مقدمه
سال آخر حکومت محمدرضا پهلوی، سال تنفر عمومی ازوی بود و در مقابل روز به روز بر محبوبیت امام افزوده می شد. نام و یاد امام که پس از رحلت آقا مصطفی با شدت بیشتری بر سر زبان میلیون ها ایرانی جاری شده بود، از نیمه شهریور 1357 به اوج خود رسید و شاه دیگر نمی توانست وجود امام را تحمل نماید. استراتژی چهلم ها مسیری در مبارزه باز کرده بود که در این مسیر پیام ها و بیانیه های امام راه گشای مبارزه بود. نوارها و سخنرانی های امام از طرق گوناگون به ویژه تردد زائران ایرانی به عراق، با سرعت هر چه تمامتر به ایران انتقال داده می شد و جهت مبارزه با شاه را معین می کرد. از آن جا که بر شدت راهپیمایی ها و تظاهرات و سخنرانی های عمومی علیه رژیم از ماه رمضان 1357 افزوده شده بود، رژیم به این فکر فرو رفت که در صورتی که فعالیت امام در تبعید محدود شود، امکان کنترل تظاهرات در ایران بیشتر خواهد شد و از آن جا که امام هر روز و یا هر چند روزی بیانیه، سخنرانی علیه دولت صادر می کند این مسأله بر مشکلات حکومت پهلوی افزوده است. لذا رژیم سعی نمود با تمهیدات فراوان برنامه محدویت فعالیت امام در عراق را در دستور کار خود قرار دهد.

* محدود سازی فعالیت امام در عراق
ساواک با توجه به اقدامات و فعالیت های امام علیه رژیم شاه و الگو گیری مردم از حضرت امام از طریق اداره هشتم خود با بررسی های به عمل آمده عنوان نمود که باید تلاش صورت گیرد که تا زوار ایرانی به آیة ا... خمینی پول (وجوهات شرعیه) ندهند و در هنگام بازگشت بیانیه ها و اعلامیه های ایشان نیز به ایران انتقال داده نشود و تا حد ممکن از این امر جلوگیری به عمل آید. در کنار فعالیت های ساواک، حاکمان نیز به این فکر فرو رفتند که در صورت امکان به این امر همت گمارند و جعفر شریف امامی که از ابتدای مسؤولیت نخست وزیری خود، داعیه ی حلال مشکل بودن داشت، معتقد بود که وجود آیةا... خمینی در شهر نجف، باعث و عامل اساسی تظاهرات و درگیری ها در ایران است و در صورتی که ایشان از این شهر خارج شود اتفاقات و تظاهرات در ایران کمتر خواهد بود چرا که ایشان دیگر توان تماس با ایرانیان را نخواهد داشت. !!
فریدون هویدا برادر عباس هویدا نخست وزیر 13 ساله شاه در خاطرات خود یادآور می شود که امیر خسرو افشار در اواخر شهریور 1357 که جهت شرکت در مجمع عمومی سازمان در نیویورک به سر می برد از طرف شاه مأمور شده بود که با وزیر خارجه عراق در باره فشار به امام مبنی بر عدم دخالت در مسایل ایران مذاکره نماید و پس از آن مذاکره به نتیجه رسید شاه در تلگرافی از امیرخسرو تشکر کرد. در این راستا و در تاریخ 27 شهریور 1357 سفیر ایران در عراق با صدام حسین ملاقات کرد و از دولت عراق خواست به طور جدی از فعالیت های آیةا... خمینی جلوگیری کند.
در تأیید درخواست رژیم شاه از عراق سپهبد مقدم در جلسه 1357. 7. 9 شورای امنیت ملی می گوید: مذاکراتی با مقامات امنیتی عراق شده بود که این آدم در نجف نشسته و تحریکاتی علیه منافع مملکت ما انجام می دهد. مقدم سپس می افزاید امروز از عراق تلگراف داشتیم و یکی از بندهای آن این است که چون این امر به خواسته شما و به منظور تأمین مسأله شما انجام گرفته است، چطور روزنامه های شما به ما حمله می کنند. این اقدام باعث شده تظاهراتی علیه عراق در چند نقطه جهان از جمله لندن صورت گیرد.
