در چند دهه اخیر ‘ دیدگاه فلسفی و اجتماعی نوینی در آثار متفکران مطرح شده است که از آن به “پست مدرنیسم” یاد کرده اند. این دیدگاه ‘ همچنان که در قلمرو های مختلفی چون فلسفه‘سیاست‘هنر‘فرهنگ‘و علوم اجتماعی مسائل و مباحث تازه ای را برانگیخته ‘ در عرصه تعلیم وتربیت نیز پرسشها و نگرشهای جدیدی را به میان آورده است. درمقاله حاضر‘این دیدگاه و دلالت های آن در حوزه تعلیم و تربیت به اجمال بررسی خواهدشد.ابتدا در بحث از”مدرنیسم وپست مدرنیسم ” ‘زمینه های ظهور پست مدرنیسم در مدرنیسم بیان خواهد گردید. سپس ویژگی های اساسی دیدگاه پست مدرنیسم تحت عنوان “شرایط پست مدرن” توضیح داده خواهد شد؛ و سرانجام‘پیامدهای این دیدگاه در تعلیم و تربیت ‘ تحت عنوان “پست مدرنیسم و تعلیم و تربیت ” مورد بحث قرار خواهد گرفت.

 پست مدرنیسم، یک دیدگاه فلسفی و اجتماعی است که در دهه‌های اخیر مطرح شده است. این دیدگاه، نقدی بر مدرنیسم است و معتقد است که مدرنیسم، با ایده‌های خود مانند حقیقت، عقلانیت، و پیشرفت، به انحصارگرایی و سرکوب منجر شده است.
پست مدرنیسم، پیامدهای مختلفی برای تعلیم و تربیت دارد. این پیامدها را می‌توان در دو دسته کلی تقسیم کرد:

پیامدهای انتقادی: پست مدرنیسم، به انتقاد از برخی از اصول و مفاهیم بنیادین تعلیم و تربیت مدرن می‌پردازد. این اصول و مفاهیم عبارتند از:

حقیقت: پست مدرنیسم، معتقد است که حقیقت، مطلق و واحد نیست، بلکه نسبی و چندگانه است. بنابراین، تعلیم و تربیت باید به جای آموزش حقیقت، به پرورش توانایی تفکر انتقادی و ارزیابی منابع اطلاعاتی بپردازد.
عقلانیت: پست مدرنیسم، معتقد است که عقلانیت، تنها راه دستیابی به حقیقت نیست. بلکه، باید از سایر منابع معرفتی مانند تجربه، احساس، و ایمان نیز بهره برد. بنابراین، تعلیم و تربیت باید به پرورش توانایی‌های مختلف شناختی و عاطفی دانش‌آموزان بپردازد.
پیشرفت: پست مدرنیسم، معتقد است که پیشرفت، یک مسیر خطی و یکسان نیست، بلکه، دارای پیچیدگی‌ها و بازگشت‌هایی است. بنابراین، تعلیم و تربیت باید به پرورش توانایی دانش‌آموزان برای مواجهه با پیچیدگی‌ها و چالش‌های زندگی بپردازد.

پیامدهای سازنده: پست مدرنیسم، همچنین، پیشنهاداتی برای اصلاح تعلیم و تربیت ارائه می‌دهد. این پیشنهادات عبارتند از:

تمرکز بر تنوع و تفاوت‌ها: پست مدرنیسم، معتقد است که جهان، یکپارچه و یکسان نیست، بلکه، دارای تنوع و تفاوت‌های فراوانی است. بنابراین، تعلیم و تربیت باید به پرورش توانایی دانش‌آموزان برای پذیرش و احترام به تنوع و تفاوت‌ها بپردازد.
تمرکز بر مشارکت و همکاری: پست مدرنیسم، معتقد است که یادگیری، یک فرایند مشارکتی و تعاونی است. بنابراین، تعلیم و تربیت باید به پرورش توانایی دانش‌آموزان برای مشارکت و همکاری در یادگیری بپردازد.
تمرکز بر کاربرد و کارکرد: پست مدرنیسم، معتقد است که دانش، باید برای حل مشکلات و مسائل زندگی کاربرد داشته باشد. بنابراین، تعلیم و تربیت باید به پرورش توانایی دانش‌آموزان برای کاربرد دانش در زندگی بپردازد.

در مجموع، پست مدرنیسم، دیدگاه جدیدی را در عرصه تعلیم و تربیت ارائه می‌دهد. این دیدگاه، انتقادی از برخی از اصول و مفاهیم بنیادین تعلیم و تربیت مدرن است، اما در عین حال، پیشنهاداتی نیز برای اصلاح تعلیم و تربیت ارائه می‌دهد.
در ادامه، به برخی از نمونه‌های خاص از پیامدهای پست مدرنیسم در تعلیم و تربیت اشاره می‌کنیم:

**در رویکردهای تدریس، پست مدرنیسم، به‌جای تمرکز بر معلم به‌عنوان منبع دانش، به‌تمرکز بر دانش‌آموز به‌عنوان یادگیرنده فعال تأکید می‌کند. در این رویکرد، دانش‌آموزان باید فرصت داشته باشند تا در فرایند یادگیری مشارکت داشته باشند و نظرات خود را بیان کنند.
**در برنامه‌های درسی، پست مدرنیسم، به‌جای تمرکز بر محتوای ثابت و انعطاف‌ناپذیر، به‌تمرکز بر موضوعات و مسائل مرتبط با زندگی روزمره تأکید می‌کند. در این برنامه‌های درسی، دانش‌آموزان باید فرصت داشته باشند تا موضوعات و مسائل مورد علاقه خود را انتخاب کنند و در مورد آنها تحقیق کنند.
**در ارزشیابی، پست مدرنیسم، به‌جای تمرکز بر آزمون‌های استاندارد و کتبی، به‌تمرکز بر روش‌های ارزشیابی کیفی و مبتنی بر عملکرد تأکید می‌کند. در این روش‌های ارزشیابی، دانش‌آموزان باید فرصت داشته باشند تا مهارت‌ها و دانش خود را در موقعیت‌های واقعی به کار بگیرند.

البته، باید توجه داشت که پست مدرنیسم، یک دیدگاه جامع و کامل نیست و در مورد آن، انتقاداتی نیز وجود دارد. با این حال، پست مدرنیسم، دیدگاهی مهم و تأثیرگذار است که می‌تواند در اصلاح تعلیم و تربیت مدرن نقش داشته باشد.