با فراهم آوردن زمینه‌های لازم، به پیدایش و رشد علوم اجتماعی منجر شد و علوم اجتماعی نیز در درک و تبیین تحولات و مسائل مرتبط با مدرنیته نقشی اساسی ایفا کرده است. این همبستگی و پیوند ناگسستنی، علوم اجتماعی را به ابزاری ضروری برای فهم جوامع مدرن و ترسیم چشم‌اندازی روشن برای آینده بدل ساخته است.