نزدیکان و یاران امام هر کدام در خاطرات خود کیفیت برخورد رژیم عراق با امام جهت ایجاد محدودیت مطالب گوناگونی بیان کرده اند. اما خود حضرت امام پس از آن که به فرانسه عزیمت کردند در قالب پیام و سخنرانی کیفیت محدودیت را بیان کردند. خلاصه و عصاره نظرات امام این است که مسؤولان عراقی نزد من می آمدند با بیان گوناگون تقاضا داشتند که من فعالیت ننمایم، چرا که فعالیت من برای دولت عراق مشکل آفرین می شود و در نوع روابط آنها با ایران تأثیر می گذارد. امام در 15 مهر ماه 1357 طی پیامی از فرانسه به ملت ایران، شرح ماجرا را به صورت اختصار به شرح ذیل بیان کرد: «مقامات عراقی به من هشدار دادند که به دلیل روابطی که با رژیم دارند، نمی توانند فعالیت های مرا تحمل کنند. من به آنها پاسخ دادم که اگر شما مسؤولیت هایی نسبت به حکومت ایران داشته باشید من هم در برابر اسلام و ملت ایران مسؤولم و باید به وظیفه الهی و معنوی خود عمل کنم.”
امام در 19 و 21 مهر ماه 1357 در دیدار با دانشجویان ایرانی مقیم اروپا ابعاد دیگری از مسأله را برای آنان بازگو کردند. بر اثر تلاش های رژیم شاه و همکاری دولت عراق در روز اول مهر ماه 1357 منزل امام در محاصره نیروهای بعثی قرار می گیرد از تردد به داخل منزل امام جلوگیری به عمل می آید. امام در تاریخ 21 مهر ماه 1357 در فرانسه درباره محاصره منزل خود در عراق می گوید: آنها ما را محصور کردند در منزل. البته نه این که بگویند شما نیا بیرون، کسی را نمی گذاشتند ]بیاید [ایرانی هایی که از بیرون می آمدند اینها را مانع شدند، یک روز هم طلبه ها را مانع شدند، الا یکی دو سه نفر. من بیرون نیامدم.

* بازتاب محاصره منزل امام
خبر محاصره منزل امام برای اولین بار به وسیله آیةا... صدوقی انتشار می یابد و ایشان با صدور اعلامیه ای از روحانیت و مردم می خواهد در قبال این مسأله موضع بگیرند. انتشار خبر محاصره منزل امام بازتاب های گوناگونی داشته است که در سطور ذیل دو نوع واکنش مردم و یاران امام و دولت شاه مورد بررسی قرار می گیرد.

الف: مردم و یاران امام
انتشار خبر محاصره منزل امام موجب گردید که موجی از اطلاعیه ها از سوی علما و روحانیون و حتی مراجع وقت نسبت به محکومیت این عمل صادر گردد. جامعه روحانیت مبارز تهران که در آن وقت به زعامت آیةا... بهشتی اداره می شد با صدور بیانیه ای ضمن محکوم کردن حصر منزل امام، اعلام کرد که روز یکشنبه نهم مهر ماه مطابق با 28 شوال در ایران تعطیل عمومی خواهد بود. آیةا... سید عبدا... شیرازی از مشهد و آیةا... صدوقی از یزد با صدور اطلاعیه ای از تعطیلی عمومی حمایت کردند و مردم ایران پس از اطلاع از تعطیلی روز یکشنبه خود را برای تظاهرات و راهپیمایی عظیم آماده می کردند. با فرا رسیدن روز نهم مهر ماه سرتاسر ایران تعطیل گردید و تظاهرات و راهپیمایی گسترده ای در اکثر شهرهای ایران برپا گردید. روزنامه کیهان در روزهای دوشنبه و سه شنبه بنا به گزارش های دریافتی وقایع روز نهم مهر را این گونه شرح داد: «تظاهرات و راهپیمایی، اجتماعات و سخنرانی هایی برپا شد. تظاهرات و راهپیمایی در کرمانشاه، همدان، زنجان، رضاییه (ارومیه) بانه، دزفول، مهاباد، شاه آباد غرب (اسلام آباد غرب) صبح یا عصر ترتیب یافت و در برخی نقاط به دنبال دخالت نیروهای انتظامی برخوردهایی روی داد که منجر به مجروح شدن و نیز دستگیری عده ای گردید. این تظاهرات در فردای آن روز (10 مهرماه) در شهرهای کاشان، کرمانشاه، سمنان، اقلید، ارسنجان، دزفول، آمل و همدان همچنان ادامه داشت.”
