موضوع : ایران‌شناسی | اردبیل

بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، نگین هنر و معماری ایرانی

مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، شاهکاری از هنر و معماری ایرانی است که محل دفن شیخ صفی، شاه اسماعیل و تعدادی از بزرگان دوره صفوی است. این مجموعه منحصربه‌فرد در سال ۱۳۱۰ در میان آثار ملی ایران قرار گرفت و تنها اثر ثبت جهانی اردبیل به شمار می‌رود که در سال ۲۰۱۰ میلادی (۱۳۸۹ هجری شمسی) در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

تاریخچه و معماری

بناهای این مجموعه از سال ۷۳۵ تا ۱۰۳۸ هجری قمری (۷۱۴ تا ۱۰۰۸ هجری شمسی) در این مجموعه ساخته شده‌اند که از نظر معماری، تزیینات، صندوق منبت و مشبک قبور و غیره، شکوه معماری مذهبی از دوره ایلخانی تا صفوی را به نمایش می‌گذارند.

در این مجموعه، آرامگاه‌ها، مساجد، خانقاه‌ها و فضاهای مختلفی وجود دارد که هر کدام جلوه‌ای از هنر و معماری آن دوره را به نمایش می‌گذارند. از جمله بخش‌های مهم این مجموعه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

حرم و دارالحفاظ: محل دفن شیخ صفی و تعدادی از بزرگان صفوی
مقبره شاه اسماعیل: اولین پادشاه صفوی
چینی خانه: محل نگهداری اشیای قیمتی و چینی‌های اهدایی سلطنتی
دارالحدیث: محل اقامت متولیان آستانه و برپایی جلسات درس
مزار برخی از امیران و سران خاندان صفوی
محوطه شهیدگاه
محوطه‌ چله خانه یا قربان‌گاه
حیاط ورودی
صحن اصلی یا حیاط داخلی

تزئینات

بقعه شیخ صفی از نظر تزیینات نیز بسیار چشمگیر است. در این مجموعه از انواع کاشی‌کاری، گچبری، نقاشی، طلاکاری، نقره‌کاری و منبت‌کاری استفاده شده است.

کاشی‌کاری‌های معرق و معقلی در سرتاسر بنا به کار رفته‌اند و نقوش اسلیمی، هندسی، آیات قرآنی و احادیث را به نمایش می‌گذارند. گچبری‌های ظریف و مقرنس‌های زیبا نیز در تزیینات داخلی و خارجی بنا به کار رفته‌اند.

نقاشی‌های دیواری و طلاکاری‌های نفیس نیز به زیبایی این مجموعه افزوده‌اند.

اهمیت بقعه شیخ صفی

بقعه شیخ صفی به لحاظ تاریخی و فرهنگی از اهمیت بالایی برخوردار است. این مجموعه نه تنها محل دفن بزرگان دوره صفوی است، بلکه از نظر معماری و تزیینات نیز شاهکاری منحصر به فرد به شمار می‌رود.