نظریه نیازهای عاطفی دکتر محمد فغان‌پور گنجی، یکی از نوآوری‌های مهم در حوزه روانشناسی است که با بازنگری در تئوری طرحواره یانگ و افزودن بینش‌های جدید، به درک عمیق‌تر نیازهای عاطفی انسان و تأثیر آن‌ها بر سلامت روان کمک می‌کند. این نظریه با شناسایی نیازهای عاطفی اساسی و بررسی پیامدهای ناکامی در برآورده شدن آن‌ها، گامی مؤثر در توسعه طرحواره درمانی برداشته است.

هفت نیاز عاطفی اصلی در نظریه فغان‌پور گنجی

دکتر فغان‌پور با الهام از نظریه طرحواره یانگ و افزودن دو نیاز جدید، هفت نیاز عاطفی اساسی را معرفی کرده است که برای رشد روانی و سلامت عاطفی ضروری هستند:

دلبستگی ایمن
نیاز به احساس امنیت، اعتماد و ارتباط سالم با دیگران.

هویت، خودمختاری و کفایت
نیاز به داشتن هویت پایدار، استقلال در تصمیم‌گیری و احساس توانایی و کفایت در زندگی.

ابراز نظر و هیجانات سالم
نیاز به بیان آزادانه و سالم احساسات و افکار، بدون ترس از قضاوت یا سرزنش.

تفریح و شادی
نیاز به تجربه لحظات شاد، سرگرمی و لذت در زندگی.

محدودیت‌های واقع‌بینانه
نیاز به درک و پذیرش محدودیت‌ها و قوانین برای ایجاد تعادل و مسئولیت‌پذیری در زندگی.

نیاز به انسجام خود و جهانی معنادار
(بر اساس نظریه دوک (Dweck، 2017))
نیاز به هماهنگی درونی و یافتن معنا و هدف در زندگی و جهان اطراف.

نیاز به انصاف
(بر اساس تحقیقات تجربی)
نیاز به تجربه عدالت، برابری و انصاف در روابط و تعاملات اجتماعی.

پیامدهای ناکامی در نیازهای عاطفی

به باور دکتر فغان‌پور، ناکامی در برآورده شدن این نیازهای عاطفی می‌تواند به شکل‌گیری سه طرحواره ناسازگار اولیه (EMS) جدید منجر شود:

فقدان هویت منسجم
ناشی از ناکامی در انسجام خود و داشتن هویت پایدار.

فقدان جهان معنادار
نتیجه ناتوانی در یافتن معنا و هدف در زندگی و جهان اطراف.

بی‌انصافی
مرتبط با تجربه بی‌عدالتی و نابرابری در روابط و محیط.

این طرحواره‌های ناسازگار اولیه، تأثیرات منفی عمیقی بر روان فرد می‌گذارند و می‌توانند منجر به مشکلات روانشناختی شوند که نیازمند مداخلات درمانی مؤثر هستند.

بازنگری در نظریه طرحواره یانگ

دکتر فغان‌پور با بازنگری در روش‌های مقابله با فعال‌سازی طرحواره‌های ناسازگار اولیه (EMS) که توسط یانگ پیشنهاد شده بود، نظریه طرحواره را بازسازی کرده است. این بازنگری‌ها شامل:

• ارائه درک جامع‌تر از آسیب‌شناسی روانی.
• معرفی ابزارهای نوین برای درمانگران.
• پایه‌گذاری یک تئوری جدید ذهنیت طرحواره‌ای که قابلیت استفاده در فرهنگ‌های مختلف را دارد.

طرحواره درمانی تمثیلی و روایتی

یکی دیگر از نوآوری‌های دکتر فغان‌پور، معرفی طرحواره درمانی تمثیلی و روایتی است که در کتاب او با عنوان «روایت یک خود یکپارچه» توضیح داده شده است. این رویکرد، ترکیبی از روش‌های درمانی رایج مانند طرحواره درمانی و روایت درمانی است و با استفاده از تمثیل‌ها و روایت‌گری، به بهبود مشکلات روانشناختی کمک می‌کند. ویژگی‌های این روش عبارتند از:

• هدایت افراد به تجربه‌های خاص و معنادار از طریق تمثیل‌ها و داستان‌ها.
• تقویت درک عمیق‌تر از خود و ایجاد تغییرات درونی.
• ارتقای فرآیند درمان از طریق ایجاد ارتباط عاطفی و شناختی.

جمع‌بندی

نظریه نیازهای عاطفی دکتر محمد فغان‌پور گنجی، با شناسایی هفت نیاز عاطفی و معرفی سه طرحواره ناسازگار جدید، به درک بهتر از آسیب‌شناسی روانی و ارائه ابزارهای نوین برای درمان کمک کرده است. همچنین، طرحواره درمانی تمثیلی و روایتی که توسط او معرفی شده، رویکردی خلاقانه و مؤثر برای ارتقای فرآیند درمان و کمک به افراد در مواجهه با مشکلات روانشناختی است. این نظریه، گامی مهم در توسعه طرحواره درمانی و ایجاد پایه‌ای برای تئوری‌های جدید بین‌فرهنگی در این حوزه به شمار می‌رود.