از آن جا که نه رژیم شاه و نه رژیم عراق واکنش های مردمی را نسبت به محاصره منزل امام پیش بینی نکرده بودند، پس از اعتراض های گسترده مردمی در سرتاسر ایران در روز 10 مهرماه 1357، رژیم عراق دست از محاصره منزل امام کشید و عدم حصر نیز در مطبوعات ایران انعکاس یافت.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در باره تظاهرات مردم ایران و شکست حصر منزل امام در همان روز چنین گزارش کرد: «به دنبال حضور نیروهای مسلح در اطراف خانه آیةا... خمینی که با عکس العمل مردم رو به رو شد بعد از تظاهرات آمیخته با خشونت و اعتراض، محاصره برطرف شد.”

ب: رژیم شاه
رژیم شاه که از بانیان و طراحان اصلی محاصره منزل امام در راستای محدودسازی فعالیت ایشان بوده است با شنیدن اخبار تعطیلی عمومی در نهم مهرماه 1357 ابتدا تلاش کرد که مانع تعطیلی شود، لذا برای خنثی سازی اقدام انقلابیون ساواک به کلیه سازمان های تابعه خود اعلام کرد که دولت عراق تضییقاتی برای خمینی فراهم نموده، متعاقب آن عوامل خمینی تصمیم دارند به منظور اعتراض به اقدامات دولت عراق دست به تظاهرات و احتمالا یک سلسله اقدامات ایذایی از جمله خرابکاری و آتش سوزی در مراکز مختلف بزنند، سریعا با همکاری مراجع انتظامی پیش بینی و مراقبت های لازم معمول و هر گونه اقدامی در این مورد را به موقع خنثی، نتایج حاصله را سریعا و مستمراً اعلام نمایید.
با این که ساواک پیش بینی های لازم را در این باره کرده بود ولی سخنگوی وزارت اطلاعات و جهانگردی برای خنثی سازی اقدام انقلابیون از اساس منکر محاصره منزل امام شد. ایشان اعلام کرد که «با تحقیق از منابع موثق معلوم شده است که این خبر (محاصره منزل امام) صحت ندارد»
غلام علی اویسی فرماندار نظامی تهران نیز در واکنش به تظاهرات مردم در روز نهم مهرماه اعلام کرد: «قویا و شدیدااز هرگونه خلافی که آسایش و نظم عمومی را بر هم بزند جلوگیری خواهد کرد».
واکنش رژیم در مقطعی که منزل امام در حصر بود به گونه فوق بود ولی از زمانی که امام تصمیم گرفت که از منزل خارج شود و تصمیم خود را اعلام کرد که از عراق خارج خواهد شد، موجب ایجاد وحشت و رعب در ارکان رژیم شد. امام براساس عنصر تکلیف و تکلیف گرایی پس از حصر چند روزه منزل خود به خاطر حمایت از مردم ایران تصمیم به خروج از نجف را می گیرد.
امام پس از احساس تکلیف برای خروج از عراق و هدایت و رهبری نهضت ایران خارج از عراق دستور می دهد که اطرافیان ایشان برای وی ویزا تهیه کرده و از عراق خارج شوند. امام خود در این باره می گوید:
«به آقای دعایی گفتم که شما برای من بروید تذکره را بگیرید و ویزا بگیرید.... ویزا دادند برای خروج.”
خبر خروج امام از عراق مثل کابوسی سایه بر رژیم ایران انداخت. پارسونز سفیر وقت انگلیس در ایران در خاطرات خود می گوید که شریف امامی به عنوان نخست وزیر دولت آشتی ملی همواره از این بیم داشت که اگر آیةا... خمینی ناگهان به سمت ایران بیاید ما دو مشکل خواهیم داشت اگر جلوی او گرفته نشود و آزادانه فعالیت کند در اندک زمانی رژیم را سرنگون می کند و اگر جلوی او گرفته شود و حتی او دستگیر شود در این صورت جنگ داخلی در ایران رخ خواهد داد.
شریف امامی هم زمان با رفع حصر از منزل امام فرماندهان نظامی و اعضای شورای امنیت ملی را به جلسه اضطراری در روز 1357. 7. 9دعوت کرد. متن مذاکرات حاکی از آشفتگی سردمداران رژیم است و هر کسی با توجه به فکر و اندیشه خود حرف می زد و حتی حرف از خرید انقلابیون نیز در آن جلسه به میان آمد. سرانجام جلسه طولانی به پایان رسید و در آن ضمن اعلام آماده باش به کلیه واحدهای نظامی، امنیتی و انتظامی خواستار بررسی بیشتر مسأله شدند.
