نظریه همدلی رابرت فیشر
رابرت فیشر (Robert Fischer)، فیلسوف آلمانی قرن نوزدهم، یکی از متفکرانی است که مفهوم “همدلی” (Einfühlung) را در حوزه زیبایی‌شناسی و روانشناسی مطرح کرد. نظریه او به بررسی ارتباط بین احساسات انسان و ادراک آثار هنری می‌پردازد و تأثیر عمیقی بر زیبایی‌شناسی و روانشناسی هنر داشته است.
مفهوم “همدلی” در نظریه فیشر
- واژه Einfühlung در زبان آلمانی به معنای “خود را درون چیزی احساس کردن” است. این مفهوم در ابتدا در متون زیبایی‌شناسانه رمانتیک‌های آلمانی استفاده می‌شد و در پایان قرن نوزدهم توسط رابرت فیشر به صورت نظریه‌ای در حوزه زیبایی‌شناسی و روانشناسی ارائه شد.
- فیشر معتقد بود که انسان‌ها دارای توانایی فرافکنی عاطفی هستند، به این معنا که می‌توانند احساسات و حالات روحی خود را به اشیاء بی‌جان، به‌ویژه آثار هنری، نسبت دهند و آن‌ها را درک کنند.
نظریه همدلی در زیبایی‌شناسی
- بر اساس نظریه فیشر، همدلی زیباشناختی به این معنا است که افراد هنگام مشاهده آثار هنری یا طبیعت، احساسات و تجربیات خود را به آن‌ها فرافکنی می‌کنند.
- مثال:
- هنگام تماشای یک منظره تیره و توفانی، فرد ممکن است احساس افسردگی خود را به منظره نسبت دهد و بگوید: «این منظره سگرمه‌هایش در هم و افسرده است.»
- اما در واقع، این حالات در خود منظره وجود ندارند؛ بلکه انسان این احساسات را از درون خود به آن فرافکنی می‌کند.
ارتباط همدلی و هنر
- فیشر معتقد بود که آثار هنری توجه ما را جلب می‌کنند، زیرا ما می‌توانیم حس‌هایی که از بدن و ذهن خود می‌شناسیم را در این آثار بیابیم.
- این فرآیند همدلی، باعث می‌شود که انسان‌ها با آثار هنری ارتباط برقرار کنند و آن‌ها را عمیقاً درک کنند.
- درک معماری:
- فیشر در مقاله‌ای درباره ادراک بصری فرم، نظریه همدلی را به حوزه معماری گسترش داد.
- او بیان کرد که انسان‌ها می‌توانند از طریق فرافکنی حواس جسمانی خود، فرم‌های معماری را درک و تفسیر کنند.
- برای مثال، یک ساختمان بلند و باریک ممکن است حس کشیدگی یا ایستادگی را در ذهن بیننده ایجاد کند.
همدلی و روانشناسی
- فیشر همدلی را نه فقط یک مفهوم زیباشناختی، بلکه به عنوان یک فرآیند روانشناختی نیز مطرح کرد.
- او معتقد بود که انسان‌ها از طریق همدلی می‌توانند احساسات و تجربیات خود را به دیگران یا اشیاء منتقل کنند و این فرآیند درک آن‌ها از جهان را شکل می‌دهد.
- احساس فرافکنی:
- فیشر همدلی را به عنوان احساس فرافکنی حسی انسان به آثار هنری تعریف کرد.
- این فرآیند به افراد اجازه می‌دهد تا با آثار هنری یا طبیعت ارتباط عاطفی برقرار کنند.
نظریه کمک و همدلی اجتماعی
- فیشر در نظریه خود به ابعاد اجتماعی همدلی نیز اشاره کرده است.
- بر اساس این نظریه، واکنش افراد به کمک دیگران به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- کمک از سوی دوستان یا افراد مشابه:
- اگر فردی در یک کار مهم و تهدیدکننده از دوستان یا افراد مشابه کمک دریافت کند، ممکن است عزت نفس او کاهش یابد و واکنش منفی نشان دهد.
- اما این وضعیت می‌تواند باعث شود که فرد در آینده تلاش کند تا به خود کمک کند و مستقل‌تر شود.
- کمک از سوی غریبه‌ها یا افراد غیرمشابه:
- اگر کمک از سوی یک فرد غریبه و در یک کار بی‌اهمیت باشد، این کمک تهدیدکننده نیست و عزت نفس فرد را کاهش نمی‌دهد.
- اما این نوع کمک ممکن است باعث نشود که فرد در آینده به خود کمک کند.
- کمک از سوی دوستان یا افراد مشابه:
اهمیت نظریه همدلی فیشر
- زیبایی‌شناسی:
- نظریه فیشر به درک بهتر از نحوه ارتباط انسان‌ها با آثار هنری کمک می‌کند.
- او نشان داد که هنر و زیبایی‌شناسی تنها به جنبه‌های عینی محدود نمی‌شوند، بلکه تجربه‌های ذهنی و عاطفی انسان نقش مهمی در درک هنر دارند.
- روانشناسی:
- نظریه همدلی فیشر به بررسی فرآیندهای روانشناختی مانند فرافکنی عاطفی و درک دیگران کمک می‌کند.
- این نظریه می‌تواند در حوزه‌هایی مانند روانشناسی اجتماعی، هنر درمانی و آموزش هنر کاربرد داشته باشد.
- معماری و طراحی:
- نظریه همدلی در معماری به معماران کمک می‌کند تا فرم‌ها و فضاهایی طراحی کنند که با احساسات و تجربیات انسانی هماهنگ باشند.
جمع‌بندی
نظریه همدلی رابرت فیشر، یکی از نظریه‌های برجسته در زیبایی‌شناسی و روانشناسی است که به بررسی ارتباط انسان با آثار هنری و محیط اطراف از طریق فرافکنی عاطفی می‌پردازد. فیشر معتقد بود که انسان‌ها می‌توانند احساسات و تجربیات خود را به اشیاء و آثار هنری نسبت دهند و از این طریق آن‌ها را درک کنند. این نظریه تأثیر عمیقی بر حوزه‌های مختلفی از جمله هنر، روانشناسی، معماری و طراحی داشته است و همچنان یکی از مفاهیم کلیدی در درک ارتباطات انسانی با جهان اطراف به شمار می‌رود.
نظر شما