موضوع : پژوهش | مقاله

میرزا محمود خان مشاورالملک قمی: از نبوغ علمی تا خدمات دولتی

میرزا محمود خان مشاورالملک قمی، یکی از چهره‌های برجسته‌ علمی و اداری ایران در قرن سیزدهم هجری، با دستاوردهای علمی و خدمات دولتی خود نامی ماندگار برجای گذاشت. او در سال 1250 هجری قمری (1834 میلادی) در قم متولد شد و تحصیلات مقدماتی خود را در همین شهر به پایان رساند. وی علاوه بر تسلط بر ادبیات عربی، در زمینه‌های صرف و نحو، منطق و ریاضی نیز دانش بالایی کسب کرد. تخصص او در علم نجوم به قدری پیشرفت کرد که به عنوان معلم دارالفنون انتخاب شد.

در سال 1275 هجری قمری (1858 میلادی)، هنگامی که امیرنظام گروسی به عنوان سفیر ایران روانه فرانسه شد، میرزا محمود خان را نیز برای تحصیل به اروپا برد. او در رصدخانه پاریس به پژوهش در زمینه نجوم پرداخت و به خاطر کشف سیاره‌ای جدید، شهرت جهانی یافت. این سیاره به افتخار او سیاره محمودی نامگذاری شد. این کشف، موقعیت او را در بین دانشمندان جهانی تقویت کرد.

در سال 1282 هجری قمری (1865 میلادی)، به دستور صدراعظم وقت، میرزا محمود خان به ایران بازگشت. هرچند پیشنهادهای مکرر دولت عثمانی برای اقامت و تأسیس رصدخانه در اسلامبول دریافت کرد، اما به خدمت به کشورش متعهد ماند و به ایران بازگشت. با این حال، برخلاف انتظار، به جای مدیریت رصدخانه، در تلگرافخانه مشغول به کار شد.

در طول دوران خدمت خود، میرزا محمود خان در موقعیت‌های مختلفی از جمله ژنرال کنسولگری ایران در بغداد، مدیر کل وزارت عدلیه، ریاست محاکم تهران و معاونت وزارت عدلیه فعالیت کرد. او در دوران مشروطیت نیز به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد. در سال 1338 هجری قمری (1919 میلادی)، در سن 89 سالگی در تهران درگذشت. پیکر او را به قم منتقل کردند و در مسجد بالاسر به خاک سپردند.

افضل‌الملک در توصیف میرزا محمود خان می‌نویسد: او فردی بود که عمر خود را صرف پیشرفت علمی و خدمات به کشور کرد. در علم نجوم به جایگاهی رسید که ایرانیان می‌توانستند به دانش او افتخار کنند. او همچنین بر زبان فرانسه و علوم مخابراتی تسلط داشت و در دیوانخانه عدلیه به ارائه خدمات قضایی مشغول بود.

میرزا محمود خان نه تنها به خاطر دستاوردهای علمی، بلکه به واسطه تلاش‌های بی‌وقفه‌اش در عرصه‌های دولتی و قضایی، به یکی از چهره‌های تاثیرگذار در تاریخ ایران تبدیل شد.

نظر شما