در جلسه ای دیگر در تاریخ 1357. 7. 13 از سوی فرماندهان به عنوان شورای امنیت ملی تشکیل شد و جمع بندی شریف امامی از آن جلسه این بود که اگر خمینی به کویت عزیمت کند در آن جا نخواهد ماند، زیرا در کویت وضع محدودتری خواهد داشت به علاوه ممکن است درخواست خمینی از مقامات عراقی برای خروج از کشور تهدید باشد و برای آمدن به ایران نیز به طور ناگهانی عمل نخواهد کرد و ابتدا زمینه سازی خواهد نمود. ضرورت دارد که یک نفر به عراق برود و تحقیق نماید آیا خمینی واقعا قصد دارد از عراق خارج شود یا تهدید می کند. فرد اعزامی به مقامات عراقی یادآور شود که محدودیت و مضیقه را از او بردارند و اضافه کند دولت ایران مایل است خمینی آزاد باشد تا با استفاده از فرصتی که به دست خواهد آمد راه حل مناسب بیابیم. سرتیپ علی محمد کاوه از سوی ساواک به عراق می رود و سعدون شاکر از مقامات عراقی به کاوه اعلام می کند که خمینی به عزیمت خود به سوی کویت اصرار دارد.

* حرکت امام به سوی کویت
امام در روز 1357. 7. 11 تصمیم قطعی گرفت که به سوی کویت عزیمت نماید و این تمهیدات نیز به وسیله ی شاگردان امام در کویت انجام شده بود. شاگردان امام این احتمال را می دادند که ویزایی را که به نام آیةا... خمینی از کویت گرفته اند ممکن است دولت کویت مانع شود لذا تصمیم می گیرند به اسم روح مصطفوی ویزا دریافت نمایند. لذا امام بعد از نماز صبح روز 1357. 7. 12 به سوی کویت حرکت می نماید. طبق گزارش مأموران عراقی امام ساعت 15. 35به وقت تهران وارد مرز کویت می شود.
در گزارش های ساواک آمده است سفیر ایران در کویت اعلام می کند که ساعت 15 به وقت ایران آیةا... خمینی وارد مرز کویت شد ولی مقامات کویت از ورود ایشان ممانعت به عمل آوردند. مقامات کویتی هیچ گونه حاضر به پذیرش ایشان نیستند و ایشان و همراهان مرز کویت را به مقصد بصره ترک کردند.
عباس قره باغی وزیر کشور وقت در خاطرات خود بیان می کند که یکی از عوامل عدم پذیرش آیةا... خمینی در کویت، انگلیس بوده است. وی در خاطرات خود می گوید که سفیر انگلیس در ملاقات با وی مطرح کرد که: «به طوری که ملاحظه کردید وقتی [ آیةا... ] خمینی خواست از عراق به کشور کویت برود چون کشور کویت از کشورهای دوست نزدیک انگلستان است برای این که [آیةا... ] خمینی در همسایگی ایران نتواند علیه دولت ایران تحرکات بکند از دولت دوستمان کویت خواستیم که اجازه ی ورود به خمینی را ندهد.”
امام و همراهان پس از برگردانده شدن از مرز کویت در بصره استراحت می نمایند و در بصره ابتدا عزیمت به سوریه مطرح می شود ولی سرانجام امام با مشورت احمد خمینی پاریس را انتخاب می نماید و در صبح روز 1357. 7. 14 امام با چهار نفر از همراهان خود با یک هواپیمای غول پیکر جمبو جت عراقی عازم پاریس شدند. از آن جا که ایرانیان مقیم پاریس اطلاع از سفر امام نداشتند، هواپیمای حامل امام در فرودگاه ژنو برای پیاده کردن چند مسافر به زمین می نشیند و در این میان با یک تلفن خبر ورود امام به پاریس به دکتر حسن حبیبی رسانده می شود. هواپیمای امام عصر جمعه در فرودگاه اورلی پاریس به زمین نشست. و دانشجویان به استقبال امام رفتند. امام ابتدا در یک آپارتمان در پاریس مستقر شد و سپس به خاطر تنگی جا به نوفل لوشاتو در 40 کیلومتری پاریس رفتند. روزنامه اطلاعات در باره ی ورود امام به پاریس چنین نوشت: «امروز 15 مهر ماه جنب و جوش زیادی در محله کشان جنوب پاریس دیده می شد. حدود 500 دختر و پسر ایرانی که دختران موهای خود را با روسری پوشانده و با حجاب اسلامی بودند به دنبال آگاهی از ورود حضرت آیةا... العظمی خمینی به پاریس در حول و حوش محل اقامت ایشان، ساختمان شماره 24 خیابان پول رویال گرد آمده تا از نزدیک ایشان را ببینند. گروهی از آنان موفق شدند در اجتماعی که در آپارتمان بسیار کوچک شان تشکیل گردید، مدتی بیانات ایشان را استماع کنند. اکثر جوانان که از محصلین ایرانی بودند از صبح زود به اشتیاق دیدار آیةا... خمینی در محله کشان اجتماع کرده بودند.”
