چکیده

خیرات اولیه (Primary Goods) یکی از مفاهیم کلیدی در نظریه عدالت جان رالز است که به‌عنوان پیش‌نیاز ضروری برای انتخاب اصول عدالت در “وضع اصیل” (Original Position) معرفی می‌شود. رالز، با رویکردی وظیفه‌گرا و برون‌گرا، تأکید می‌کند که اصول عدالت باید مستقل از تصورات خاص از خیر و سعادت تدوین شوند. با این حال، او اذعان دارد که برای انتخاب اصول عدالت، وجود حداقلی از تصورات درباره خیر ضروری است. این تصورات، که به “خیرات اولیه” معروف هستند، شامل اموری مانند آزادی، فرصت، ثروت، درآمد، و احترام به خویش می‌شوند. این مقاله به بررسی مفهوم خیرات اولیه، جایگاه آن در نظریه عدالت رالز، و ارتباط آن با مفاهیم کلیدی مانند پرده بی‌خبری و تقدم حق بر خیر می‌پردازد.

مقدمه

یکی از ویژگی‌های برجسته نظریه عدالت جان رالز، تأکید بر تقدم حق (Right) بر خیر (Good) است. رالز معتقد است که اصول عدالت باید مستقل از تصورات خاص از خیر و سعادت تدوین شوند و نباید بر اساس نظریه‌های غایت‌گرا (Teleological) که خیر را بر حق مقدم می‌دانند، تعریف شوند.

با این حال، رالز اذعان دارد که برای تدوین اصول عدالت، وجود حداقلی از تصورات درباره خیر ضروری است. این تصورات، که به “خیرات اولیه” معروف هستند، شامل اموری می‌شوند که هر انسان عاقلی، صرف‌نظر از طرح عقلانی خود برای زندگی، آنها را مطلوب می‌داند. خیرات اولیه، به‌عنوان ارزش‌های اجتماعی، مبنای تصمیم‌گیری افراد در وضع اصیل و معیار توزیع عادلانه منابع در جامعه هستند.

این مقاله به بررسی مفهوم خیرات اولیه، جایگاه آن در نظریه عدالت رالز، و ارتباط آن با مفاهیم کلیدی مانند پرده بی‌خبری و تقدم حق بر خیر می‌پردازد.

۱. خیرات اولیه: تعریف و جایگاه در نظریه عدالت

۱.۱. تعریف خیرات اولیه

رالز خیرات اولیه را به‌عنوان اموری تعریف می‌کند که هر انسان عاقلی، صرف‌نظر از طرح عقلانی خود برای زندگی، آنها را مطلوب می‌داند. این خیرات شامل موارد زیر هستند:

• آزادی: آزادی‌های اساسی مانند آزادی بیان، آزادی مذهب، و آزادی مشارکت سیاسی.
• فرصت (Opportunity): فرصت‌های برابر برای دسترسی به موقعیت‌ها و منابع.
• ثروت و درآمد: منابع اقتصادی که برای تأمین نیازهای اساسی و پیشبرد اهداف زندگی ضروری هستند.
• احترام به خویش (Self-Respect): احساس ارزشمندی و احترام به خود در جامعه.

رالز معتقد است که این خیرات، مستقل از هر نظریه جامع از خیر و سعادت، برای هر انسان عاقلی مطلوب هستند و مبنای تصمیم‌گیری افراد در وضع اصیل قرار می‌گیرند.

۱.۲. جایگاه خیرات اولیه در نظریه عدالت

خیرات اولیه، به‌عنوان ارزش‌های اجتماعی، نقش مهمی در نظریه عدالت رالز ایفا می‌کنند. این خیرات:

• مبنای تصمیم‌گیری در وضع اصیل: افراد در وضع اصیل، با توجه به خیرات اولیه، اصول عدالت را انتخاب می‌کنند.
• معیار توزیع عادلانه: اصول عدالت باید نحوه توزیع عادلانه خیرات اولیه را تعیین کنند.
• پیش‌نیاز تدوین اصول عدالت: وجود حداقلی از تصورات درباره خیر، که در قالب خیرات اولیه تعریف می‌شوند، پیش‌نیاز تدوین اصول عدالت است.

۲. خیرات اولیه و تقدم حق بر خیر

۲.۱. تقدم حق بر خیر

یکی از محورهای اساسی نظریه عدالت رالز، تأکید بر تقدم حق بر خیر است. رالز معتقد است که:

• اصول عدالت باید مستقل از تصورات خاص از خیر و سعادت تدوین شوند.
• چیزی خوب و خیر است که با اصول عدالت سازگار باشد.

