ابداع در لغت به معنای "نوآوردن، طرز نو نهادن، ایجاد و آفرینش" است. در اصطلاح علم بدیع، به آفرینش معنی و مضمون تازه و انتظام آن در الفاظی نیکو گفته می‌شود، به شرطی که تکراری نباشد و از تصنع به دور باشد.

مناقشات پیرامون ابداع:

• رشید وطواط در کتاب "حدائق السحر فی دقائق الشعر" ابداع را جزو صنایع بدیعی نمی‌داند و آن را سخنِ عوام می‌شمارد.
• برخی دیگر ابداع را ترکیبی از چندین صنعت بدیعی در یک عبارت می‌دانند، مانند بیت سعدی:

ندانم از سر و پایت کدام خوب‌تر است چه جای فرق که زیبا زفرق تا قدمی

در این بیت، صنایع تجاهل عارف، تضاد، مراعات نظیر و جناس تامّ به کار رفته است.

نمونه‌هایی از ابداع:

• آیه 23 سوره هود:

"وَقِیلَ یا أَرْضُ ابْلَعِی مَاءکِ وَ یا سَمَاء أَقْلِعِی وَ غِیضَ الْمَاء وَ قُضِی الأَمْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِی وَ قِیلَ بُعْداً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِینَ"

برخی ادیبان از این آیه بیست و سه صنعت بدیعی استخراج کرده‌اند.

• شعر عنصری در مدح سلطان محمود:

تو آن شاهی که اندر شرق و در غرب جهود و گبر و ترسا و مسلمان همی گویند در تسبیح و تهلیل الهی عاقبت محمود گردان

در این شعر، نام "محمود" از تسبیح و تهلیل مسلمانان استخراج شده است.

ابداع در ادبیات عرب:

در ادبیات عرب نیز نمونه‌های بسیاری از ابداع وجود دارد، مانند شعر زیر:

قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوٌ أَحَدٌ

در این شعر، صفات الهی با یکدیگر تناسب و انسجامی خاص دارند که معنایی بدیع خلق می‌کنند.

اهمیت ابداع:

ابداع یکی از مهم‌ترین ارزش‌های زیبایی‌شناختی در ادبیات است. شاعران و نویسندگان با استفاده از ابداع، آثار خود را از کلیشه‌ها دور می‌کنند و به آن‌ها طراوت و تازگی می‌بخشند.

ابداع و خلاقیت:

ابداع را می‌توان نوعی خلاقیت در ادبیات دانست. خلاقیت به معنای توانایی تولید ایده‌های نو و بدیع است. شاعران و نویسندگان خلاق با استفاده از قدرت تخیل خود، معانی و مضامین جدیدی خلق می‌کنند.

نتیجه‌گیری:

ابداع در ادبیات فارسی جایگاهی ویژه دارد و از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است. شاعران و نویسندگان با استفاده از ابداع، آثار خود را ماندگار و ارزشمند می‌کنند.