امام در 15 مهرماه و در اولین روز اقامت در پاریس اطلاعیه ای منتشر کرده و شرح ماجرای مهاجرت خود به پاریس را به اطلاع مردم ایران رساندند.

* امام خمینی و دولت فرانسه
امام پس از ورود به پاریس دولت آن کشور را به تکاپو انداخت و در باره چگونگی فعالیت امام در آن کشور دست به رایزنی های فراوانی زد. اولین اقدام آن کشور این بود که در 15 مهرماه دو مقام دولتی را نزد امام فرستاد و خواستار پرهیز امام از فعالیت سیاسی شد. روزنامه کیهان در سه روز پس از دیدار آن دیدار را چنین گزارش می کند: «دو مقام فرانسوی که خود را فرستاده کاخ ریاست جمهوری اعلام می داشتند به اطلاع ایشان رساندند که باید از هر اقدام سیاسی خودداری کند... آیةا... در پاسخ آنها گفته است نمی تواند ساکت بماند و اگر لازم باشد شروع به سفر کرده و از این فرودگاه به آن فرودگاه خواهند رفت تا خواسته های خود را اعلام کند.”
فرانسه در اقدام بعدی کنت الکساندر دومرانش رئیس سازمان اطلاعات آن کشور را به تهران فرستاد، چرا که ایشان از علاقه مندان شاه بوده و اعتقاد به اخراج امام خمینی از فرانسه داشته، لذا ایشان به تهران سفر کرده و با شاه ملاقاتی می نماید و در این ملاقات خواهان ارائه دیدگاه شاه در این زمینه می شود و شاه ضمن موافقت اقامت ایشان در فرانسه خواستار اعمال فشار بیشتر امام شده تا نتواند فعالیت گسترده بنماید. بنا به قول کتاب آخرین سفر شاه، شاه در این ملاقات به فرستاده فرانسه گفت: «مایل است فرانسه آیةا... را نگه دارد چون اگر به سوریه یا لیبی برود خطرناک تر خواهد بود.”
رئیس سازمان اطلاعات فرانسه پس از بازگشت به کشور خود، نظرات شاه را به مقامات آن کشور منتقل می کند و بخش خارجی ساواک در تاریخ 21 آبانماه 57 در گزارشی به شاه اعلام می کند که رئیس جمهور فرانسه همان طور که خواسته شده بود موافقت نموده که فشارهای لازم بر خمینی اعمال گردد.
شاه براساس محاسبات خود بر این گمان بود که خروج امام از کشور عراق و عدم پذیرش کشورهای اسلامی در حقیقت دور کردن رهبری انقلاب از کانون مبارزات است و دیگر زائران، شاگردان امام و... نمی توانند پیام ها، اطلاعیه ها، سخنرانی ها و... ایشان را به ایران انتقال داده و کانون مبارزه را گرم نگه دارند. ژیسکاردستن در خاطرات خود می نویسد که من میشل پونیاتوسکی را نزد شاه فرستادم و در باره ی آیةا... خمینی و اقامت وی در فرانسه از او سؤال کردم و شاه به فرستاده ی من ضمن موافقت با اقامت کوتاه در فرانسه گفت: «مسأله آیةا... خمینی مربوط به یک جنگ قدیمی بین سلسله ما و روحانیت شیعه است. او سمبل روحانیت شیعه است به همین دلیل است که هر اقدامی از طرف ما باید کاملا سنجیده باشد. زیرا هر اقدامی در این مورد مخاطرات بسیار بزرگی در بر دارد. به همین جهت بود که من در اوایل اکتبر به وسیله سفیرمان تقاضا کردم به آیةا... خمینی اجازه اقامت نامحدود در فرانسه داده شود.”

