دکتر محمد پزشگی

این پژوهش به بررسی نقش عقلانیت ارتباطی در تولید اندیشه سیاسی معاصر ایران می‌پردازد و فرضیه‌ای را مطرح می‌کند که ایجاد و گسترش عقلانیت ارتباطی (انتقادی)، شرط کافی برای تولید اندیشه سیاسی جدید در ایران است. این بررسی با استفاده از روش مشارکتی-عملی انجام شده و بر مبنای اقناع منطقی استوار است.

سطوح مطالعه اندیشه سیاسی جدید ایران

مطالعه شرایط تولید اندیشه سیاسی جدید ایران نیازمند بررسی در دو سطح است:

1. سطح کلان:
   • این سطح به تحلیل جهان فرهنگی جدید ایران و پروژه‌های سیاسی گفتار معاصر می‌پردازد.
2. سطح خرد:
   • این سطح به بررسی عناصر زبانی و ساختار آگاهی پروژه‌های سیاسی معاصر مربوط می‌شود.

مشکلات گفتار سیاسی معاصر

پژوهش نشان می‌دهد که اصحاب گفتار سیاسی معاصر در ارائه تفسیر جامع و کارآمد از جهان فرهنگی جدید ایران موفق نبوده‌اند. دلایل این ناکامی عبارتند از:

• عدم توافق در موضوعات و مسائل اندیشه سیاسی دوره گذار.
• نبود اجماع در تعیین حوزه گفتگو درباره اندیشه سیاسی جدید ایران.
• طرح‌ها و پروژه‌های نارسای ارائه‌شده در این زمینه.

در سطح خرد، پژوهش نشان می‌دهد که گفتگویی میان اجزای سنتی و جدید سطوح آگاهی جهان فرهنگی ایران صورت نمی‌گیرد. در بسیاری از پروژه‌ها، عناصر سنتی بدون نقد انتقادی کنار گذاشته شده‌اند، در حالی که ادعای گفتگوی میان سنت و تجدد مطرح بوده است.

دستاوردهای گفتار سیاسی معاصر

با وجود مشکلات، پروژه‌های گفتار سیاسی معاصر دستاوردهای ارزشمندی برای جهان فرهنگی ایران داشته‌اند، از جمله:

1. توجه به اهمیت زبان در اندیشه سیاسی جدید ایران.
2. ضرورت اتخاذ رهیافتی فلسفی برای مطالعه اندیشه سیاسی.
3. شناخت عمیق و دقیق سنت و تجدد.
4. ارائه تفسیر فلسفی از موقعیت گذار ایران.
5. پرداختن به اندیشه‌ورزی به‌عنوان یک فعالیت آکادمیک در حوزه سیاست.

توصیه‌ها برای مطالعات آینده

این پژوهش روزنه‌های جدیدی را برای مطالعات آتی گشوده است، از جمله:

• گسترش مطالعات مقایسه‌ای (Comparative): بررسی تطبیقی اندیشه سیاسی ایران با دیگر جوامع.
• دیدگاه‌های بینارشته‌ای (Interdisciplinary): استفاده از روش‌های علوم مختلف برای تحلیل اندیشه سیاسی.
• مطالعات بینا-خرده‌فرهنگی (Inter-Sub-Cultural): بررسی خرده‌جهان‌های فرهنگی ایران.
• اتخاذ دیدگاه فرا-خرده‌جهان فرهنگی (Meta-Sub-Cultural World): برای تحلیل جهان فرهنگی جدید ایران.

نتیجه‌گیری

این پژوهش با تحلیل انتقادی پروژه‌های سیاسی گفتار معاصر، نشان می‌دهد که ایجاد عقلانیت ارتباطی، شرطی ضروری برای تولید اندیشه سیاسی معاصر در ایران است. با وجود چالش‌ها و ناکامی‌ها، دستاوردهای ارزشمندی در زمینه شناخت زبان، سنت و تجدد، و اندیشه‌ورزی فلسفی به دست آمده است که می‌تواند مسیر مطالعات آینده را روشن‌تر کند. رویکردهای مقایسه‌ای، بینارشته‌ای و بینا-خرده‌فرهنگی می‌توانند به درک عمیق‌تر و جامع‌تر از اندیشه سیاسی جدید ایران کمک کنند.