فقه پزشکی شاخه ای از علم فقه است که مسایل مرتبط با علم پزشکی بخصوص ابتلائات جدید و مسایل مستحدثه را مورد بررسی و کنکاش قرار می دهد. توجه به مسایل جدیدی که در حوزه پزشکی ایجاد شده، رابطه این دو علم را بسیار جدی تر از گذشته نموده است و برخی ابهام های جدی و دغدغه ها را ایجاد نموده است؛ با موضوع فقه پزشکی با «سید رضا طباطبایی» معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی واحد قم که این موضوع را به عنوان دغدغه اش هفته گذشته عنوان کرده بود، گفتگو کردیم. با ما همراه باشید.

* چه ضرورتی برای طرح مسأله ای به نام فقه پزشکی وجود دارد؟
** با توجه به پیشرفت پر شتاب علم پزشکی و وارد شدن این علم به عرصه های نو، ضرورت این امر ایجاب می کند افراد متخصصی وارد شوند که هم اشراف به احکام فقهی داشته باشند و هم آشنا به علوم پزشکی باشند، حضور این افراد باید در جهتی باشد که بتوانند پرسشهای فقهی را با توجه به اصول پزشکی به خوبی تبیین کنند تا فقها و مراجع سؤالهای تبیین شده را پاسخ دهند.
پزشکان و کادر درمانی متدین به این فقه نیاز دارند، ما هم در بخش تحقیقات مرتبط با درمان ناباروری این مشکل را داریم که برخی از فعالیتهای ما در این زمینه از نظر فقهی درست است یا نیست؟! برای آخرت ما مشکل ایجاد می کند یا نه؟ و یا در یک مسأله پزشکی دو مرجع تقلید دو فتوای متفاوت داده اند و یا در جایی مشاهده می کنیم، مرجع تقلید پزشک یک نفر است و مرجع تقلید بیمار شخص دیگر است که در این قبیل جاها به کمک فقها و اندیشمندان حوزوی نیاز داریم. برخی مسایل و مشکلات بیماران مثل نماز خواندن بیماران، وضو گرفتن فرد مریض یا بستری به توجه و تبیین نیاز دارد که باید مورد توجه قرار گیرد، در مجموع نکته ای که باید بگویم این است که این کار نه به تنهایی از دست اندیشمندان دانشگاهی ساخته است و نه از دست فقهایی که آشنایی با علم پزشکی نداشته باشند.

* وضعیت فقه پزشکی در کشور ما چگونه است؟
** یکی از مشکلات جدی در مورد فقه پزشکی و وضعیت حاکم بر آن این است که افراد به ندرت می توانند مطالب را برای مراجع به خوبی تبیین کنند؛ در واقع پرسش کننده، پرسش خود را به طور مناسب طرح نمی کند که همین باعث تشتت آرا علما و مراجع شده و مراجع پاسخهای متفاوتی نسبت به یک پرسش داشته اند؛ شما می بینید که در علم پزشکی آرا و نظرات مراجع به خاطر متفاوت بودن تبیین سؤال متفاوت است ضرورت دارد افرادی وارد شوند که هم با علم پزشکی و هم با علم فقه آشنا باشند تا فضا به شکل مطلوبی پیش برود؛ به طور کلی در حوزه پزشکی و درمان آن قدر مسایل تخصصی وجود دارد که بررسی ابعاد فقهی آن برای کاربردی تر شدن فتواها در این زمینه ضروری است.

* آیا افرادی از حوزه یا دانشگاه به صورت جدی وارد این شاخه از علوم شده اند؟
** البته افرادی هستند که در این زمینه کار می کنند، اما سرعت علم پزشکی در دنیا بسیار سریع است، اکنون مسایل سلولهای بنیادین مطرح است و حتی یک دانشمند ایرانی در انگلستان اخیراً موفق شده از تطبیق، تکثیر و تمایز سلولهای بنیادین یک موش ماده، اسپرم نر تولید کند و این یعنی شما در ده سال آینده وضعیتی می بینید که یک جنس مؤنث ممکن است بتواند خود را بارور کند و یا مسایل جدیدی که امروز در علم دنیا مطرح می شود؛ پس این ضرورت وجود دارد افرادی که در این زمینه هستند با علم روز پیش بروند و همزمان در فقه هم صاحب نظر بشوند، در این زمینه افراد بسیار کمی هستند که خود را با هر دو علم تطبیق داده باشند، این احساس نیاز اکنون وجود دارد و چه خوب است حوزه های علمیه به صورت جدی به مقوله فقه پزشکی توجه کنند.

* فکر می کنید چگونه می توان علم پزشکی را به فقها نزدیک کرد و یا احیاناً فقها را بیشتر با این علم آشنا نمود؟
** اگر به گذشته نگاه کنیم، می بینیم فقهای اعصار گذشته ما با طب سنتی و ایرانی آشنا بودند و اصولاً طب سنتی ما ریشه در علوم مذهبی و فقهی داشته است و عالمان دینی ما در گذشته همواره با طب و علوم مرتبط با آن آشنایی داشتند و نمونه آن تدوین کتب مختلف طبی از سوی علمای دینی است که با اقتدا به علوم ائمه(ع) صورت گرفته است.
به نظر من توجه به وحدت حوزه و دانشگاه در این موضوع می تواند راهگشای ما باشد، زیرا ما از طرح بحث وحدت حوزه و دانشگاه که از سوی حضرت امام(ره) مطرح شد، منافع زیادی دیدیم و هر موقع این ارتباط و وحدت در اوج بود، منافعش به نفع علوم و اخلاق در کشور بود، من معتقدم که این وحدت باید همیشه پررنگ باشد و در واقع ظرفیت ارتباط این دو نهاد بسیار بیشتر از وضعیت کنونی است. برای رسیدن به نقطه مطلوب و دستیابی به هدف کمک رسانه می تواند بسیار کارساز باشد.
از خبرنگاران و اصحاب رسانه انتظار دارم تا بیشتر و گسترده تر به بحث فقه پزشکی بپردازند، زیرا بسیاری از پزشکان، پرستاران و کادر درمانی در بخش های مختلف پزشکی و خدمات بهداشتی نگران آخرت خود هستند و مایلند تطبیقات شرعی را در کار خود مدنظر قرار دهند و باید رسانه ها رسالت خود را به خوبی در این زمینه انجام دهند.

منبع:  روزنامه  قدس ۱۳۹۰/۱/۳۰
گفت و گو شونده : سید رضا طباطبائی