* هجرت به پاریس و نقش آن در پیروزی انقلاب
تلگراف های فراوان از سوی علما، گروه ها و مجامع گوناگون در ایران و حتی از خارج به مقامات فرانسه، سرانجام دولت فرانسه آزادی عمل را به امام و طرفدارانش در آن جا اعطا کرد و امام و یارانش با اطمینان خاطر اعلام کردند که فرانسه مکان خوبی برای رساندن پیام به ملت ایران و جهان است. امام در نامه ای به آیةا... نوری همدانی این مطلب را متذکر می شود و می نویسد: «این جانب تا به دست آوردن محلی در کشورهای اسلامی در صورت عدم مزاحمت این جا هستم. گرچه از جهاتی ناگوار است، لکن برای رساندن صدای ملت به عالم مناسب است.”
انقلابیون و شاگردان امام که در پاریس و در تهران و دیگر شهرهای ایران فعالیت می نمودند، همه ی آنها اذعان دارند که نقش کارمندان مخابرات برای ارسال و دریافت پیام بسیار مؤثر بوده است و با ایجاد ارتباط تلفنی میان ایران و نوفل لوشاتو، در پیروزی انقلاب اسلامی نقش چشمگیر داشته اند.
اسماعیل فردوسی پور یکی از یاران امام در نجف و پاریس در این زمینه می گوید: «از دفتر امام [در پاریس ] سخنرانی ها یا پیام ها به این خط منتقل می شد و برادران مخابرات آن را به اشخاص مختلف برای ضبط متصل می کردند و از طرف دیگر کارمندان مخابرات کلیه ی اخبار مردمی و روزنامه ها و حتی مکالمات تلفنی شخصیت های رژیم را ضبط و به پاریس منتقل می کردند و این اخبار هر روز به سمع امام می رسید.”
پارسونز سفیر انگلیس بر این باور است که آیةا... خمینی با انتقال به پاریس از تمام امکانات ارتباطی برخوردار شد و در حقیقت منبری در اختیار گرفت که تمام جهانیان مخاطب آن بودند. وی می نویسد: «از تمام امکانات ارتباطی مدرن جهان برخوردار بود. خبرنگاران رسانه های خبری از چهار گوشه ی دنیا در آن حضور داشتند. پر شنونده ترین منبر خطابه ی جهان را در اختیار گرفت. منبری که هرگز در یک کشور اسلامی مانند سوریه و الجزایر در اختیار او قرار نمی گرفت.”
سایرس ونس وزیر خارجه ی وقت آمریکا نیز نظری مشابه دیدگاه پارسونز دارد و معتقد است که همین ویژگی موجب گردید مخالفان رژیم کاملاً تحت کنترل و رهبری ایشان باشند. وی می نویسد: «اقداماتی که برای وادار ساختن دولت عراق به اخراج آیةا... خمینی از پاریس به عمل آمد، نتیجه ی عکس بخشید، زیرا با عزیمت آیةا... به پاریس کلیه نیروهای مخالف به دور او گرد آمدند و با دسترسی وی به وسائل ارتباط جمعی و امکانات پیشرفته، فعالیت و تظاهرات مخالفان در ایران تحت کنترل مستقیم او قرار گرفت.”
امام خمینی در مدت کمتر از چهار ماه در پاریس اقامت داشت و در این مدت در مجموع دویست و پنجاه و دو سخنرانی، پیام، مذاکره، مصاحبه و نامه داشته است.
مجموعه ، پیام و رهبری های امام موجب گردید در 22 بهمن 1357 انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی به پیروزی برسد.

منابع:
1- صحیفه امام
2- روزنامه کیهان و اطلاعات
3- آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی
4- آنتونی پارسونز، غرور و سقوط، ترجمه پاشا شریفی
5- عباس قره باغی، اعترافات ژنرال
6- ویلیام شوکراس، آخرین سفر شاه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی
7- والری ژیسکاردستن، قدرت و زندگی، ترجمه محمود طلوعی
8- اسماعیل فردوسی پور، همگام با خورشید

منبع: روزنامه قدس ۱۳۸۷/۰۷/۱۳
نویسنده : علی شیرخانی