رالز می‌نویسد:

“در عدالت به مثابه انصاف، مفهوم حق، مقدم بر تلقی از خیر تصور می‌شود.”

۲.۲. خیرات اولیه و تقدم حق بر خیر

رالز اذعان دارد که برای تدوین اصول عدالت، وجود حداقلی از تصورات درباره خیر ضروری است. با این حال، او تأکید می‌کند که خیرات اولیه، یک نظریه جامع از خیر نیستند، بلکه یک “نظریه رقیق” (Thin Theory) از خیر هستند که برای تدوین اصول عدالت کافی است.

این نظریه رقیق از خیر، برخلاف نظریه‌های غایت‌گرا، بر بنیان‌های فلسفی، اخلاقی، یا مذهبی خاصی استوار نیست و صرفاً شامل اموری است که هر انسان عاقلی آنها را مطلوب می‌داند.

۳. خیرات اولیه و پرده بی‌خبری

۳.۱. پرده بی‌خبری و ناآگاهی از واقعیت‌های خاص

رالز در نظریه عدالت خود، از مفهوم “پرده بی‌خبری” استفاده می‌کند تا شرایطی منصفانه برای انتخاب اصول عدالت فراهم کند. افراد در وضع اصیل، تحت پرده بی‌خبری، از واقعیت‌های خاص مانند موقعیت اجتماعی، توانایی‌ها، و اهداف شخصی خود بی‌اطلاع هستند.

۳.۲. آگاهی از خیرات اولیه

اگرچه افراد در وضع اصیل، از واقعیت‌های خاص بی‌اطلاع هستند، اما به خیرات اولیه آگاهی دارند. این آگاهی به آنها کمک می‌کند تا اصول عدالت را بر اساس ارزش‌های اجتماعی که برای همه انسان‌ها مطلوب هستند، تدوین کنند.

رالز معتقد است که خیرات اولیه، مستقل از واقعیت‌های خاص و تصورات فردی از خیر و سعادت، برای هر انسان عاقلی مطلوب هستند و مبنای تصمیم‌گیری در وضع اصیل قرار می‌گیرند.

۴. نقد و بررسی خیرات اولیه

۴.۱. نقاط قوت

• استقلال از نظریه‌های جامع خیر: خیرات اولیه، برخلاف نظریه‌های غایت‌گرا، بر بنیان‌های فلسفی، اخلاقی، یا مذهبی خاصی استوار نیستند و می‌توانند به‌عنوان مبنایی بی‌طرفانه برای تدوین اصول عدالت عمل کنند.
• پیش‌نیاز تدوین اصول عدالت: وجود خیرات اولیه، امکان تدوین اصول عدالت را در شرایط فرضی وضع اصیل فراهم می‌کند.

۴.۲. نقاط ضعف

• ابهام در تعریف خیرات اولیه: برخی منتقدان معتقدند که تعریف رالز از خیرات اولیه، بیش از حد کلی و مبهم است.
• ارتباط با نظریه‌های جامع خیر: اگرچه رالز تلاش می‌کند تا خیرات اولیه را مستقل از نظریه‌های جامع خیر تعریف کند، اما برخی منتقدان معتقدند که این خیرات نمی‌توانند کاملاً مستقل از تصورات خاص از خیر و سعادت باشند.

۵. نتیجه‌گیری

خیرات اولیه، یکی از مفاهیم کلیدی در نظریه عدالت جان رالز است که به‌عنوان پیش‌نیاز ضروری برای تدوین اصول عدالت در وضع اصیل معرفی می‌شود. این خیرات، شامل اموری مانند آزادی، فرصت، ثروت، درآمد، و احترام به خویش، به‌عنوان ارزش‌های اجتماعی، مبنای تصمیم‌گیری افراد در وضع اصیل و معیار توزیع عادلانه منابع در جامعه هستند.

رالز، با تأکید بر تقدم حق بر خیر، تلاش می‌کند تا خیرات اولیه را به‌عنوان یک نظریه رقیق از خیر تعریف کند که مستقل از نظریه‌های جامع خیر و سعادت باشد. با این حال، این مفهوم با نقدهایی مانند ابهام در تعریف و ارتباط با نظریه‌های جامع خیر مواجه است.

منابع

1. رالز، جان. نظریه عدالت.
2. رالز، جان. عدالت به مثابه انصاف.
3. نوزیک، رابرت. آنارشی، دولت و آرمان‌شهر.
4. سن، آمارتیا. ایده عدالت.
5. والزر، مایکل. ساحت‌های عدالت.